Ovo je članak o godini 1770.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija:	1740-e 1750-e 1760-e – 1770-e – 1780-e 1790-e 1800-e
Godine:	1767 1768 1769 – 1770 – 1771 1772 1773

**1770. po kalendarima**
Gregorijanski	1770. (MDCCLXX)
Ab urbe condita	2523.
Islamski	1183–1184.
Iranski	1148–1149.
Hebrejski	5530–5531.
Bizantski	7278–7279.
Koptski	1486–1487.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1825–1826.
• Shaka Samvat	1692–1693.
• Kali Yuga	4871–4872.
Kineski
• Kontinualno	4406–4407.
• 60 godina	Yang Metal Tigar (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11770.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1770 (MDCCLXX) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u petak po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

početkom godine - Bosanska vojska počinje odbijati polazak na rusko ratište, s opravdanjem da tri godine nije dobila platu - iz Carigrada stižu kese dukata.^[1]
- Takođe ove godine: neredi žena i dece u Sarajevu zbog oskudice, rasterani su toljagama.^[2]
10. 1. - U Beču je izvedena prva Salijerijeva opera, Le donne letterate.
15. 1. (4. 1. po j.k.) - Rusko-turski rat (1768–1774): Bitka kod Fokšana u Moldaviji (u ruskoj vojsci su i srpske jedinice, kao i kod Braile i Đurđe^[3]).
- Ruska kuga 1770-72: Ruske trupe u Focșanu u Moldaviji nailaze na kugu, koja će se proširiti Rusijom.
januar - Starovlaški knez Avram Rašković i bosanski Josif Hadži-Lazić pišu grofu Rumjancevu da pruži pomoć srpskom narodu - jedno od pisama pravoslavnog stanovništva Osmanskog carstva.^[4]
18. 1. - Velika aurora borealis je vidljiva do severne Afrike.
19. 1. - "Bitka na Zlatnom brdu": konfrontacija između Sinova slobode i britanskih vojnika u gradu New Yorku.
20. 1. - Otvorena je obnovljena zgrada pariskog pozorišta Palais-Royal - ali i ova zgrada će izgoreti 1781.
28. 1. - Pošto je vojvoda od Graftona dao ostavku, između ostalog zbog Korzikanske krize (francuske aneksije tog otoka), novi britanski premijer je lord North (do 1782).
29. 1. - Stoffelnovi Rusi su pokušali zauzeti tvrđavu Brailu, ali im nedostaju opsadni topovi - pale varoš i mnoga sela u okolini.

7. 2. - Louis XV formalno traži ruku nadvojvotkinje Marije Antoanete od carice Marije Terezije - venčanje preko posrednika je obavljeno 19. aprila u Beču. Ovo je najnoviji u nizu brakova austrijskih nadvojvotkinja i burbonskih vladara.
14. 2. - Josef von Kurzböck je dobio od carice povlasticu za srpsku štampariju u Beču^[5] - štampaju se prvenstveno školske i crkvene knjige,^[6] smanjuje se zavisnost od ruskih knjiga.^[7]
15. 2. - Štofelnovi Rusi nisu uspeli zauzeti tvrđavu Giurgiu, zapalili su varoš i okolna sela.
22. 2. - Dečak Christopher Seider je ubijen u Bostonu od strane britanskog carinskog službenika, koji je pucao u gomilu koja je razbijala prozore jednog lojaliste. Velika sahrana doprinosi gnevu stanovništva, u gradu u kome je napeto od dolaska britanske vojske u oktobru 1768.

28. 2. - Rusko-turski rat: Dolazak ruske pomorske ekspedicije pod grofom Orlovom pred obale Peloponeza potiče lokalno grčko stanovništvo da digne tzv. Orlovljev ustanak protiv turske vlasti (→ Grčki projekt). Inače, jedan od komandanata ruske flote je Marko Ivelić iz Risna.

5. 3. - Bostonski pokolj: uveče, iz pojedinačne svađe sa vojnikom u napetom gradu, dolazi do okupljanja agresivne gomile u koju su britanski vojnici pucali, ubivši pet osoba, a što predstavlja jednu od važnih eskalacija u sukobu koji će dovesti od Američke revolucije 1775.
9. 3. ? - Wolfgang von Kempelen je Mariji Tereziji prikazao "Mehaničkog Turčina", navodni automat za igranje šaha. Kempelen od prošle godine radi i na mašini za govor.
mart - Grof Rumjancov se obraća Srbima s pozivom na zajedničku borbu protiv Turaka. Ali narod je razoružan, prisutno je mnogo Turaka koji vrše represalije, a front je daleko.^[8]
25. 3. (kal.?) - Daskalojanis započinje ustanak na Kritu - nakon početnih uspeha dolazi bekstvo u planine i represalije nad selima.

