Savona

miasto i gmina
Herb Flaga
Państwo	Włochy
Region	Liguria
Prowincja	Savona
Kod ISTAT	009056
Powierzchnia	65,55 km²
Wysokość	4 m n.p.m.
Populacja (2012) • liczba ludności	60 779
• gęstość	927,22 os./km²
Numer kierunkowy	019
Kod pocztowy	17100
Położenie na mapie Ligurii Savona
Położenie na mapie Włoch Savona
44°18′N 8°29′E/44,300000 8,483333
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Savona^ⓘSavona (wym. [saˈvona], pol. uproszczona: sawona) – miasto i gmina we Włoszech, w regionie Liguria, w prowincji Savona.

Położone jest na Rivierze Ligure di Ponente, u zbiegu strumieni Lavanestro i Letimbro, na skrzyżowaniu dwóch autostrad: autostrady dei Fiori (od Genui do Ventimiglii) i autostrady A6 (od Turynu do Savony). Znajduje się około 55 km na zachód od Genui. Graniczy od północy z gminą Cairo Montenotte, od południa z Morzem Liguryjskim^[1], na zachodzie z Cairo Montenotte, Altare, Quiliano i Vado Ligure, na wschodzie z Albisola Superiore i Albissola Marina.

Według danych na rok 2012 gminę zamieszkiwało 60 779 osób, 927,22 os./km².

Gmina obejmuje, oprócz stolicy, miejscowości: Bosco delle Ninfe, Ciantagalletto, Ciatti, Cimavalle, Concaverde, Galleria Ranco, Madonna del Monte, Maschio, Montemoro, Naso di Gatto, San Bartolomeo al Bosco, San Bernardo in Valle, Santuario.

Osada, która nazywała się Savo istniała już w połowie epoki brązu. Położona była na wzgórzu Priamar, w pobliżu ujścia górskiego strumienia zwanego Levianola. Już w czasie II wojny punickiej, Kartagińczycy wzmocniły zabytkowe centrum Liguri Sabazi jako alternatywa dla rzymskiej Genui. Około 180 p.n.e. Rzym zdołał podporządkować sobie miasto i nazwał go Savo Oppidum Alpinum. Ale w czasach rzymskich Savona nie raz próbowała przejąć rolę głównego portu Ligurii należącej Genui.

Wraz z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego po V wieku miasto zostało zniszczone przez inwazję Herulów i Gotów. Po wojnie gotyckiej podporządkowane przez Bizancjum, co spowodowało krótkie ożywienie, które trwało aż do 641, kiedy zostało podbite przez króla Longobardów Rotari. Potem stał się częścią Królestwa Longobardów, w składzie Księstwa Liguryjskiego, ze stolicą w Genui. Rozwój miasta sprzyjało zbudowanie przez mnichów irlandzkich klasztoru Lodisio. Następnie, już pod panowaniem króla Franków Karola Wielkiego miasto stało się siedzibą powiatu i wznowiono handel na morzu. W latach 1131–1191 był częścią Margrabstwa Savona, którym rządzili Aleramici a później Saluzzo i Monferrato.

Po zaciętych walkach z Saracenami, podczas których zostały wzniesione szereg wież obronnych, 10 kwietnia 1191 roku stało się wolnym miastem. W XI wieku Savona początkowo sprzymierzyła się z Republiką Morską Genui. Szczyt rozwoju gospodarczego miał miejsce w okresie, w którym na papieży zostali wybrani członkowie lokalnego rodu della Rovere: Francesco della Rovere (jako Sykstus IV; 1471-1484) i Giuliano della Rovere (jako Juliusz II; 1503-1513), którzy wspierali miasto z hojnych datków.

W 1528 miasto całkowicie zostało podbite przez władców genueńskich Andreę Dorię i Antoniotta II Adorno. Oprócz licznych ofiar został zniszczony starożytny akropol z pobliskiej katedry Santa Maria di Castello oraz inne budynki i kościoły, a także większość wież obronnych. Największą katastrofą było zniszczenie portu morskiego, który na początku XIV wieku był wśród pięciu największych portów śródziemnomorskich przyjmujących duże statki handlowe. W 1543 roku genueńczycy wzmocnili fortyfikacje. Nowa forteca zajęła miejsce starej katedry, a jego najbardziej znanym więźniem był Giuseppe Mazzini.

W XIII wieku - niezależna gmina w sojuszu z Genuą. W XVIII w. miasto wznowiło swoją działalność na morzu. Z rozkwitem handlu Savona wzbogaciła się nowymi dziełami sztuki, powstały nowe pałace, domy i kościoły.

W 1796 miasto zostało zajęte przez wojska Napoleona Bonaparte pod przywództwem generała Laharpe. W latach 1809–1812 w Savonie był uwięziony papież Pius VII. Savona została stolicą francuskiego departamentu Montenotte lub nr 108. W 1815 roku Kongres wiedeński ustalił aneksję Republiki Liguryjskiej do Królestwa Sardynii, w składzie którego 17 marca 1861 roku Savona stała się częścią nowo powstałego Królestwa Włoch.

