Unia hipostatyczna (stgr. ἕνωσις καθ ̓ ὑπόστασιν), także unia natur (stgr. ἕνωσις κατὰ φύσιν) – jeden z podstawowych terminów chrystologicznych określający związek boskiej i ludzkiej natury Jezusa Chrystusa po wcieleniu.
Dogmatyczne orzeczenie w tej sprawie wydał w 451 roku sobór chalcedoński. Uznał, że należy wyznawać, iż Jezus Chrystus, będąc jedną osobą, posiada dwie natury, boską i ludzką (diofizytyzm), a ich zjednoczenie dokonało się:
Pierwsze dwa określenia skierowane są przeciwko nauce Eutychesa, kolejne dwa przeciwko nauczaniu Marcelego z Ancyry.
Zjednoczenie osobowe dokonało się z chwilą poczęcia natury ludzkiej Jezusa w łonie Bogarodzicy i pozostało po śmierci ciała Jezusa. W chwili śmierci na krzyżu dusza Zbawiciela odłączyła się od ciała, ale Syn Boży w dalszym ciągu był zjednoczony ze swoją naturą ludzką – zarówno z ciałem, jak i duszą[1][2].
Sobór chalcedoński, charakteryzując zjednoczenie natur w Jezusie Chrystusie, używał określeń negatywnych, chcąc podkreślić tajemnicę tego zjednoczenia. Sobór ten podkreślił także, że Jezus Chrystus jest współistotny Bogu Ojcu (homousios) co do bóstwa – wcześniej zaznaczył to sobór w Nicei w 325 r., przeciwko arianom – a nam co do człowieczeństwa. Podobny nam we wszystkim oprócz grzechu. Chrystus posiada zjednoczoną wolę na zasadzie jedności moralnej – ponieważ wola należąca do jego ludzkiej natury podporządkowana jest woli należącej do Boskiej natury Logosu.
Pierwszy określenia „unia hipostatyczna” zaczął używać św. Cyryl z Aleksandrii.
Aspekt | U Jezusa Chrystusa | Wyjaśnienie | |
---|---|---|---|
osoba | jedna | ||
natury | boska | ludzka | natury niezmieszane, nierozdzielne; Jezus np. cierpiał po ludzku. Jezus przyjął naturę ludzką wraz z ludzką duszą. |
wole | boska | ludzka | wola ludzka podporządkowana boskiej, przez dobrowolne posłuszeństwo[3][4] |
działania | boskie | ludzkie | dwoistość działań wynika z dwóch woli w Chrystusie[5] |
poznanie | boskie | ludzkie | ludzkie poznanie realizowało się w warunkach historycznych istnienia Jezusa w czasie i przestrzeni[6]; ale jako Bóg posiadał też wiedzę wlaną (poznanie nadprzyrodzone) |
świadomość | jedna | w Jezusie jest jedno „Ja”, świadome natury boskiej oraz ludzkiej |
Data | Kto / co | Doktryna |
---|---|---|
II w. | doketyzm | negowanie człowieczeństwa Jezusa |
260 | Paweł z Samosaty i adopcjonizm | Jezus Synem Bożym przez przybranie |
268[7] | synod w Antiochii | Jezus Synem Bożym przez naturę |
315 | Ariusz i arianizm, subordynacjonizm | Jezus nie był w pełni Bogiem, był stworzony |
325 | sobór nicejski I | Jezus Bogiem i człowiekiem, zrodzony, a nie stworzony |
352 | Apolinary z Laodycei i apolinaryzm | natura ludzka Jezusa niedoskonała, bez ludzkiej duszy |
381 | sobór konstantynopolitański I | Jezus Bogiem i człowiekiem |
429 | Nestoriusz i nestorianizm | Jezus to dwie osoby połączone |
431 | sobór efeski | Jezus to jedna osoba |
448 | Eutyches i monofizytyzm | Jedna natura w Jezusie |
451 | sobór chalcedoński | Dwie natury w Jezusie (unia hipostatyczna) |
553 | sobór konstantynopolitański II | wszystko w Jezusie można przypisać drugiej osobie Trójcy |
638 | Sergiusz i monoenergizm oraz monoteletyzm | Jedna wola w Jezusie |
681 | sobór konstantynopolitański III | Dwie wole w Jezusie |
Pojęcie unii osobowej jest uznane za jedno z podstawowych dla chrześcijaństwa. Papież Leon Wielki (400-461), jeden z ojców tego terminu, podkreślał podstawowe znaczenie unii osobowej, jako właściwości osoby Chrystusa jako Pana, bez której wiara chrześcijańska traci swą rolę zbawczą. Zbawienie w Chrystusie jest możliwe jedynie, jeśli uzna się we wcielonym Synu Bożym zjednoczenie dwóch natur, boskiej i ludzkiej[2].
Sobór watykański II przypomniał, że natura ludzka została przyjęta w Chrystusie bez naruszenia jej, dlatego też także i we wszystkich ludziach uzyskała ona wzniosłą godność[8].
Dogmatowi o zjednoczeniu natur w Chrystusie tradycyjnie sprzeciwia się arianizm, uznany już przez sobór nicejski I (325 r.) za herezję. Po wielu wiekach nauczanie ariańskie podjęło powstałe w XIX w. wyznanie Świadków Jehowy. Odwołując się do wersetu z Listu apostoła Pawła do Kolosan 1,15: On jest obrazem Boga niewidzialnego – Pierworodnym wobec każdego stworzenia[9], twierdzą, że Jezus był pierwszym stworzeniem Boga Stwórcy, jednorodzonym Synem (por. Trójca Święta). Jest jedyny w swoim rodzaju, jest jedyną istotą, którą Bóg stworzył osobiście – bez pośrednictwa czy współpracy kogoś innego. Jest jedynym, przy którego współudziale Bóg, jego Ojciec, powołał do istnienia pozostałe stworzenia. Jest pierworodnym i najważniejszym z aniołów (Kol 1:15, 16; Heb 1:5, 6)[10].