A Cidade da Cultura de Galicia (CDC) é un complexo arquitectónico que se atopa no monte Gaiás, na cidade de Santiago de Compostela, pertencente á Xunta de Galicia. As funcións dos edificios son múltiples, dende a Biblioteca e Arquivo de Galicia ou o Museo Centro Gaiás que se adican á difusión, conservación e investigación cultural, a edificios como o CINC ou o CEM, centrados na tecnoloxía e o emprendemento empresarial. Ten tamén unha extensa rede de áreas verdes para practicar deporte e pasar tempo de lecer.
No eido da cultura, a súa programación incluíu nestes anos exposicións, concertos, teatro e todo tipo de charlas e encontros con artistas e divulgadores culturais.
Na actualidade, o complexo está rematado e en funcionamento. O complexo foi construído por Copasa e Necso (Acciona), San José con Dragados (ACS), e FCC.[1] O seu orzamento era de 108 millóns de euros, a súa construción custou uns 300 millóns de euros, o custo total tería sido duns 500 millóns se fose rematado seguindo o plan orixinal do seu arquitecto, Peter Eisenman.[2][3]
Arquitectura
A Cidade da Cultura na paisaxe.Corredor dun dos edificios da Cidade da Cultura.
Unha vez avaliadas tódalas propostas, elixiuse o proxecto do grupo Eisenman Architects, atendendo, segundo o fallo do concurso, "A súa singularidade tanto conceptual como plástica, e súa excepcional sintonía co lugar".[16]
Cidade da Cultura é un complexo englobado dentro da arquitectura deconstrutivista. Deseñado a partir da mestura de diferentes ideas por parte de Peter Eisenman.
A idea fundamental é a idea da montaña. Os edificios están situados na parte máis alta do monte Gaiás e compórtanse como unha cima artificial para unha montaña natural. Ademais, non só imitan as formas da montaña senón que se funden coa propia orografía do terreo relacionando o edificio coas teses do land Art e tamén coa obra do italiano Alberto Burri no Cretto de Gibellina en Sicilia.
Están presentes tamén en todos os edificios a superposición de tramas ou grellas, algo que vai a ser común na obra de Peter Eisenman como se pode ver no seu Memorial os Xudeus Asasinados en Europa de Berlín, onde traballa sobre a mesma idea. As grellas están presentes en todos os elementos arquitectónicos do complexo, nos pavimentos, nos muros e incluso nas superficies acristaladas.
Eisenman réndelle tributo á cidade histórica de Santiago superpoñendo a súa trama urbana sobre o monte Gaiás e estabelecendo paralelismos entre elas. No deseño orixinal, incluíu unha referencia xacobea dándolle a todo o complexo unha forma semellante á dunha cuncha de vieira, pero as diferentes modificacións que sufriu o proxecto fixeron que hoxe non se poida apreciar.
O arquitecto parte destas ideas para artellar os volumes do complexo e posteriormente preocúpase de asignarlle unha función específica a cada un deles. Peter Eisenman recolle no seu libro Codex, publicado en 2005, todo o seu discurso teórico en torno ó deseño da Cidade da Cultura.[18][19]
Obras e redefinición
As obras de construción do complexo comezaron no ano 2001, dous anos despois da convocatoria do concurso, cun presuposto inicial de 108 millóns de euros.[20] Nun primeiro momento a Cidade da Cultura estivo formada por seis edificios (Biblioteca, Hemeroteca, Teatro da Música, Museo da Historia de Galicia, Novas Tecnoloxías e Servizos Centrais). O tamaño das obras, o desfase entre o custo real e o presupostado e a tardanza na execución das obras espertaron movementos de oposición a este proxecto, que era cualificado de faraónico por organizacións cidadás[21] e profesionais.[22]
Cando se presentou o proxecto de redefinición, parte das obras da Cidade da Cultura xa estaban nunha fase avanzada da súa execución: o edificio da hemeroteca atopábase practicamente rematado, o da biblioteca na metade da súa construción e o Museo da Historia de Galicia nun terzo construído. O traballo de redefinición do proxecto concentrouse, logo da presentación da redefinición, nos usos e contidos dos edificios do Teatro da Música e o Edificio de Novas Tecnoloxías, aínda en fase inicial de construción. Así, no mes de xaneiro de 2006, a Consellería de Cultura e Deporte anunciou a suspensión das obras do Teatro da Música e do edificio das Novas Tecnoloxías por un período de catorce meses. Neste tempo a Consellería contactou con sectores vencellados coa cultura de Galicia para levaren a cabo a redefinición estrutural destes edificios, entre outros co Consello da Cultura Galega e co Museo do Pobo Galego.
Tras a toma de posesión do goberno bipartito o parlamento galego constituíu unha comisión de investigación para esclarecer a xestión do anterior goberno. Dita comisión emitiu as súas conclusións en decembro do 2007, propoñendo enviar o seu ditame ao ministerio fiscal.[24] A loita política chegou ata os tribunais, ao presentar a CIG unha denuncia contra altos cargos do goberno anterior polas presuntas irregularidades cometidas na xestión da Cidade da Cultura, e que finalmente foi arquivada.[25]
O custo final do proxecto foi de 475.9 millóns de euros, máis de catro veces o orzamento inicial.[26]
As obras de construción da Cidade da Cultura foron obxecto de atención do programa Extreme Engineering, emitido en Discovery Channel, que se centra en presentar proxectos arquitectónicos e de enxeñería caracterizados polo seu tamaño ou dificultade excepcionais.[27]
Edificios e funcións
Biblioteca de Galicia.Instalacións do Arquivo.