W czasie II wojny światowej miasto doznało ogromnego bombardowania z powietrza z powodu obecności przemysłu wojennego i portu, co spowodowało poważne szkody, szczególnie w najstarszych dzielnicach na terenie portu. 14 czerwca 1940 r. było szczególnie intensywne było bombardowanie francuskiej marynarki wojennej. Ponad pięćset pocisków artylerii puszczono w stronę Savony, którą dzielnie ale bezskutecznie broniła bateria nadbrzeżna i zbrojny pociąg stacjonujący w Albisola Superiore. Miasto zostało wyróżnione orderami za ofiary swoich ludzi oraz swoje działania w walce partyzanckiej w czasie II wojny światowej.

Z najciekawszych zabytków Savona można wyróżnić:

• twierdza genueńska XVI wieku Priamar.
• średniowieczne wieże (Torre Leon Pancaldo, Torre del Brandale, Torri Riario e Corsi).
• nowa katedra wybudowana w latach 1589–1602 (La cattedrale dell’Assunta).
• Kaplica Sykstyńska w Savonie w sąsiedztwie katedry, wybudowana przez papieża Sykstusa IV w latach 1481–1483 jako mauzoleum do domu groby jego rodziców z rodziny Della Rovere.
• kościół św. Jana Chrzciciela w San Domenico z XVI wieku (Chiesa di San Giovanni Battista).
• kościół z ołtarzem Vincenzo Foppa obok fortecy (Oratorio di Nostra Signora di Castello).
• wielkie sanktuarium Panny Marii wzniesiony w miejscu objawienia Matki Bożej miejscowemu pasterzowi w marcu 1536 (Santuario di Nostra Signora della Misericordia).
• inne liczne kościoły.
• pałac Della Rovere zbudowany w latach 1495–1497 przez kardynała Giuliano della Rovere, późniejszego papieża Juliusza II.
• pałac Gavotti, położony w samym sercu zabytkowego centrum miasta, jest siedzibą Miejskiej Galerii Sztuki.
• pałac Ferrero-Colonna-Cambiaso (Villa Cambiaso), w którym przebywał Napoleon Bonaparte i modlił się papież Pius VII.
• pałac Delle Piane. Bajkowa architektura jest również znana jako „pałac balonów”, ponieważ na dachu znajduje się sześć dużych balonów miedzianych.
• pałac dei Pavoni zbudowany w 1910 roku, łączy duże gładkie powierzchnie z kolorowymi wkładkami ceramicznymi.
• pomnik Rintocchi e Memorie. Każdego dnia o godzinie 18 na placu Goffredo Mameli oddając hołd poległym wszystkich wojen dzwoni 21 dzwonków, po jednym dla każdej litery alfabetu włoskiego. Nazywany przez obywateli jako pomnik pokoju.
• fontana Lotta tra uomo e lo squalo. Znana jako fontanna del Pesce i została zbudowana w 1965 roku na Placu Marconi, tłumaczona jako „Walka pomiędzy człowiekiem i rekinem”.
• pomnik Giuseppe Garibaldiego.
• w sąsiedztwie Savony znajduje się dom udokumentowany jako własność Domenico Colombo, ojca Krzysztofa Kolumba, gdzie mieszkał znany żeglarz przez wiele lat w młodości.

W XVII–XVIII wieku Savona była największym ośrodkiem produkcji majoliki. W miejscowym muzeum zebrana bogata kolekcja fajansu.

Port Savona odgrywa bardzo ważną rolę w gospodarce miasta. Jest on dużym ośrodkiem w ruchu towarowym i pasażerskim, drugi po Genui port co do wielkości w Ligurii. Rozładunkowy port morski działający w synergii oferuje towary dla przemysłu na śródlądowych zapleczu Piemontu i Lombardii. Również obiekt przyjmuje co roku około 1 mln turystów, do których należy dodać prawie 2 miliony pasażerów z Ferry Terminal Portu Vado (tylko w sezonie letnim, dane z 2006 r.).

18 kilometrowa kolejka linowa, która łączy terminal węglowy w porcie Savona w koksownią San Giuseppe w Cairo Montenotte, w czasie budowy (1910–1913) była najdłuższą kolejką linową w Europie (obecnie jest trzecia).

Savonie przypisuje się wynalezienie mydła twardego, warto zwrócić uwagę na podobieństwo nazwy miasta z francuską wymową Savon (mydło).

W miejscowości znajduje się stacja kolejowa Savona, funkcjonuje miejska komunikacja autobusowa.

• Savona 1907 FBC
• Rari Nantes Savona
• Speranza FC 1912
• Foot-Ball Club Veloce 1910
• Stadio Valerio Bacigalupo

• Saona, Dominikana
• Bayamo, Kuba
• Villingen-Schwenningen, Niemcy
• Mariupol, Ukraina

• Źródło danych: Istituto Nazionale di Statistica