Dr Krzysztof Eugeniusz Penderecki (* 23. Novämber 1933 z Dębica, Poole; † 29. Meerz 2020 z Krakau) isch e zytgnessische polnische Kumpenischt. Sy Wäärch gheert zue dr poschtserielle Musik, är het vor allem dur syni Klangkumpesizioone fir Ufsää gsoorgt. Är giltet as ain vu wichtigschte Kumpenischte vu dr polnische Avantgarde un isch au als e „spootmodäärne Klassiker“ gnännt woore. Dr Penderecki isch ain vu weenige zytgnessische Kumpenischt vu dr Avantgarde, wu dr Duurbruch zuen er braite Effetligkait glungen isch.

Lääbe

Dr Penderecki isch z Dębica bi Rzeszów uf d Wält chuu. Sy Vater het en scho frie d Liebi zue dr Musik byybroocht, scho ase chlai het er Gyyge- un Klavierunterriicht iberchuu. Är het Kumpesizioon an dr Musikakademy Krakau bim Artur Malawski un em Stanisław Skołyszewski studiert un privat bim Franciszek Skołyszewski. Dernääbe het eran dr Universitet Krakau Filosofy, Chunscht- un Literatuurgschiicht studiert. Anne 1958 het er s Studium mit em Diplom abgschlosse.

Im nämlige Joor het er e Profässuur fir Kumpesizioon an der Musikakademy Krakau ibernuu. Vu 1972 bis 1987 isch er Räkter vun ere gsii. Zwische 1966 un 1968 isch er au Dozänt an dr Folgwang-Hochschuel z Essen gsii. Dr Penderecki isch Eerevorsitzer vum Kuratoorium vum Inschtitut fir kulturälli Infrastruktur Sachse z Görlitz gsii. Ab 1976 het er z Lusławice gläbt. Anne 1988 isch er zum eerschte Gaschdirigänt vum NDR-Sinfonyorcheschter Hamburg gweelt woore. 2001 isch er dr elft Kumpenischt bim jeerlige Kumpenischteporträt vum Rheingau Musik Festival gsii. Är het au guet Dytsch gschwätzt. Im Friejoor 2020 isch dr Penderecki z Krakau im Alter vu 86 Joor gstoorbe.

Wäärch

Oopere

• 1968–1969: The Devils of Loudun (Die Teufel von London) – Oopere in drei Äkt (Libretto vum Kumpenischt, no The Devils of Loudun vum Aldous Huxley, in dr Dramatisierig vum John Whiting (no dr dytsche Iberdraagig vum Erich Fried)
• 1976–1978: Paradise Lost (Das verlorene Paradies) – Sacra Rappresentazione in zwee Äkt (noch em glyychnamige Väärsepos vum John Milton)
• 1984–1986: Die schwarze Maske – Oopere in aim Akt (Täxt vum Harry Kupfer un em Krzysztof Penderecki, noch em Schauspiil vum Gerhart Hauptmann)
• 1990–1991: Ubu Rex – Opera buffa in zwee Äkt (Libretto vum Jerzy Jarocki un em Krzysztof Penderecki, noch em Schauspiil Ubu Roi vum Alfred Jarry)

Inschtrumäntaalmusik

Wäärch fir Orcheschter

• 1959–1960: Anaklasis fir Stryycher (42 Stryychinschtrumänt) un Schlaagzyyggruppen; Uuruffierig dur dr Hans Rosbaud un s Sidweschtfunk-Orcheschter bi dr Eschinger Musikdääg
• 1961–1962: Fluorescences fir Orcheschter
• 1966: De natura sonoris No. 1 fir Orcheschter
• 1971: Prélude fir Bleeser, Schlaagzyyg un Kontrabäss
• 1971: De natura sonoris No. 2 fir Orcheschter
• 1972–1973: 1. Sinfonie fir Orcheschter
• 1974: Als Jakob erwachte us dem Schlaf, sah er, daß Gott dagewesen war. Er hat es aber nicht bemerkt fir Orcheschter
• 1979: Adagietto us Paradise Lost fir Orcheschter
• 1979–1980: 2. Sinfonie (Christmas Symphony) fir Orcheschter
• 1988–1995: 3. Sinfonie fir Orcheschter
• 1989: Adagio – 4. Sinfonie fir grooß Orcheschter
• 1991–1992: 5. Sinfonie fir Orcheschter
• 1994: Musik us Ubu Rex fir Orcheschter; yygriichtet dur dr Henning Brauel
• 1995: Adagio us der 3. Sinfonie fir Orcheschter
• 1996–1997: Serenade fir Stryychorcheschter
• 2003: Fanfarria real fir Orcheschter

