Zraz – w ogrodnictwie i leśnictwie jest to szlachetny element szczepu, część rośliny o cechach korzystnych z punktu widzenia człowieka. Zraz zrasta się z formą dziką, podkładką^[1]. W wyniku szczepienia, polegającego na sztucznym połączeniu dwóch odrębnych organizmów roślinnych, powstaje nowy organizm roślinny łączący cechy obu tych organizmów^[2].

Zraz jest częścią szlachetną nowego organizmu. Pochodzi więc od gatunku, odmiany lub formy, która jest dla hodowcy interesująca, którą chce on otrzymać i która dzięki zaszczepieniu na odpowiedniej podkładce uzyska cechy pozwalające na jej wzrost i rozwój w sposób przez niego pożądany^[2].

Cechy dobrego zrazu

Zrazy pobiera się tylko ze zdrowych roślin matecznych. Wybierane są takie rośliny, które posiadają wszystkie cechy właściwe dla gatunku czy odmiany, rozmnażanej metodą szczepienia. Zrazy powinny pochodzić z pędów rośliny matecznej rosnących w warunkach dobrego nasłonecznienia, nie należy stosować zrazów z pędów zacienionych. Same pędy na zrazy powinny być dobrze rozwinięte i zdrowe. Zrazy zwiędnięte przed zastosowaniem powinny być umieszczone w wodzie^[2].

Pobieranie zrazów

• Szczepienie zimowe w szklarni – zrazy pobierane są późną jesienią, po czym wiązane w wiązki, etykietowane i dołowane w wilgotnym piasku. Tak zabezpieczone należy przechowywać w pomieszczeniu o temperaturze 0-4 °C.
• Szczepienie wiosenne – zrazy można pobierać tuż przed szczepieniem.
• Szczepienia roślin zimozielonych – przy szczepieniu roślin zimozielonych zrazy mogą być pozyskiwane zarówno wiosną, jak i późnym latem jeżeli szczepy zimują w szklarni.
• Zrazy do okulizacji – czy będzie to okulizacja oczkiem śpiącym czy żywym, zrazy tnie się z pędów tegorocznych lub bezlistnych pędów zeszłorocznych. W przypadku roślin o pędach cienkich (np. buk, brzoza, dąb) należy pobierać pędy dwu lub trzyletnie^[2].