Rewizor

Ревизор

Autor	Nikołaj Gogol
Typ utworu	komedia
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Rosja
Język	rosyjski
Data wydania	1836
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Rewizor (ros. Ревизор) – komedia autorstwa ukraińsko-rosyjskiego dramaturga i pisarza, Nikołaja Gogola, której prapremiera miała miejsce w Petersburgu i Moskwie w 1836. Sztuka należy do najbardziej kontrowersyjnych utworów w literaturze rosyjskiej. Gogol wielokrotnie zmieniał tekst, twierdząc, że jego idea nie jest właściwie rozumiana.

Wydarzenia rozgrywają się na prowincji. Do pewnego miasteczka dociera wieść, że przybędzie tam rewizor – wysoki rangą urzędnik, dygnitarz. Na urzędników miejskich pada blady strach. Chcą wypaść jak najlepiej podczas inspekcji, a każdy z nich ma coś na sumieniu. W każdej chwili gotowi na przybycie rewizora, biorą za niego zwykłego człowieka – Chlestakowa. Nie chcą słuchać tłumaczeń. Wbrew swojej woli Chlestakow staje się dla nich dygnitarzem. Kiedy pomyłka wychodzi na jaw, Chlestakowa nie ma już w miasteczku. Niedługo potem do wyższych urzędników przychodzi wiadomość, że przybył urzędnik z Petersburga, który chce widzieć się z nimi. Komedia kończy się słynną „sceną niemą”.

Wydarzenia rozgrywają się „same z siebie”, wszystkiemu winien jest wszechogarniający strach przed biurokracją, władzą, przepisami, restrykcjami. Gogol obnaża w komedii nieprawidłowości w systemie państwowym, rzutujące na mentalność obywateli, prowadzące do absurdów.

• Anton Antonowicz Skwoznik-Dmuchanowski – gorodniczy
• Anna Andrejewna – żona gorodniczego
• Maria Antonowna – córka gorodniczego
• Chłopow – inspektor szkoły
• Żona Chłopowa
• Ammos Fedorowicz Liapkin-Tiapkin – sędzia
• Artemij Filipowicz Zemlianika – kurator
• Iwan Kuźmicz Szpekin – naczelnik poczty
• Dobczyński – obywatel miasta
• Bobczyński – obywatel miasta
• Iwan Aleksandrowicz Chlestakow – urzędnik z Petersburga
• Osip – służący Chlestakowa
• Christian Iwanowicz Hibner – doktor
• Fiodor Andrejewicz Liuliukow – dymisjonowany urzędnik
• Iwan Łazarewicz Rastakowski – były urzędnik, obywatel miasta
• Stiepan Iwanowicz Korobkin – dymisjonowany urzędnik
• Żona Korobkina
• Uchowierow – komisarz policji
• Swistunow – policjant
• Pugowicyn – policjant
• Dzierżymorda – policjant
• Andulin – kupiec
• Poszlopkina – ślusarzowa
• Żona podoficera
• Służący restauracyjny
• Michaś – służący u gorodniczego

• 1924 – Teatr Miejski w Toruniu, oprac. Jan Kochanowicz, Feliks Krassowski (Jan Guttner jako Horodniczy, Władysław Helleński jako Chlestakow)^[1]
• 1925 – Teatr Miejski w Bydgoszczy, reż. Józef Cornobis^[2]
• 1926 – Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego w Warszawie, reż. Aleksander Zelwerowicz, przekład Wiktor Popławski (Aleksander Zelwerowicz jako Horodniczy, Kazimierz Justian jako Chlestakow)^[3]
• 1929 – Teatr Polski w Warszawie, reż. Karol Borowski, przekład Julian Tuwim (Bogusław Samborski jako Horodniczy, Mariusz Maszyński jako Chlestakow)^[4]
• 1946 – Teatr Polski w Poznaniu, reż. Karol Borowski, przekład Julian Tuwim (Tadeusz Chmielewski jako Horodniczy, Czesław Wołłejko jako Chlestakow)^[5]
• 1947 – Teatry Dolnośląskie, reż. Jerzy Walden, przekład Julian Tuwim (Jan Kurnakowicz jako Horodniczy, Jerzy Walden jako Chlestakow)^[6]
• 1947 – Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, reż. Karol Borowski, przekład Julian Tuwim (Kazimierz Wichniarz jako Horodniczy, Tadeusz Surowa jako Chlestakow)^[7]
• 1947 – Teatry Bielsko-Cieszyn, reż. Stanisław Kwaskowski, przekład Stanisław Kwaskowski (Stanisław Kwaskowski jako Horodniczy, Stanisław Malatyński jako Chlestakow)^[8]
• 1952 – Teatr Polskiego Radia, reż. i adaptacja Antoni Bohdziewicz, przekład Julian Tuwim (Jan Kurnakowicz jako Horodniczy, Wieńczysław Gliński jako Chlestakow)^[9]
• 1952 – Teatr im. Stefana Jaracza w Łodzi, reż. Stanisław Łapiński, przekład Julian Tuwim (Stanisław Łapiński jako Horodniczy, Bronisław Pawlik jako Chlestakow)^[10]
• 1964 – Teatr Telewizji, reż. Józef Szajna, przekład Julian Tuwim^[11]
• 1969 – Teatr Telewizji, reż. Witold Zatorski, przekład Julian Tuwim (Janusz Kłosiński jako Horodniczy)^[12]
• 1977 – Teatr Telewizji, reż. Jerzy Gruza, przekład Julian Tuwim (Tadeusz Łomnicki jako Horodniczy, Piotr Fronczewski jako Chlestakow)^[13]
• 1992 – Teatr Polskiego Radia, reż. Janusz Kukuła, przekład Julian Tuwim (Krzysztof Kowalewski jako Horodniczy, Jerzy Bończak jako Chlestakow)^[14]
• 2002 Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy (Maciej Stuhr jako Chlestakow)^[15]
• 2014 – Teatr Telewizji, reż. Jerzy Stuhr, przekład Julian Tuwim (Jerzy Stuhr jako Horodniczy, Adam Serowaniec jako Chlestakow)^[16]

• Polskie wydania komedii w bibliotece Polona