Puthagoras[1],[2],[3], Pitagoras, pe Pythagoras (Πυθαγόρας e gregach), pe Pythagoras Samos, a oa ur prederour raksokratek hag ur matematikour gresian eus fin ar VIvet kantved kent JK. Ouzhpenn-se e oa diazezer ur gredenn relijiel anvet pitagoregezh. Bet eo an den kentañ o lavarout e oa filozofer, karour ar furnez, ha levezonet e voe Platon gant e vennozhioù. Siwazh n'ouzer ket kalz a dra diwar e benn, rak n'eus deuet skrid ebet diwar e zorn betek ennomp. Kalz eus e oberoù a c'hallfe a-walc'h bezañ bet savet gant diskibion dezhañ, pe warlerc'hidi.
Gouzout a reer e oa ganet er VIvet kantved kt JK, war-dro -580, en enez Samos, enezenn eus Mor Egea gwarezet gant an doueez Hera, pe e Tyrrhenia, pe e Tyr, pe e Syria, hervez Klemes Aleksandria[4], ha marvet war-dro -490 pe -497, tremenet gantañ e 80 vloaz (barr e oad a vije bet da goulz ar 60vet olimpiadenn, war-dro 540–537, hervez Diogenes Laertios).
Dont a ra e anv ( Pyth-agoras : « an hini kemennet gant Pythia »), eus ar c'hemenn graet d'e dad pan eas d'ober un droiad da gêr Delfi.
War a greder e oa mab d'ur marc'hadour fenikiat, anvet Mnesarc'hos. Kement-se a ouzomp dre Herodotos ha ne veneg e anv nemet ur wech[5]. E dad a oa engraver mein prizius, hag e vamm, Parthenis, brudet da vout kenedusañ plac'h an enez. O-daou e oant diskennidi da Ankaios, mab Poseidon, en doa diazezet Samos. Mnesarc'hos ha Parthenis a oa aet betek Delfi da gaout ar b-Pythia. Diganti e klevjont e oa brazez Parthenis hag he dije ur mab koant ha fur. Kemm anv e wreg a reas Mnesarc'hos neuze, hag envel anezhi Pythais (plac'h ar « Pythia »), hag envel ar bugel « Pythagoras », kemennet gant ar b-Pythia.
Daoust d'ar bloavezhioù (ur c'hantved a ziforc'h) e veze kontet gant ar Romaned da vezañ bet kelenner Numa Pompilius, eil roue Roma hervez ar vojenn, ha diazezer ar relijion roman. Mont enep ar gredenn-se a ra an istorour Titus Livius en e Istor Roma[6].
Aet e oa da Su Italia goude, da g-Krotonos, un drevadenn c'hresian. Eno e kelenne e skiant hag e breder da strolladoùigoù tud. Liammet e oa ar matematik hag ar vuhezegezh ken e prezegenne un doare-bevañ simpl ha kredennoù kevrinour diwar tremen an eneoù goude ar marv (ar metempsikoz).
Hervezañ e vez staget un niver da bep tra ha graet eo ar sonerezh diwar perzhioù an niveroù. Tad an niverouriezh eo.
N'eo ket sur e oa bet ijinet gant Pythagoras kement a zo bet lakaet war e gont. Kavet e voe diazez ar glevouriezh pa voe tennet frouezh eus e deorienn war uhelded ar sonioù.
Dastumet eo bet teoremoù Pythagoras gant ar matematikour Euklides tri c'hantved war-lerc'h ha n'ouzer ket ha diskoachet eo bet gantañ disoc'h an teorem war an tric'horn hirgarrezek. Implijet eo evit jediñ ar c'hostez hirañ, an hipotenuzenn, pa anavezer hirder an daou all.
Taolenn al lieskementadurioù, ar c'heitadoù aritmetik ha mentoniel, teorienn ar c'henfeurioù a zo bet lakaet war e gont ivez.