27. 3. - Prvo putovanje Jamesa Cooka: pošto je u februaru oplovljeno Severno ostrvo Novog Zelanda, sada je i Južno. Cook smatra da nema Južnog kontinenta, bar ne severno od 40. paralele, 31-vog odlučuje da krene na zapad, prema istočnoj obali Nove Holandije/Australije, odn. Van Diemenovoj zemlji/Tasmaniji.

April/Travanj – Jun/Lipanj

11. 4. - Mladi Wolfgang Amadeus Mozart je sa ocem u Rimu, tokom putovanja u Italiji, navodno je nakon jednog slušanja zapisao Allegrijev Miserere.
12. 4. - Formalno su opozvani Townshendovi zakoni, kojima su uvedeni porezi i propisi na uvoz nekih artikala u američke kolonije - ali ostao je najvažniji, na čaj.
april - "Neka se zna kako 12. aprila 1770. godine Dunav potopi nemačku zemlju, Beograd i Karovlašku i bi veliki potop."^[9] U Zagrebu je ove godine plavio Medveščak,^[10] pominje se i Sava.
april - Velika poplava rijeke Garonne u Francuskoj.
- U češkim zemljama je velika glad 1770-71. zbog bolesti žita i jakih kiša.
20. 4. - Cookova ekspedicija je prva videla obalu istočne Australije - Point Hicks na jugoistoku, zatim nastavlja na sever.
20. 4. - Bitka kod Aspindze na jugu Gruzije: kralj Erekle II je porazio brojnije osmanske snage, mada ga je napustio ruski general Tottleben - ovaj je u saradnji sa Erekleovim protivnicima pokušao zauzeti Tbilisi.
21. 4. - Rusi zauzeli Navarin kod Pylosa na Peloponezu.
29. 4. - Britanski istraživač James Cook se iskrcava na tlo današnje Australije na području kome daje ime Novi Južni Vels, u zaljevu Botany Bay (britansko naseljavanje će ovdje početi 1788).
proleće - U Lionu je izvedena Rusoova prozna poema "Pygmalion", jedna od prvih melodrama, u glazbenom smislu.

5. 5. - Johann Friedrich Struensee, dvorski ljekar danskog kralja Christiana VII, koji je nekoliko mjeseci prije započeo ljubavnu vezu sa kraljicom Karolinom Matildom, imenovan kraljevskim savjetnikom.
14. 5. - Janičarske snage su prekinule rusku opsadu Modonija, zatim idu ka Navarinu.


Dofen		Marija Antoaneta

16. 5. - Austrijska princeza Marie Antoinette (14) udaje se za francuskog prijestonasljednika Louisa (15) - vladarski par 1774-92.
16. 5. - Povodom venčanja je otvorena Kraljevska opera u Versaju.
maj - Velika bengalska glad: u oblasti pod dvojnom mogulsko-kompanijskom upravom umiru milioni; takođe i od epidemije boginja.
30. 5. - Vatromet je vrhunac svadbenih svečanosti u Parizu - kada dođe do požara, u stampedu ogromne mase gine, zvanično, 132 ljudi, nezvanično 1.200 ili čak 3.000.^[11]

3. 6. - Osnutak Monterey, California: franjevac Junípero Serra je osnovao katedralu sv. Karla Boromea u okviru prezidija kojeg je podigao Gaspar de Portolá.
3. 6. - Nakon potresâ u januaru i aprilu, Port-au-Prince na francuskom Santo Domingu, tj. Haitiju, pogođen je razornim zemljotresom - stradalo je 250 ljudi, ali 15.000 robova zatim umire od gladi nakon kolapsa ekonomije, možda još toliko od zagađenog mesa kupljenog od španskih trgovaca.
3. 6. - Orlov je digao u vazduh navarinsku tvrđavu i napustio Peloponez. Grčki ustanak je ubrzo ugušen.
10. 6. - Falklandska kriza: Španske snage iz Buenos Airesa zauzimaju britansku bazu Port Egmont na Falklandima.
10. 6. - Ruski general Štofeln je umro od kuge u Jašiju, velika smrtnost je i u njegovim jedinicama.