Wäärch fir Stryychorcheschter

• 1959: Emanationen fir zwai Stryychorcheschter
• 1960–1961: Threnos (Threnodie) – Den Opfern von Hiroshima, fir 52 Saiteninschtrumänt
• 1961: Polymorphia fir 48 Stryychinschtrumänt
• 1962: Kanon fir Stryychorcheschter
• 1963: Drei Stücke im alten Stil no Musik zum Film „Die Handschrift von Saragossa“ fir Stryychorcheschter
• 1973: Intermezzo fir 24 Stryycher
• 1992: Sinfonietta per archi
• 1996–1997: Serenade fir Stryychorcheschter: Passacaglia (1996), Larghetto (1997)
• 1994: Agnus Dei us em Polnische Requiem (1980/1984), Fassig fir Stryychorcheschter, duregschafft von Boris Pergamenschikow
• 1998: De profundis us Seven Gates of Jerusalem, Fassig fir Stryychorcheschter

Wäärch fir Bloosorcheschter

• 1967 Pittsburgh Ouverture for sinfoonisch Bloosorcheschter
• 1994 Entrata fir 4 Heerner, 3 Trumpeete, 3 Posuune, Tuuba un Pauke
• 1995 Burleske Suite us „Ubu Rex“ fir grooß Bloosorcheschter, yygriichtet vum Henning Brauel
• 1998 Luzerner Fanfare fir 8 Trumpeete un Schlaagzyyg

Wäärch fir Jazzensemble

• 1971: Actions fir Jazzensemble.

Wäärch fir Soloinschtrumänt un Orcheschter

• 1961: Fonogrammi fir Fleete un Chammerorcheschter
• 1964: Capriccio fir Oboe un 11 Stryycher
• 1964: Sonata fir Violoncello un Orcheschter
• 1966–1967: Concerto fir Violoncello un Orcheschter (revidiert 1971/1972)
• 1967: Capriccio fir Violine un Orcheschter
• 1971: Partita fir konzertierend Cembalo, eläktrischi Gitarre, Bass-Gitarre, Harpfe, Kontrabass un Orcheschter (revidiert 1991)
• 1976–1977: Concerto fir Violine un Orcheschter (revidiert 1988)
• 1982: Concerto No. 2 fir Violoncello un Orcheschter
• 1983: Concerto fir Viola (Violoncello/Klarinette) un Orcheschter
• 1992: Concerto fir Fleete (Klarinette) un Chammerorcheschter
• 1992–1995: Metamorphosen Kunzärt fir Violine un Orcheschter Nr. 2
• 1994: Sinfonietta No. 2 fir Klarinette un Stryycher
• 2000: Musik fir Blockfleete, Marimbaphon un Stryycher
• 2000–2001: Concerto grosso fir drei Violoncelli un Orcheschter
• 2001–2002: Kunzärt „Auferstehung“ fir Klavier un Orcheschter (rev. 2007)
• 2002–2003: Adagio fir Cello un Orcheschter
• 2004: Concerto grosso Nr. 2 fir fimf Klarinette un Orcheschter
• 2007: Largo fir Violoncello un Orcheschter
• 2007: Adagietto us dr Oopere Paradise Lost, 2. Fassig fir Änglischhoorn un Stryycher
• 2007–2008: Konzert „Winterreise“ fir Hoorn un Orcheschter
• 2012: Konzert fir Violine, Viola un Orcheschter
• 2015: Konzert fir Trumpeete un Orcheschter

