Yellow fever | |
---|---|
A TEM micrograph of the yellow fever virus (234,000X magnification) | |
Akllana hawa imankunawan | |
CIE-10 | A95 |
CIE-9 | 060 |
DiseasesDB | 14203 |
MedlinePlus | 001365 |
eMedicine | med/2432 Plantilla:EMedicine2 |
MeSH | D015004 |
Hampiqpa willaynin |
Fiebre amarilla, riqsisqa vomito negro utaq plaga americana,[1] kaqhina huk unquy ñawch’i viral.[2] Sintomakuna kay ruphay, chulli unquy, mana yariqha, ñat’ikuna, musculo nanay wasapi chaymanta umapi kanku.[2] Sintomakuna phisqa punchaw allichanku.[2] Wakin runakuna huk punchaw allichayninmanta, ruphayta kutichin, wiksa nanay tiyan chaymanta k’iwicha waqlli qallarin chanta kay q’illu qara ruwan.[2] Sichus kayta rikusqan, achka yawar waqlliluna chaymanta rurun pantaykuna hatunyachisqanku.[2]
Kay unquy fiebre amarilla virusrayku hapisqan chaymanta kay china mosquitowach’iywan.[2] Runakunaman waqllichin, wak primate, chaymanta achka wak mosquitokuna.[2] Llaqtakunapi, hukñiqi qhapaq mosquitokuna Aedes aegypti especiekuna kay unquyta ch’iqichin.[2] Kay virus huk RNA virus kay Flavivirus generowan.[3] Kay unquy sasa wak kikin unquy kan, ñawpaq sintomakunawan.[2] Yuyachiypaq kay unquyta, yawar muestrata polimerasa reacción en cadena kaqwan munan.[4]
Huk allin chaymanta harkasqa vacuna fiebre amarillawan chaymanta wakin suyukuna vacuna viajerokunapaq munan.[2] Wak ruwanakuna t’ituypaq unquyta huchuyachiy achka transmisor mosquitokunata yapan.[2] Llaqtakunapi maypi fiebre amarilla unquy kikin chaymanta vacuna mana kikinlla, ñawpaq hapinakuna unquqkunamanta chaymanta inmunización llapa runakunapi qhapaq t’ituypaq unquyta.[2] Sichus unqusqan, uhquypa allichaynin sintomakunawan kan chanta mana akllasqa tukukusqakuna viruspaq kankuchu.[2] Kay runakunapaq unquywan wañuyta atikun sichus mana hapinakuna tiyankuchu.[2]
Fiebre amarilla unquy 200.000 infecciones chaymanta 30.000 wañuykuna sapa watapi ruwan,[2] 90% kay wañuymanta África kaqpi kanku.[4] Iskay huñu runakunamanta kawsanku kitikunapi maypi kay unquyta kikin kan.[2] Kikin tropical kitikunapi Sud América kaqpi África kaqpi, ichaqa mana Asia kaqpi.[5][2] 1980 kaqmanta, achka yupaykuna unquykunamanta fiebre amarillamanta hatunyachinku.[6][2] Kayta iñisqan pisi runakuna immune kanku, aswan runakuna llaqtakunapi, runakuna llaqtakunapi kawsachkanku, runakuna sapa kuti kuyuchkanku chaymanta tikrasqa clima.[2] Kay unquy África kaqpi paqarisqan, maypi kay unquy Sud América kay trata de esclavos kay siglo 17qi ch’iqichin.[1] Chantapas kay siglo 17qi kaqmanta, achka brotekuna unquymanta Ámerica, África, chaymanta Europa hap’isqan.[1] Kay 18qi siclota chaymanta 19qi siglota, fiebre amarilla aswan maqllu unquyta infecciosa unquy rikusqa kasqan.[1] Kay fiebre amarilla virus hukñiqi virus ukhunpi tarisqan.[3]