11. 6. - Pošto se Cookov brod Endeavour nasukao na Velikom grebenu, opravke se do avgusta vrše u današnjem Cooktown, Queensland, na ušću reke Endeavour. Ovde je 24-og prvi put opažen kengur (gangurru na jeziku Guugu Yimithirr, "veliki sivi kengur").
28. 6. - Bitka kod Rjabe Mogile: Turci su zarobili majora Simeona Zorića.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

1. 7. - Lexellov komet prošao pokraj Zemlje na udaljenosti od svega 2.200.000 km, što predstavlja najbliži susret planete sa jednim kometom u zapisanoj ljudskoj povijesti.

7. 7. - Rusko-turski rat: Bitka kod Češme, u Hioskom moreuzu, u kojoj ruska flota grofa Alekseja Orlova potpuno razbija tursku flotu u Egejskom moru (jedan od Dana vojničke slave u Rusiji).
- Gomila je u Smirni ubila najmanje 200 Grka.
7. 7. - Bitka na Largi u Moldaviji, u kojoj ruske snage pod Pjotrom Rumjancevom uništavaju vojsku Krimskog Kanata.
jul - Dansko-alžirski rat: dansko-norveška flota je bombardovala grad Alžir, ali i sama trpi od alžirskog oružja i tifusa.

1. 8. - Bitka kod Kagula/Kahula: Ruska vojska Pjotra Rumjanceva potpuno razbija višestruko nadmoćnije turske snage u južnoj Moldaviji. Najvažnija bitka ovog rata i jedna od većih u 18. stoleću.
- Petar Tekelija je za zasluge dobio Orden Svete Ane I stepena, unapređen je u čin general-majora.
5. 8. - Rusi Nikolaja Repnina ušli u Izmail (biće vraćen Turskoj 1774).
6. 8. - Ruski general Totleben je u Imeretiju, zapadnoj Gruziji, pomogao kralju Solomonu I povratiti prestonicu Kutaisi. Kasnije neuspešno opseda Poti, ušao je u šeme sa Solomonovim protivnicima, u januaru će biti opozvan iz Gruzije.
kolovoz - Šćepan Mali doživio neko sakaćenje.^[12] Ove godine je glavarski zbog potvrdio guvernadursku titulu Jovanu Radonjiću.^[13]
21. 8. - Immanuel Kant brani drugu doktorsku tezu, nakon što je imenovan za redovnog profesora logike i metafizike na Königsberškom univerzitetu.
22. 8. - Cook je stigao do severnog vrha poluotoka Yorke - Australija i Nova Gvineja nisu povezani.

1. 9. - Repninovi Rusi zauzeli Kiliju nakon 11 dana opsade.
3 - 7. 9. - Fridrih Veliki je u uzvratnoj poseti Josipu II, u Mahrisch-Neustadt/Uničovu.^[14]
15. 9. - Johann Friedrich Struensee, dvorski ljekar danskog kralja Christiana VII izvodi dvorski puč kojim je smijenjen dotadašnji glavni ministar grof Bernstorff, umjesto koga kao kraljev "tajni savjetnik" preuzima de facto vlast i pokreće niz dalekosežnih reformi u duhu Prosvjetiteljstva,
16. 9. - Rusi Pjotra Panina zauzeli Bender nakon dvomesečne opsade.
c. septembar - U Strazburu su se sreli Herder i Goethe, prvi utiče na drugog.
- Početak pokreta Sturm und Drang se datira krajem 1760-tih ili 1770.
17. 9. - Jaka magnetska oluja izaziva crvenu auroru u istočnoj Aziji.
24. 9. (kal.?) - Ruski general Romanus, iz Bergovog korpusa, napao Tatare ispred Perekopa i potisnuo ih iza tog mesta.
- Promene u Krimskom kanatu ove godine: Devlet IV Geraj je smenjen jer nije uspeo sprovesti mobilizaciju;^[15] Kaplan II pregovara sa Rusima, na kraju je postavljen Selim III Geraj (druga vlada), koji abdicira sledeće godine.
- Nogajski Tatari iz hordi u Budžaku, Jedisanu, Jedičkulu i Džambulaku su nakon pregovora ove godine prešli pod rusko pokroviteljstvo.

27. 9. - Regulamentum privilegorium: Habsburški dvor izdaje Regulament, kojim je karlovačkom patrijarhu ukinuta svetovna vlast i propisani prihodi. Uz pristanak sinoda je smanjen broj praznika. Povreda povlastica izaziva veliko nezadovoljstvo u narodu.^[16] Ovo je svojevrsno ukidanje privilegija u pravno-političkom smislu, jer se svode na verska pitanja.^[5]^[17]

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

9. 10. - Rusko-turski rat: Igelstromovi Rusi zauzeli Akerman nakon 15 dana opsade.

