 Strona z Księgi Przemian wydrukowana za czasów dynastii Song (około 1100 roku) | |||||||||||
| Nazwa chińska | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
Yijing, Księga przemian – jeden z najstarszych chińskich tekstów klasycznych, reprezentujących rdzennie chińską kosmologię i filozofię. Jest księgą kanoniczną taoizmu i konfucjanizmu.
Księga była i jest używana do wróżb (bibliomancja), które w starożytnych Chinach pełniły wyjątkową rolę m.in. przy sprawowaniu władzy, organizowaniu ceremonii, wypraw wojennych itd. W tym charakterze była używana przez władców dynastii Zhou, dlatego nazywa się ją także Zhouyi – Przemiany Zhou.
Księga składa się z 64 rozdziałów, w każdym znajduje się wykładnia symbolicznego znaku określanego jako heksagram, jest to figura złożona z sześciu linii poziomych. Linia może być ciągła (twarda) albo pośrodku przerwana (miękka). W sposób oczywisty te linie są to elementy binarne, czyli bity, ponieważ przyjmują tylko dwie wartości. Układ takich sześciu linii daje 64 różne symbole (26 = 64). Każdy z tych 64 heksagramów symbolizuje pewien proces, a więc przemianę.
Każdy heksagram składa się z dwóch części, dolnej i górnej zwanych trygramami (chiń. gua). Ponieważ zaledwie osiem trygramów (Bagua) wystarczy do zbudowania 64 heksagramów, taoizm religijny przypisywał Bagua wielkie znaczenie. Z kolei linie przerywane i ciągłe symbolizowały odpowiednio dwa podstawowe pierwiastki chińskiej kosmologii – yin i yang.
W tym kodzie widziano więc uniwersalny, zamknięty i pełny wzorzec przemian w przyrodzie, alchemii, metafizyce, a nawet polityce itd. Na jego pierwszym poziomie była zasada Dao oraz życiodajna energia Qi, która miała dwie strony Yin i Yang. Rozmaite kombinacje tych sił w pierwszym przybliżeniu ukazywane były przez Bagua, a w drugim – przez 64 heksagramy Yijing. Słuszność tej interpretacji miał potwierdzać słynny cytat z Daodejing z ok. V w. p.n.e.: „Dao rodzi jeden, jeden rodzi dwa, dwa rodzi trzy, trzy rodzi nieskończoność” (ciąg: Dao-Qi-Yin/Yang-Trygramy-Heksagramy).
Według legendy, zasady Yijing wywodzą się z czasów półlegendarnej dynastii Xia od mitycznego władcy Fuxi, który opisał trygramy. Analiza filologiczna wskazuje jednak, że tekst powstał około XI w. p.n.e. Za sprawą ewolucji języka jego znaczenie szybko przestało być zrozumiałe i do księgi zaczęto pisać glosy. Największe, tzw. Dziesięć Skrzydeł dodano w czasach dynastii Han (około 200 p.n.e.) za panowania cesarza Wudi.
W XX wieku Księga przemian wielokrotnie była tłumaczona na język polski, ale ze względu na jej niejasny styl oraz wieloznaczny charakter klasycznego języka chińskiego każde takie tłumaczenie jest nieuchronnie spłaszczeniem jej treści.
Oryginalnie do wróżenia w starożytności wykorzystywano się albo zasuszone łodygi krwawnika albo stare monety chińskie. Krwawnik znalazł się tam ze względu na wiarę w jego magiczne zdolności. Do tej pory krwawnik sadzi się na grobie Konfucjusza.
Cały proces był dość skomplikowany. Na początku brało się pięćdziesiąt patyczków, po czym jeden odkładało. Następnie resztę nich dzieliło się mniej więcej po równo na dwie kupki, lewą i prawą. Brano jeden patyczek z prawej kupki i wkładano w lewą rękę między palec mały a serdeczny. Prawą kupkę brało się lewej ręki i oddzielano na bok po cztery patyczki tak długo jak w ręce nie zostały cztery lub mniej patyczki. Pozostałe tak łodygi brano między serdeczny, a środkowy palec. Następnie brano lewą kupkę i powtarzano proces. To co zostało wkładano między środkowy, a wskazujący. Teraz to co było w lewej ręce bierze się razem do ręki. W zależności od liczby patyczków przydzielano 3 lub 2 punkty. Robiono tak trzy razy, aż liczba nie równa się sześciu, siedmiu, ośmiu lub dziewięciu. To wszystko powtarzano tak długo, aż nie zostało nam przewidziane sześć liczb i z tych liczb układano heksagram. W zależności od liczby mógły wyjść cztery rodzaje linii – Duży Yang, Mały Yang, Duży Yin i Mały Yin. Tak zrobiony heksagram dzielono na pół i wyszukiwano jaką tworzą liczbę w Księdze Przemian. Po znalezieniu liczby, czytano ją i interpretowano zgodnie z sytuacją.
W starożytnych Chinach wróżenie miało ogromne znaczenie. Takie wróżby wykorzystywano na wiele różnych sposobów. Czasem w kontekście wywróżenia płci potomka cesarza, a czasem, kiedy chciano się dowiedzieć czy zaczynanie wojny z innym krajem jest dobrym pomysłem[1].
Do tej pory stosuje się wróżenie z Księgi Przemian.
W chińskich świątyniach taoistycznych i u wróżbitów można wylosować jeden z 64 patyczków, które wskazują na jeden z rozdziałów Księgi Przemian. Kapłan lub wróż wyciąga karteczkę z jego tekstem i za drobną opłatą dokonuje odczytania (żeby zrozumieć tekst księgi nie wystarczy umieć czytać po chińsku) oraz interpretacji w odniesieniu do intencji osoby, który szuka u wyroczni porady. Pełna wróżba wymaga losowania ośmiu heksagramów.
W Chinach i poza nimi można kupić proste poradniki, które pozwalają powróżyć samemu. Stosuje się wówczas losowanie przy pomocy monet.
