| Pankreatitis | |
|---|---|
 | |
| Pankreas i okolni organi | |
| Specijalnost | Gastroenterologija, opšta hirurgija |
| Simptomi | Bol u gornjem abdomenu, mučnina, povraćanje, groznica, masna stolica[1] |
| Komplikacije | Infekcija, krvarenje, šećerna bolest[1] |
| Trajanje | kratko ili dugoročno[1] |
| Uzroci | Kamenje u žučnoj kesi, teška upotreba alkohola, direktna trauma, pojedini lekovi, zauške[1] |
| Faktori rizika | pušenje[2][3] |
| Dijagnostički metod | Krvna amilaza ili lipaza[1] |
| Lečenje | Intravenozni fluidi, analgetici, antibiotici[1] |
| Frekvencija | 8,9 miliona (2015)[4] |
| Smrtnost | 132.700 (2015)[5] |
| Klasifikacija i eksterni resursi | |
Pankreatitis (upala gušterače) predstavlja upalu izazvanu aktiviranim enzimima gušterače. Gušterača je velika žlezda koja se nalazi iza želuca i u tesnom je kontaktu s dvanaesnikom (duodenumom). Gušteračni vod (lat. ductus pancreaticus) sakuplja digestivne sokove i vodi ih u duodenum. Ovaj se vod spaja s glavnim žučnim vodom koji se naziva glavni žučovod (lat. ductus choledocus). U normalnim se situacijama enzimi gušterače nalaze u neaktivnoj formi do trenutka kada se nađu u alkalnoj sredini unutar duodenuma.[6] Međutim, kod upale dolazi do aktiviranja ovih enzima koji tada počinju autodigestiju same žlezde.
Pankreatitis može biti akutan ili kroničan i obe forme mogu dovesti do komplikacija.[7] U teškim slučajevima dolazi do krvarenja, infekcije i trajnog oštećenja organa uz po život opasni šok. Smrtnost je kod akutne upale gušterače oko 20%. Učestalost akutnog pankreatitisa je 1 do 2 slučaja na 10 000 ljudi.[8] U većini slučajeva, kroničnom pankreatitisu prethode učestali napadi akutnog pankreatitisa.[9] Znaci i simptomi pankreatitisa zavise i od tipa upale.[7]
Kod akutne upale gušterače (pancreatitis acuta) pankreasni enzimi izlaze iz acinarnih stanica u okolno tkivo. Radi se o autodigestivnoj bolesti, jer nastaje razgradnja vlastitim proteolitičkim enzimima (u prvom redu tripsinom).
Nije potpuno poznata, a neki od uzroka jesu:
- bolesti žučnih putova i alkohol
- ozlede gušterače usled tupih abdominalnih trauma ili kirurških zahvata
- infekcije
- lekovi (kortikosteroidi)
- hiperparatireoidizam, hiperkalcemija, hiperlipidemija
- idiopatski pankreatitis
- autoimuni pankreatitis
Znaci akutnog pankreatitisa uključuju:
- bol gornjeg abdomena
- abdominalna bol uz epigastriju koja se prenosi na leđa
- abdominalna bol koja pogorša nakon obroka
- abdominalna bol koja se olakša naginjanjem naprijed i kada se pacijent sklupča, a pogoršava u ležećem položaju
- nausea (mučnina)
- povraćanje
- osetljivost trbuha na dodir
- telesna temperatura može biti povišena ili subnormalna
- ikterus se javlja u oko 30% bolesnika
- tetanija se javlja kod hipokalcemije
- nakon nekoliko dana mogu se pojaviti modrikaste pege u lumbalnom području
Kronična se upala gušterače (pancreatitis chronica) može nastaviti na akutnu upalu gušterače, ali se kod nekih bolesnika pojavljuje kao zasebna kronična upala.
Glavni uzrok bolesti je alkoholizam, a ostali su hereditarnost, hiperkalciemija i hiperlipidemija.
Znaci kroničnog pnakreatitisa uključuju:
- bol gornjeg abdomena (iznad pupka) koja se često pojavljuje na mahove
- poremećaj probave
- gubitak težine, anoreksija, mučnina, povraćanje, flatulencija
- masne smrdljive stolice, steatoreja (steatorrhea) zbog gušteračne egzokrine insuficijencije
- dijabetes
- mehanički ikterus
- konzervativno se lečenje sastoji od dijetalne prehrane (posna hrana) i uzimanju tableta gušteračnih fermenata u toku obroka, apstinencija od alkohola
- hirurško je lečenje potrebno kod nepodnošljivih boli.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „Pancreatitis”. niddk.nih.gov. August 16, 2012. Arhivirano iz originala na datum 7 March 2015. Pristupljeno 1 March 2015.
- ↑ Lankisch, PG; Apte, M; Banks, PA (20 January 2015). „Acute pancreatitis.”. Lancet 386: 85–96. DOI:10.1016/S0140-6736(14)60649-8. PMID 25616312.
- ↑ Yadav, D; Lowenfels, AB (June 2013). „The epidemiology of pancreatitis and pancreatic cancer.”. Gastroenterology 144 (6): 1252–61. DOI:10.1053/j.gastro.2013.01.068. PMC 3662544. PMID 23622135.
- ↑ GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence, Collaborators. (8 October 2016). „Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.”. Lancet 388 (10053): 1545–1602. DOI:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282.
- ↑ GBD 2015 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (8 October 2016). „Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.”. Lancet 388 (10053): 1459–1544. DOI:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281.
- ↑ http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/pancreatitis/ Arhivirano 2007-01-07 na Wayback Machine-u pristupano 11. 6. 2010.
- ↑ 7,0 7,1 http://www.mayoclinic.com/print/pancreatitis /DS00371/DSECTION=all&METHOD=print pristupano 11. 6. 2010.
- ↑ „Akutni pankreatitis”. Arhivirano iz originala na datum 2013-07-21. Pristupljeno 2019-01-04.
- ↑ „Kronični pankreatitis”. Arhivirano iz originala na datum 2013-07-24. Pristupljeno 2019-01-04.
- Ivan Prpić, Kirurgija za više medicinske škole, Medicinska naklada, 1996., Zagreb, ISBN 953-176-049-7
