Qemal Stafa (1941) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przynależność polityczna | |
Odznaczenia | |
Qemal Stafa (ur. 20 marca 1920 w Elbasanie, zm. 5 maja 1942 w Tiranie) – albański działacz komunistyczny i eseista. W działalności artystycznej używał pseudonimu Brutus[1].
Uczył się w szkole jezuickiej w Szkodrze do 1933 roku[2][3][4][1], następnie uczęszczał do gimnazjum[5][6]. W wieku 14 lat opublikował swój pierwszy esej pod tytułem Nanë dla czasopisma dla dzieci o nazwie Vatra e Rinija; praca była również opublikowana częściowo w 1956 roku w czasopiśmie Zëri i Rinija oraz w całości dla Drity w 1961 roku[7].
Po śmierci ojca przeniósł się wraz z rodziną do Tirany w lipcu 1936 roku[8][9][10]; w latach 1936-1937 był kierownikiem działu literackiego w stowarzyszeniu uczniów szkół średnich Fryma e Re[11]. Wraz z Zefem Malą, Vasilem Shanto i Tukem Jakovą współzałożył w 1937 roku Komunistyczną Grupę Szkodry[12][13][4][10].
Po raz pierwszy został aresztowany latem 1938 roku[7][11][10]. 15 stycznia 1939 roku albańskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wydało zarządzenie o ponownym aresztowaniu Qemala Stafy za jego działalność komunistyczną; ten został zatrzymany dziewięć dni później[14][4][1] we własnym domu. Został przewieziony do jednej z placówek żandarmerii oraz umieszczony w małym pokoju[6]. W czasie trwających tydzień przesłuchań, prowadzonych przez zawodowego sierżanta oraz trzech żandarmów, był zakuty w kajdanki, bity i torturowany[6]. Na początku lutego został skazany za działalność komunistyczną na trzy lata pozbawienia wolności[15][14][4][1]; Stafa przyznał się do zarzucanych mu czynów[7][11]. 7 kwietnia uciekł z więzienia w trakcie zamieszek w zakładzie karnym[16][4][1]; podczas ucieczki został ranny[6][11].
1 października 1939 roku opublikował swój drugi esej dla Fashizmi – oficjalnego czasopisma wydawanego przez Albańską Partię Faszystowską[7][17][16].
Od września 1939 do 1941 roku studiował prawo na Uniwersytecie Florenckim[17][7]. Przerwał naukę i wrócił do Albanii[4][1]. W listopadzie 1941 roku dołączył do Komunistycznej Partii Albanii, został najmłodszym członkiem 12-osobowego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Albanii[18][4]. Kilka tygodni później został wybrany na przewodniczącego Związku Młodzieży Pracy Albanii[19][4].
5 maja 1942 roku został na przedmieściach Tirany otoczony przez 200 albańskich milicjantów i zastrzelony[16][20][1]. O zabójstwo podejrzewało się jednak albańskich komunistów, w tym nawet Envera Hodżę[6][7][10][4][21]. 12 maja Komunistyczna Partia Albanii przedstawiła własną wersję wydarzeń, według której Stafa eskortował swoich przyjaciół, sam miał przy sobie rewolwer, którym zabił dwóch milicjantów oraz dwóch innych ciężko zranił; miało mu się udać przedrzeć przez oblężenie, jednak zginął w wyniku postrzału o 9:35 rano[20].
Został pośmiertnie uhonorowany tytułem bohatera narodowego Albanii[11].
Imieniem Qemala Stafy nazywano w Albanii ulice, place, szkoły[1] oraz albański stadion narodowy[22][4][23], który został zlikwidowany w 2016 roku; w jego miejsce wybudowany nowy stadion Arena Kombëtare[24]. W nazwanym jego imieniem jednym z tirańskich placów znajdowało się również jego popiersie[1].
Na cześć Qemala Stafy zostało napisane kilka piosenek: Trim i fortë me yll në ballë (1966), Po më pesë maj më dyzet e dy (1967), Luftë e madhe asaj dite o Qemal (1969), Pesë maj u vra Qemali (1970), Qemal Stafa (1977), Këngë për Qemal Stafën (1977), Erdh Qemali në Delvinë (1979), Përmes flakës ra Qemali (1980), Qemal Stafa oraz Krenari për mëmëdhenë[7]. Powstała również książka pod tytułem Qemal Stafa[11].
Po II wojnie światowej ustanowiono dzień 5 maja Dniem Męczenników[10][16][20][22][4][23][1]. W latach 50. w Elbasanie w domu, w którym urodził się Qemal Stafa, funkcjonowało muzeum poświęcone jego osobie[25].
Syn Sabrii oraz oficera Hasana[4], który w 1923 roku przeniósł się do Szkodry, gdzie został dyrektorem lokalnego Biura Rekrutacyjnego[26][9][10].
Miał rodzeństwo[10]. Jego narzeczoną była Drita Kosturi[17][7], a siostrzeńcem Veli Stafa[10][4].