14. 11. - James Bruce i družina su videli izvor Plavog Nila.
novembar - Ruso je završio autobiografsko delo "Ispovesti" koje će biti objavljeno posthumno, 1782, ali narednih meseci priređuje nekoliko javnih čitanja.
novembar - Britanski parlament zahteva akciju na Falklandima, izgleda kao da će doći do rata tri sile jer francuski državni ministar Étienne-François de Choiseul mobilizuje snage za podršku Španiji.
20. 11. - Turci napuštaju Brailu, nakon što su se Glebovljevi Rusi, ranije odbijeni, vratili s pojačanjem.

9. 12.? - Pod izgovorom uspostave sanitarnog kordona, habsburške trupe zauzimaju poljske staroste Nowy Targ, Czorsztyn i Stary Sącz, nakon što su prošle godine zauzeli Spiš - anticipacija Prve podjele Poljske 1772.
decembar - U Moskvi je primećena kuga, velika epidemija kreće na proleće.
24. 12. - Luj XV ne želi rat, pa je smenio ministra Šoazela, Falklandska kriza će biti rešena španskim ustupkom. Novi francuski prvi ministar je René-Nicolas de Maupeou (do 1774).
26. 12. - Mozart je u Milanu izveo operu Mitridate, re di Ponto.
potkraj godine - Carica/kraljica Maria Theresia izdaje odluku o načinu oporezivanja u Hrvatskoj: ubuduće na ugarski način po "portama", koje se sastoje od četiri sesije, umjesto po "dimovima". Visina poreza po dimu je odjednom skočila sa 45 na 99 forinti i 6 krajcara, tj. isto kao u Ugarskoj. Poresko opterećenje Banske Hrvatske je 104.033 forinti. Sužena su prava Hrvatskog sabora glede proračuna.^[18]
- Reforme u Habsburškoj monarhiji: uz praktičnu namjenu, povećanje stajaće vojske i državnih prihoda, počinju mjenjati karakter pod utjecajem fiziokratizma.^[19]^[20]

Kroz godinu

Hrvatska:
- Vino je glavni proizvod Hrvatske, kako kaže sabor, proizvodnja u provincijalu krajem stoljeća se cijeni na preko milijun vjedara, u novcu je vrijednija od žita (27 vjedara po jutru godišnje u civilnoj Hrvatskoj, duplo manje u Krajini; vjedro je blizu 57 lit.).^[21]
- Željezara u Brodu na Kupi.^[22]
- Srez Topusko je podvrgnut plaćanju 400 forinti poreza, nakon što su bili pošteđeni od 1741 - Srbi odbijaju plaćanje do 1773.^[23]
- U glavnim rječnim lukama na Savi postoje uređene navigacione kapetanije. Žito postaje glavni predmet trgovine u Karlovcu, nakon otvaranja trgovačkih putova rijekama i cestama.^[24] Računa se da je platežna bilanca Slavonije negativna za milijun forinti godišnje - polovinu iznose plemići a ostalo grčki i cincarski trgovci.^[25]
- Baltazar Adam Krčelić: "Povijest zagrebačke stolne crkve, prvi svezak, prvi dio" i "Prethodne napomene o kraljevstvima Dalmacije, Hrvatske i Slavonije".
- Julije Bajamonti: oratorij “Prijenos sv. Dujma”, prvo djelo ove vrste na hrvatskom tlu.
Mletački konzul u Solunu piše da oko 800 dezertera namjerava ući u grad kako bi pljačkali sa lokalnim elementima. Vrbovanje albanskih gorštaka se sveti Porti, jer ovi pustoše sela i gradove u Grčkoj i Makedoniji. Prespanski Memet-bej sa odredom od 500 Albanaca pljačka i pali u vodenskom kraju, nakon što se oglušio o poziv Porte da ode na ruski front. Albanac Kjor Ibrahim je sa svojom bandom napao ostrovsku kazu.^[26]
1769-70 - Proizveden je tzv. metal Britannia, vrsta pjutera, tvrdog kositra (legiranog kalaja).
Na vulkanu Santa Ana u današnjem Salvadoru nastaje vulkan Izalco, skoro je neprekidno u erupciji do 1958. pa ga nazivaju "Svetionikom Pacifika".
Crkve: župna crkva sv. Josipa zaručnika Blažene Djevice Marije u Vuki.
Jemeljan Pugačov je dezertirao iz ruske vojske, postaje odmetnik (diže pobunu 1773).
Baron d'Holbach je anonimno objavio materijalističko delo Système de la nature.
U Mađarskoj je umro poslednji govornik kumanskog jezika.

