Olabe | ||
---|---|---|
Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
Herriko etxe tradizional bat | ||
| ||
Kokapena | ||
Herrialdea | Nafarroa Garaia | |
Eskualdea | Ibarrak (Iruñerria) | |
Udalerria | Olaibar | |
Administrazioa | ||
Mota | kontzeju | |
Izen ofiziala | Olave / Olabe | |
Posta kodea | 31799 | |
INE kodea |
| |
Herritarra | olabear | |
Geografia | ||
Koordenatuak | 42°53′04″N 1°36′11″W / 42.88444°N 1.60306°W | |
Azalera | 3,66 km² | |
Garaiera | 493 metro | |
Distantzia | 11,6 km (Iruñetik) | |
Demografia | ||
Biztanleria | 134 (2022: 3) |
Olabe[1][a] Olaibar ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Iruñeko merindadean eta Iruñerria eskualdeko Ibarrak azpieskualdean dago, Iruñea hiriburutik 11,6 kilometrora.
Olaibar ibarreko ibarburua da. 2022 urtean 134 biztanle zituen.
Bertako biztanleak olabearrak dira.
Olabe toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
Olabe euskal ola (burdinola) eta -be (beheko posizioa adierazten duen atzizkia) terminoek osatzen dute, hau da, "burdinolaren azpian".
Izena gardena bada, haren esanahia ez da hain gardena, gaur egun ez baita ezagutzen herriari izena eman ziezaiokeen burdinolarik bailaran. Horregatik, Koldo Mitxelena edo Mikel Belasko bezalako hizkuntzalariek ola "txabola" edo "saroi" adieraz erabili zela pentsatzearen alde egiten dute, Olabe izenaren esanahirik logikoena "txabolaren azpian" izanik.
Olabeko armarria Olaibarreko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
« | Hondo hori batez eta aurrean basa-arrosaren adar bat batez osatuta dago, hiru arrosa gorriekin. | » |
Olabe Olaibar ibarrean dago, Iruñeko merindadean.
Olaibar ibarra Ultzamaldea eskualdean dago, eta udalerriaren hiriburua, Olabe, Iruñetik 10 kilometrora dago. Udalerria N-121-A (Iruña-Irun) errepideak zeharkatzen du. Ultzama ibaiak zeharkatzen du iparraldetik hegoaldera, eta ibaiaren ibarrak definitzen du lurraldearen erliebea, inguruko mendiekin batera.
Olaibarrek klima atlantiarra dauka, urteko batez besteko balioek erakusten duten moduan. Urteroko prezipitazioak 1.000mm eta 1.400mm bitartekoak dira, eta tenperaturak 10 eta 13 gradu artekoak. Egun euritsuak 120 inguru izaten dira. Euria urte osoan zehar egiten badu ere, uda garaian hilabete bateko lehortea izan ohi da.
Prezipitazio ugariek eraginda, landaredia eta basoak ugariak dira. Basa pinuak, pagoak eta beste hainbat zuhaitz espezie daude Olaibarreko basoetan.
Olaibarren ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Anue pareko udalerrian, estazio bat dagoen Olague kontzejuan, itsasoaren mailatik 577 metrora, Nafarroako Gobernuak 1975ean jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]
Datu klimatikoak (Olague, 1975-2022) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 19.0 | 22.0 | 26.0 | 28.5 | 33.0 | 40.0 | 39.0 | 40.0 | 36.0 | 29.0 | 23.0 | 18.0 | 40.0 |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.3 | 9.5 | 13.1 | 15.1 | 19.1 | 23.2 | 25.6 | 26.5 | 22.5 | 17.7 | 11.8 | 9.0 | 16.8 |
Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.2 | 4.6 | 7.4 | 9.4 | 12.9 | 16.6 | 18.8 | 19.2 | 15.7 | 12.1 | 7.4 | 4.7 | 11.1 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 0.0 | -0.3 | 1.8 | 3.7 | 6.8 | 10.0 | 11.9 | 12.0 | 9.0 | 6.5 | 2.9 | 0.5 | 5.4 |
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -11.0 | -12.0 | -9.0 | -5.0 | -3.0 | 1.0 | 3.0 | 3.0 | 0.0 | -5.0 | -10.0 | -14.0 | -14.0 |
Pilatutako prezipitazioa (mm) | 134.2 | 115.5 | 114.3 | 119.5 | 97.5 | 75.4 | 44.8 | 43.5 | 73.0 | 110.9 | 163.9 | 132.2 | 1224.6 |
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 88.0 | 54.0 | 52.0 | 56.5 | 49.0 | 85.7 | 48.2 | 90.8 | 67.5 | 69.0 | 80.5 | 86.6 | 90.8 |
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 14.4 | 12.6 | 12.9 | 14.8 | 13.3 | 9.3 | 7.7 | 6.9 | 9.9 | 12.4 | 15.2 | 14.3 | 143.6 |
Elur egunak (≥ 1 mm) | 2.3 | 3.7 | 2.1 | 1.1 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 1.3 | 1.7 | 12.3 |
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5] |
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Errege jaurerria izan zen, eta Antso VII.a Azkarrak 1196ean "foruz" eguneratu zituen bere petxak, Olaibar ibarrekin batera. Urtero, 1280an, kontzeptu horrengatik 100 soldata zor zituen, 20 kahize gari eta beste hainbeste garagar eta olo. Karlos IV.a Bianako printzeak errentak aldatu zizkion Joan Elokoari, Iruñeko etxe baten truke. Leireko monasterioak lurrak izan zituen XIII. mendetik. 1847an, herritarrek parrokiako abadea aurkezteko eskubidea erabiltzen zuten.
2022 urteko erroldaren arabera 134 biztanle zituen Olabek.[6]
2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
33 | 28 | 29 | 26 | 25 | 24 | 26 | 31 | 33 | 30 | 31 | 34 | 50 | 66 | 73 | 82 | 100 | 109 | 118 | 119 | 135 | 131 | 134 |
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Olaibarreko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian.[7]
Koldo Zuazok, 2010ean, Olaibarreko ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[8]
Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da Olaibarreraz. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Goñerriko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Olaibar eremu mistoko udalerria da, eta hori dela eta, euskarak eskubide batzuk ditu. 2010ko erroldaren arabera, herritarren %13,13k zekien euskaraz hitz egiten eta 2018n % 19,90k.