Telofaza — eukariot hujayralarning mitotik boʻlinish bosqichi hisoblanib, uning davomida ikkita qiz xromosoma toʻplami shpindelning qutblariga tomon etib boradi va dekondensatsiyalanadi. Yadro qobigʻining erishi xromosomalarning har bir toʻplami atrofida boshlanadi. Sitoplazmaning ajralishi kontraktil halqaning qisqarishi (sitokinez) orqali amalga oshiriladi[1].
Mitozning oxirgi bosqichi — telofazada — anafaza bosqichida hujayraning qarama-qarshi qutblariga ajralgan xromosomalarning ikkita qiz toʻplami atrofida yadro membranasi shakllana boshlashi bilan taʼriflanadi. Dastlab, xromosomalar oʻzlarining anafaza yoʻnalishini saqlab qoladilar, soʻngra sentromeralar hujayraning qutblariga, telomerlar esa shpindel markaziga qaragan boʻladi. Yadro qobigʻining hosil boʻlishidan oldin boʻlinish milini qismlarga ajratish amalga oshiriladi. Astral mikronaychalarning choʻzilishi sodir boʻlganidan keyingina mikronaychalardan tashkil topgan yangi struktura hosil boʻladi.
Maʼlum vaqtdan soʻng ikki xil alohida xromosomalar toʻplami orasida joylashgan qoldiq tana hosil boʻladi[2]. Depolimerizatsiya boʻlinish qutblaridan hujayraning ekvator tekisligiga, minus uchlaridan ortiqcha uchlarigacha boʻlgan yoʻnalishda davom etadi. Shu bilan bir qatorda, mikronaychalar qoldiq tanada eng uzoq vaqt saqlanadi[3]. Yadro qobigʻining yigʻilishi jarayonida sitoplazmaning membrana pufakchalari alohida xromosomalar yuzasiga bogʻlanadi, soʻngra bir-biri bilan birlashadi va xromosomalar guruhlarini oʻrab olib, nihoyat, yadro qobigʻini hosil qilish uchun birlashadi. Yadro qobigʻi dastlab xromosomalarning lateral yuzalarida, oxirida esa sentromera va telomeralarda hosil boʻladi. Biroz vaqtdan soʻng, uning ichiga yadro gʻovak komplekslari oʻrnatiladi va yadro qatlami hosil boʻlib, yadro paydo boʻladi va yadro qobigʻi endoplazmatik toʻr bilan qayta bogʻlanadi. Yadro gʻovak komplekslari yadro oqsillarini sitoplazmadan yadroga yuklaydi, yadro kengayadi va xromosomalar dekondensatsiyalanib interfaza holatiga oʻtadi, soʻngra gen transkripsiyasi boshlanadi. Mitoz qiz hujayra yadrolarining hosil boʻlishi bilan yakunlanadi va hujayraning sitoplazmasi faqat ikkiga boʻlinish uchun qoladi[1][4].
Boʻlinish shpindelining demontaj qilinishi va yadro qobigʻining shakllanishi mitotik siklinga bogʻliq kinazalar (Cdk) bilan fosforlangan oqsillarning fosforillanishini talab qiladi. Bunga Cdk inaktivatsiyasi yoki fosfataza faollashuvi bilan, yoki ikkalasi orqali erishilish mumkin[1]. Telofaza 10-15 minut oʻtgach odatda xromatidlar ajratilgandan keyin boshlanadi. Mitozni qoʻzgʻatuvchi siklin B darajasi maʼlum darajaga tushmagunga qadar telofaza boshlanmaydi. Shunday qilib, xromosomalar toʻplamining divergensiyasidan oldin yadrolarning erta shakllanishining oldi olinadi[2].
Butun hujayradagi fosfoprotein majmuasidagi siljish individual telofaza hodisalarining boshlanishiga yordam beradigan ko'plab tartibga solish mexanizmlarining eng kengi hisoblanadi.