Lotterova karta Mediterana
Lotterova karta rusko-turskog bojišta
Janvierova karta Ugarske

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1770.

1. 1. - Mihovil Mihaljević, habsburški general († 1845)
14. 1. - Adam Jerzy Czartoryski, poljski i ruski državnik († 1861)
2. 3. - Louis-Gabriel Suchet, maršal Francuske († 1826)
7. 3. - Gabriel Molitor, maršal Francuske († 1849)
20. 3. - Friedrich Hölderlin, pesnik i filozof († 1843)
2. 4. - Alexandre Pétion, predsednik Haitija († 1818)
3. 4. - Theodoros Kolokotronis, grčki general († 1843)
7. 4. - William Wordsworth, engleski pjesnik († 1850)
9. 4. - Thomas Johann Seebeck, fizičar († 1831)
10. 5. - Louis Nicolas Davout, maršal Francuske († 1823)
3. 6. - Manuel Belgrano, argentinski general († 1820)
7. 6. - Robert Jenkinson, britanski premijer († 1828)
1. 8. - William Clark, istraživač († 1838)
3. 8. - Fridrik Vilim III., pruski kralj († 1840)
4. 8. - François Étienne de Kellermann, francuski konjanički general († 1835)
23. 8. - Mojsije Mioković, episkop gornjokarlovački († 1823)
27. 8. - George Wilhelm Friedrich Hegel, njemački filozof († 1831)
10. 10. - Adam Johann von Krusenstern, ruski admiral i istraživač († 1846)
20. 10. - Janko Drašković, hrvatski političar, preporoditelj, prvi predsjednik Matice hrvatske († 1856)
12. 11. - Gedeon Petrović, episkop bački († 1832)
16. 12. - Ludwig van Beethoven, kompozitor († 1827)
Atanasije Čarapić, gročanski vojvoda, Vasin brat († 1810)
Tomo Milinović, ustanik, književnik († 1846)
c. Stevan Sinđelić, vojvoda Prvog srpskog ustanka († 1809)
c. Vukolaj Radonjić, crnogorski guvernadur († 1832)
c. Petar Jokić, ustanik, historiograf († 1852)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1770.

7. 1. - Carl Gustaf Tessin, švedski diplomat, mecena (* 1695)
26. 2. - Giuseppe Tartini, kompozitor, violinista (* 1692)
27. 3. - Giovanni Battista Tiepolo, italijanski slikar (* 1696)
28. 4. - Marie-Anne de Camargo, plesačica (* 1710)
28. 4. - Jeremijaš Šoštarić, gradišćanskohrvatski pisac (* 1714)
5. 5. - Baro Bošković, pjesnik, isusovac, Ruđerov brat (* 1699)
30. 5. - François Boucher, slikar (* 1703)
25. 8. - Thomas Chatterton, engleski pjesnik (* 1752)
Jovan Apostolović, prvi Srbin doktor medicine (* >1730).
Dimitrije Bačević, barokni ikonopisac
Ilija Drekalović, kučki vojvoda

Reference

↑ Istorija s. n. IV-1, 452
↑ Istorija s. n. IV-1, 449
↑ Istorija s. n. IV-1, 249
↑ Istorija s. n. IV-1, 352
↑ ^5,0 ^5,1 Austriski porazi. rastko.rs
↑ Historija n. J. II, 1192
↑ Istorija s. n. IV-2, 91
↑ Istorija s. n. IV-1, 353
↑ Istorijat hidrologije u Srbiji. meteologos.rs
↑ Poplave rijeke Save. znanje.org
↑ 250th Anniversary of the Deadliest Fireworks Show in History. secretsofparis.com May 30, 2020
↑ Historija n. J. II, 1274
↑ Istorija s. n. IV-1, 518
↑ HISTORY OF FRIEDRICH II OF PRUSSIA, Volume 21 FREDERICK THE GREAT by Thomas Carlyle. gutenberg.org
↑ How Dolgorukov stormed the Perekop line. en.topwar.ru june 2021
↑ Historija n. J. II, 1185-6
↑ Istorija s. n. IV-1, 262
↑ Historija n. J. II, 1091-2
↑ Historija n. J. II, 875-6
↑ Historija n. J. II, 945
↑ Historija n. J. II, 1073
↑ Historija n. J. II, 1080
↑ Istorija s. n. IV-1, 223
↑ Historija n. J. II, 1084-5
↑ Historija n. J. II, 1089
↑ Historija n. J. II, 1306-7

Literatura

Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)

1770 na Wikimedijinoj ostavi

Kategorija