Chammermusik

• 1953: 1. Sonate fir Violine un Klavier
• 1956: 3 miniature fir Klarinette un Klavier
• 1959: Miniature fir Violine un Klavie
• 1960: Quartetto per archi No. 1 fir 2 Violine, Viola, Violoncello
• 1968: Capriccio per Siegfried Palm fir Violoncello solo
• 1968: Quartetto per archi No. 2 fir 2 Violine, Viola, Violoncello
• 1980: Capriccio fir Tuba solo
• 1984: Cadenza fir Violine solo
• 1985–1986: Per Slava fir Violoncello solo
• 1987: Prélude fir Klarinette in B
• 1988: Der unterbrochene Gedanke fir 2 Violine, Viola, Violoncello
• 1990–1991: Stryychtrio fir Violine, Viola un Violoncello
• 1993: Quartett fir Klarinette, Violine, Viola un Violoncello
• 1994: Divertimento fir Violoncello
• 2000: 2. Sonate fir Violine un Klavier
• 2000: Sextett fir Klarinette, Hoorn, Violine, Viola, Violoncello un Klavier
• 2004: Tempo di valse fir Violoncello solo
• 2007: Serenade fir drei Violoncelli
• 2008: Capriccio fir Violine solo
• 2008: Stryychquartett Nr. 3
• 2011: Duo concertante fir Violine un Kontrabass

Wäärch fir Klavier

• 1963: Mensura sortis fir 2 Klavier
• 2019: Aria, Ciaccona & Vivace fir Solo-Klavier

Toonbandkumpesizioone

• 1961: Psalmus fir Toonband
• 1962: Kanon fir 52 Stryycher un Toonband
• 1963: Brygada Śmierci („Todesbrigade“) fir Toonband (fir e Raadioheerspiil iber s KZ Auschwitz)
• 1972: Ekechejria – Musik fir di Olympische Spiil 1972 fir Toonband

Vokaalmusik

Chor a cappella

• 1962: Stabat Mater fir 3 gmischt Cheer (SATB) a cappella (speeter uuveränderet in d Lukas-Passion ibernuu)
• 1965: Miserere us dr Lukas-Passion fir Buebechoor ad lib. un drei gmischti Cheer (ATB) a cappella
• 1965: In Pulverem Mortis us dr Lukas-Passion fir drei gmischti Cheer (SATB) a cappella
• 1972: Ecloga VIII (Vergili „Bucolica“) fir 6 Mannestimme (AATBBB) a cappella
• 1981: Agnus Dei us em Polnische Requiem fir gmischte Choor (SSAATTBB) a cappella
• 1986: Ize cheruvimi (Song of Cherubim/ Cherubinische Lobgsang) – altchilcheslawisch mit änglischer Umschrift fir gmischte Choor (SSAATTBB) a cappella
• 1987: Veni creator (Hrabanus Maurus) fir gmischte Choor (SSAATTBB) a cappella
• 1992: Benedicamus Domino (Organum un Psalm 117) fir fimfstimmige Mannechoor (TTTBB) a cappella (lat.)
• 1993: Benedictus fir gmischte Choor (SATB) a cappella
• 1996: De profundis (Psalm 129, 1–3) us Seven Gates of Jerusalem (1996) fir drei gmischti Cheer (SATB) a cappella
• 2002: Benedictus fir Frauechoor a cappella

Gsang un Inschtrumäntalensemble oder Orcheschter

• 1959: Strophen fir Sopraan, Schwätzstimm un zee Inschtrument iber Orginaaltäxt vu Menander, Sophokles, Jesaja, Jeremia un Omar Chayyām (Warschauer Spootjoor 1959)
• 2017 6. Sinfonie Chinesische Lieder n o Gediicht vu Li-Tai-Po, Thang-Schi-Yie-Tsai un Tschan-Jo-Su in dr Noodiichtig vum Hans Bethge fir Bariton un Orcheschter

Choor un Orcheschter

• 1958: Aus den Psalmen Davids fir gmischte Choor (SATB) un Instrumente – Psalm XXVIII, Psalm XXX, Psalm XLIII un Psalm CXLIII
• 1959–1961: Dimensionen der Zeit un Stille fir 40-stimmige gmischte Choor, Schlaagzyyggruppen un Stryychinschtrumänt
• 1964: Cantata in honorem Almae Matris Universitatis Iagellonicae sescentos abhinc annos fundatae fir zwei gmischti Cheer un Orcheschter
• 1970–1973: Canticum Canticorum Salomonis fir 16-stimmige gmischte Choor, Chammerorcheschter un e Dänzerbaar (ad lib.)
• 1997: Slawa swjatamu dlinnju knazju moskowskamu Hymne an dr hailig Daniel fir gmischte Choor (SATB) un Orcheschter
• 1997: Hymne an den heiligen Adalbert fir gmischte Choor (SATB) un Orcheschter

