Alexei Abrikosov
| |
---|---|
![]() Abrikosov in 2003
| |
Tugʻilgan sanasi va joyi | 25.06.1928 Moskva, Russian SFSR, Soviet Union
|
Vafot sanasi va joyi | 29.03.2017 (88 yosh) |
Fuaroligi |
|
Ilmish ishlari |
|
Turmush oʻrtogʻi | Svetlana Yuriyevna Bunkova |
Farzandlari | 3 |
Mukofotlari |
|
Ilmiy karyerasi | |
Sohasi | Fizika |
Institutlar |
|
Website | www.msd.anl.gov/abrikosov (Wayback Machine saytida 2017-04-26 sanasida arxivlangan) |
Alexei Alekseyevich Abrikosov (ruscha: Алексе́й Алексе́евич Абрико́сов Abrikosov; 1928-yil 25-iyun — 2017-yil 29-mart[2][3]) Sovet, Rossiya va Amerikalik[4] Nazariy fizigi. Uning asosiy hissasi kondensatsiyalangan moddalar fizikasi sohasida boʻlgan. U Vitaliy Ginzburg va Entoni Jeyms Leggett bilan 2003-yilda moddalarnin oʻta past haroratlarda oʻzini qanday tutishi haqidagi nazariyalari uchun fizika boʻyicha Nobel mukofoti sohibi boʻlgan[5][6].
Abrikosov 1928-yil 25-iyunda Sovet Ittifoqining Moskva shahrida, Aleksey Abrikosov va Fani Abrikosova (qizlik familiyasi Wulf) oilasida tugʻilgan. 1948-yilda Moskva davlat universitetini tamomlagan . 1948-1965-yillarda SSSR Fanlar akademiyasining Fizik Masalalar institutida ishlagan. U yerda fan nomzodi ilmiy darajasini olgan. 1951-yilda plazmadagi issiqlik diffuziya nazariyasi uchun, soʻngra yuqori energiyalarda kvant elektrodinamika boʻyicha dissertatsiya uchun 1955-yilda fizika-matematika fanlari doktori („oliy doktorlik“) ilmiy darajasini oldi.
1965- yildan 1988-yilgacha Landau nazariy fizika institutida (SSSR Fanlar akademiyasi) ishlagan. 1965-yildan Moskva davlat universiteti professori. Bundan tashqari, u 1972-1976-yillarda Moskva fizika-texnika institutida va 1976-1991-yillari Moskva poʻlat va qotishmalar institutida ishlagan. 1987-yildan 1991-yilgacha SSSR Fanlar akademiyasining haqiqiy aʼzosi boʻlib ishlagan. 1991-yilda u Rossiya Fanlar akademiyasining haqiqiy aʼzosi boʻldi.
1952 va 1957 yillardagi ikkita ishida Abrikosov magnit maydon oqimining oʻtaoʻtkazgichlar sinfiga qanday kirib borishini tushuntirdi. Ushbu toifadagi materiallarga II turdagi oʻtaoʻtkazgichlar deyiladi. Magnit maydon oqim kuch chiziqlarining tutashgan joylari Abrikosov vorteks panjarasi deb ataladi.
Abrikosov Igor Dzyaloshinskii va Lev Gorkov bilan birga qattiq jismlar nazariy fizikasi boʻyicha oʻnlab yillar davomida ushbu sohada fiziklarni tayyorlash uchun ishlatilgan ajoyib kitobga mualliflik qilishdi.
1991-yildan nafaqaga chiqqunga qadar AQShning Illinoys shtatidagi Argonna milliy laboratoriyasida ishlagan. Abrikosov Argonning Materialshunoslik boʻlimidagi Kondensirlangan moddalar nazariyasi guruhida taniqli olimi edi. Nobel mukofotini olganida, uning tadqiqotlari magnit maydon taʼsirida elektr toki oqimi qarshiligini oʻzgartiradigan baʼzi materiallarning xususiyati boʻlgan magnit qarshilikning kelib chiqishiga qaratilgan[7][8].
Abrikosov 1966-yilda Lenin mukofoti, 1972-yilda Frits nomidagi London xotira mukofoti, 1982-yilda SSSR Davlat mukofoti bilan taqdirlandi. 1989-yilda Rossiya Fanlar akademiyasining Landau mukofotiga sazovor boʻldi. Bundan ikki yil oʻtib, 1991-yilda Abrikosov Sony korporatsiyasining Jon Bardin mukofotini qoʻlga kiritdi. Oʻsha yili u Amerika sanʼat va fanlar akademiyasining xorijiy faxriy aʼzosi aylandi[9]. U 2003-yilda fizika boʻyicha Nobel mukofotiga munosib koʻrildi. U, shuningdek, London Qirollik akademiyasining aʼzosi, Amerika fizika jamiyati aʼzosi boʻlgan va 2000-yilda nufuzli Milliy fanlar akademiyasiga saylangan[1]. Qolaversa, quyidagi boshqa mukofotlarni ham qoʻlga kiritgan:
Abrikosov shifokorlar Aleksey Ivanovich Abrikosov (1875-1955) va uning ikkinchi xotini Faniya Davidovna Woolfning (1895-1965) oʻgʻli edi. Otasi orqali Abrikosov katolik rohibasi Anna Abrikosovaning (1882-1936) jiyani edi.
Uning singlisi Mariya Alekseevna Abrikosova (1929-1998), shifokor edi.
Svetlana Yuriyevna Bunkova bilan turmush qurgan va 3 nafar farzand ko‘rishgan[5][12].
U 2017-yil 29-martda Kaliforniyada 88 yoshida vafot etgan.