Chitai (mu Chitai: ภาษาไทย) kana Chisiyamu munhoroondo, mutauro weChitai uri mumhuri yemutauro weTai-Kadhai unotaurwa nevanhu veTai yePakati uye ruzhinji rweTai-Chayina. Ndiwo wega mutauro wepamutemo weVutai (kana Tairendi).[1][2]
Tai ndiwo mutauro unonyanyotaurwa pamitauro 60 inotaurwa muVutai nenhamba yevatauri veko uye vatauri vese. Inopfuura hafu yemazwi ayo anotorwa kubva kana kukweretwa kubva kuPali, Sanskrit, Mon[3] uye chiKhmer cheKare. Mutauro we tonal uye wekuongorora, wakafanana ne Chichayina ne Chivhiyetinamu.
on (1993:25)
Front | Back | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Unrounded | Rounded | |||||
short | long | short | long | short | long | |
High | /i/
-ิ |
/iː/
-ี |
/ɯ/
-ึ |
/ɯː/
-ื- |
/u/
-ุ |
/uː/
-ู |
Mid | /e/
เ-ะ |
/eː/
เ- |
/ɤ/
เ-อะ |
/ɤː/
เ-อ |
/o/
โ-ะ |
/oː/
โ- |
Low | /ɛ/
แ-ะ |
/ɛː/
แ- |
/a/
-ะ, -ั- |
/aː/
-า |
/ɔ/
เ-าะ |
/ɔː/
-อ |
Mavhawero ega ega aripo mumapatya mapfupi-akareba: aya mafonemesi akasiyana anoumba mazwi asina hukama muchiThai, asi kazhinji anoturikirwa zvakafanana: เขา (khao) zvinoreva "iye" kana "iye", ukuwo ขาว (khao) zvinoreva "chena".
Iwo marefu-pfupi mapeya ndeaya anotevera:
Long | Short | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Thai | IPA | Example | Thai | IPA | Example | ||||
–า | /aː/ | ฝาน | /fǎːn/ | 'to slice' | –ะ | /a/ | ฝัน | /fǎn/ | 'to dream' |
–ี | /iː/ | กรีด | /krìːt/ | 'to cut' | –ิ | /i/ | กริช | /krìt/ | 'kris' |
–ู | /uː/ | สูด | /sùːt/ | 'to inhale' | –ุ | /u/ | สุด | /sùt/ | 'rearmost' |
เ– | /eː/ | เอน | /ʔēːn/ | 'to recline' | เ–ะ | /e/ | เอ็น | /ʔēn/ | 'tendon, ligament' |
แ– | /ɛː/ | แพ้ | /pʰɛ́ː/ | 'to be defeated' | แ–ะ | /ɛ/ | แพะ | /pʰɛ́ʔ/ | 'goat' |
–ื- | /ɯː/ | คลื่น | /kʰlɯ̂ːn/ | 'wave' | –ึ | /ɯ/ | ขึ้น | /kʰɯ̂n/ | 'to go up' |
เ–อ | /ɤː/ | เดิน | /dɤ̄ːn/ | 'to walk' | เ–อะ | /ɤ/ | เงิน | /ŋɤ̄n/ | 'silver' |
โ– | /oː/ | โค่น | /kʰôːn/ | 'to fell' | โ–ะ | /o/ | ข้น | /kʰôn/ | 'thick (soup)' |
–อ | /ɔː/ | กลอง | /klɔːŋ/ | 'drum' | เ–าะ | /ɔ/ | กล่อง | /klɔ̀ŋ/ | 'box' |
Kune zvakare kuvhura nekuvhara diphthong muThai, iyo Tingsabadh & Abramson (1993) vanoongorora sepazasi /Vj/ uye /Vw/. Nechinangwa chekutarisa toni, izvo zvakamisikidzwa neasterisk dzimwe nguva zvinorongwa kureba:
Long | Short | ||
---|---|---|---|
Thai script | IPA | Thai script | IPA |
–าย | /aːj/ | ไ–*, ใ–*, ไ–ย, -ัย | /aj/ |
–าว | /aːw/ | เ–า* | /aw/ |
เ–ีย | /iːə/ | เ–ียะ | /iə/ |
– | – | –ิว | /iw/ |
–ัว | /uːə/ | –ัวะ | /uə/ |
–ูย | /uːj/ | –ุย | /uj/ |
เ–ว | /eːw/ | เ–็ว | /ew/ |
แ–ว | /ɛːw/ | – | – |
เ–ือ | /ɯːə/ | เ–ือะ | /ɯə/ |
เ–ย | /ɤːj/ | – | – |
–อย | /ɔːj/ | – | – |
โ–ย | /oːj/ | – | – |
Uyezve, kune matatu matatu matatu matatu. Nechinangwa chekutarisa toni, izvo zvakamisikidzwa neasterisk dzimwe nguva zvinorongwa kureba:
Thai script | IPA |
---|---|
เ–ียว* | /iəw/ |
–วย* | /uəj/ |
เ–ือย* | /ɯəj/ |
Pane manzwi mashanu efonemic: pakati, pasi, kudonha, kumusoro, uye kusimuka, dzimwe nguva kunotaurwa mumabhuku ekare erectus, gravis, circumflexus, altus, uye demissus, zvichiteerana.[14] Tafura inoratidza muenzaniso wezvose zviri zviviri toni dzefoniki nekuziva kwavo fonetiki, muIPA.
Zvinembo:
Inzwi | Chitai | Enzano | Fonemiki | Fonetiki | Gloss |
---|---|---|---|---|---|
mid | สามัญ | คา | /kʰāː/ | [kʰaː˧] | stick |
low | เอก | ข่า | /kʰàː/ | [kʰaː˨˩] or [kʰaː˩] | galangal |
falling | โท | ค่า | /kʰâː/ | [kʰaː˥˩] | value |
high | ตรี | ค้า | /kʰáː/ | [kʰaː˦˥] or [kʰaː˥] | to trade |
rising | จัตวา | ขา | /kʰǎː/ | [kʰaː˩˩˦] or [kʰaː˩˦] | leg |
Inzwi | Chitai | Enzano | Fonemiki | Fonitiki | Gloss |
---|---|---|---|---|---|
low (short vowel) | เอก | หมัก | /màk/ | [mak̚˨˩] | marinate |
low (long vowel) | เอก | หมาก | /màːk/ | [maːk̚˨˩] | areca nut, areca palm, betel, fruit |
high | ตรี | มัก | /mák/ | [mak̚˦˥] | habitually, likely to |
falling | โท | มาก | /mâːk/ | [maːk̚˥˩] | a lot, abundance, many |
Mune mamwe mazwi echikwereti echiRungu, masirabhi akavharika ane mavhawero marefu anopera nezwi risinganzwisisike, ane inzwi repamusoro, uye masirabhuri akavharika ane mavhawero mapfupi anoguma nezwi rakabvongodza ane inzwi rekudonha.
Tone | Thai | Example | Phonemic | Phonetic | Gloss |
---|---|---|---|---|---|
high | ตรี | มาร์ก | /máːk/ | [maːk̚˦˥] | Marc, Mark |
high | ตรี | สตาร์ต | /sa.táːt/ | [sa.taːt̚˦˥] | start |
high | ตรี | บาส(เกตบอล) | /báːt(.kêt.bɔ̄n)/1 | [baːt̚˦˥(.ket̚˥˩.bɔn˧)] | basketball |
falling | โท | เมกอัป | /méːk.ʔâp/ | [meːk̚˦˥.ʔap̚˥˩] | make-up |
1 May be /báːs.kêt.bɔ̄l/ in educated speech.