Solostimme, Choor un Inschtrumäntalensemble oder Orcheschter

• 1965–1966: Passio et mors Domini nostri Iesu Christi secundum Lucam (Lukas-Passion) fir Sopran, Bariton, Bass, Schwätzstimm, Buebechoor, drei gmischti Cheer (SATB) un Orcheschter
• 1967: Dies Irae – Oratorium zum Gedächtnis der Opfer von Auschwitz fir Sopran, Tenor, Bass, gmischte Choor (SATB) un Orcheschter: I Lamentatio, II Apocalypsis un III Apotheosis (Oratorium)
• 1970: Kosmogonia fir Soli (Sopran, Tenor, Bass), gmischte Choor un Orcheschter
• 1969–1970: Utrenja I (Grableegig Christi) fir Soli (Sopran, Alt, Tenor, Bass, Basso profondo), 2 gmischti Cheer un Orcheschter
• 1970–1971: Utrenja II (Ufersteehig) fir Soli (Sopran, Alt, Tenor, Bass, Basso profondo), Knabenchor, 2 gmischti Cheer un Orcheschter
• 1973–1974: Magnificat fir Basssolo, Vokalensemble (7 Mannestimme), 2 gmischti Cheer (je 24st.), Buebestimme un Orcheschter: I magnificat, II fuga, III et misericordia eius..., IV fecit potentiam, V passacaglia, IV sicut locutus est, VII gloria.
• 1979: Vorspiel, Visionen und Finale us „Paradise Lost“ fir 6 Solischte, grooße gmischte Choor un Orcheschter
• 1979–1980: Te Deum fir 4 Solischte (Sopran-, Mezzosopran-, Tenor-, Bass-Solo), 2 gmischti Cheer un Orcheschter
• 1980: Lacrimosa us em Polnischen Requiem fir Sopran solo, gmischte Choor un Orcheschter
• 1980–1984: Polnisches Requiem fir vier Solischte (SATB), gmischte Choor un Orcheschter (revidiert 1993)
• 1988: Zwei Szenen un Finale us dr Oopere Die schwarze Maske fir Sopran, Mezzosopran, gmischte Choor un Orcheschter
• 1995: Agnus Dei fir vier Soli, gmischte Choor un Orcheschter us Requiem der Versöhnung zum Maane an d Opfer vum Zweete Wältchrieg
• 1994 (?): Sanctus us em Polnischen Requiem fir Alt- un Tenorsolo, gmischte Choor un Orcheschter
• 1996: 7. Sinfonie Seven Gates of Jerusalem fir 5 Soli (SSATB), Schwätzstimm, 3 gmischti Cheer un Orcheschter: I Magnus Dominus et laudabilis nimis, II Si oblitus fuero tui, Jerusalem, III De profundis, IV Si oblitus fuero tui, Jerusalem, V Lauda, Jerusalem, Dominum (Psalm 147), VI Vision vum Prophet Ezechiel 37,1–10, VII Haec dicit Dominus: Ecce ego do coram vobis viam vitae, et viam mortis
• 1997–1998: Credo fir 5 Soli (Sopran, Mezzosopran, Alt, Tenor, Bass) Chinderchoor, gmischte Choor un Orcheschter
• 2002–2003: Phaedra fir Schwätzstimm, Solostimme, Choor un Orcheschter
• 2004–2005: 8. Sinfonie Lieder der Vergänglichkeit fir 3 Solischte (Sopran, Mezzosopran, Bariton), Choor un Orcheschter no Gediicht vu Johann Wolfgang von Goethe, Achim von Arnim, Joseph von Eichendorff, Karl Kraus, Rainer Maria Rilke un Hermann Hesse

Literatur

• Wolfram Schwinger: Penderecki. Begegnungen, Lebensdaten, Werkkommentare. Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart 1979, ISBN 3-421-01832-4.

Weblink

 Commons: Krzysztof Penderecki – Sammlig vo Multimediadateie

• Krzysztof Penderecki bi Schott Music

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Krzysztof_Penderecki“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.