O complexo do Gaiás ocupa unha superficie de 141.800 metros cadrados. Segundo as previsións actuais, constará dos seguintes edificios:
Biblioteca de Galicia e Arquivo de Galicia: as dúas institucións comparten o edificio que conta con 15.702 m² útiles. A biblioteca ten como obxectivo ser a cabeceira do sistema de bibliotecas galegas, representando o sistema bibliotecario galego ante todos os organismos, foros e plataformas internacionais do eido bibliotecario. Pola súa banda o arquivo é o centro de referencia do sistema galego de arquivos e ten como misión a de recibir, custodiar e poñer a disposición dos cidadáns todos aqueles documentos que, polo seu valor, necesiten ser conservados. Támén contén delegacións de entidades como o Consello da Cultura Galega ou a Real Academia. Ten un espazo expositivo e un auditorio de pequenas dimensións bautizado Neira Vilas en homenaxe ó escritor de Vila de Cruces. O edificio foi inaugurado polo Príncipe de Asturias, Filipe de Borbón, xunto co CEM, o 11 de xaneiro de 2011.
Centro de Emprendemento (CEM): é un edificio adicado fundamentalmente ó emprendemento dos sectores cultural e tecnolóxico ten un esparzo de co-working e un viveiro de empresas. Tamén é a sede da Axencia Galega de Industrial Culturais (AGADIC). Conta con 11.225 m² útiles. Foi inaugurado punto coa Biblioteca e Arquivo de Galicia o 11 de xaneiro de 2011.
Museo Centro Gaiás: conta con 20.734 m² útiles. O seu programa de usos inclúe un proxecto museográfico dedicado ao pasado e presente de Galicia, e albergará exposicións temporais e actividades de formación e divulgación. O edificio foi inaugurado o 31 de outubro de 2011 pero ata o mes de xuño de 2012 non comezou a estar en funcionamento, ó ser inaugurada o 15 de xuño a exposición "Gallaecia Petrea". Non se trata dun museo, senón dun centro expositivo, pois carece de colección propia e non posúe decreto de creación como museo.
Centro de Innovación Cultural (CINC): é a sede da Axencia para a Modernización Tecnolóxica de Galicia (AMTEGA) e do Centro de Procesamento de Datos Integral (CPDI).[28] Posúe tamén dous auditorios de pequeno formato e un salón de conferencias.
Edificio Fontán: foi o último edificio construído. Recibe o seu nome do xeógrafo Domingo Fontán e nel instalarase o novo Consorcio Interuniversitario de Galicia e a Axencia para a Calidade do Sistema Universitario de Galicia, ademais do futuro Centro Europeo de Investigación en Paisaxes Culturais.[29] Está deseñado polo arquitecto Andés Perea e asentarase sobre a estrutura do inacabado Teatro da Música, suspendidas as obras no 2011 por mor da crise económica ata o 2014.[30]
As Torres Hejduk: como o propio nome indica son obra do estadounidense John Hejduk que se empregan como espazo expositivo. Unha das torres conta cun sistema de iluminación que a fai visible pola noite desde boa parte da cidade de Santiago.
A maiores o Gaiás conta cunha rede de espazos verdes para uso deportivo ou de lecer. A meirande parte do seu deseño está tutelado pola arquitecto paisaxista galega Isabel Aguirre e a Fundación Juana de Vega.
Bosque de Galicia: é a área mais grande da Cidade da Cultura e ocupa 24 hectáreas da aba oeste do monte Gaiás. Repobouse con especies autóctonas como castiñeiros, bidueiros, espiños, carballos, abeleiras, freixos ou faias[31].
Xardín do Teatro: deseñado polo estudio de arquitectura RVR contento un auditorio ó aire libre, un rocodromo e unha pista de skate. Xunto co edificio Fontán ocupan a parcela do Teatro da Música deseñado por Eisenman e que foi cancelado[32].
Parque da Balea: é un parque infantil que se artella en torno a unha estrutura inspirada nun carro de Urbano Lugrís que se atopa na Casa dos Pescadores de Malpica. Foi creado por RVR arquitectos[33].
Parque do Lago: esta área recuperou unha balsa de auga creada durante a construción dos edificios para decantar a auga das obras e converteuno nunha nova zona de lecer de máis de 4000 metros cadrados[34].
Xardín Literario[35]: construirase sobre o que ía ser o Centro de Arte Internacional e destacará pola súa lagoa.[36]
Imaxe tomada en xuño de 2006.
Eventos
Dende a súa posta en marcha realizarose no Gaiás actividades expositivas, deportivas, musicais, rodaxes, feiras, congresos e un longo etcétera.
Música
Bjork actuou en Cidade da Cultura en xullo de 2012. Sendo un dos primeiros eventos multitudinarios en acollerse no recinto.
O Museo Centro Gaias tamén albergou dúas edicións a feira internacional de músicas do mundo Womex[37][38].
Artes escénicas
Escenas do Cambio é un festival de teatro e danza que produce a Cidade da Cultura centrado na creación contemporánea. Esther Ferrer, Isidoro Valcárcel, Medina, Mithkal Alzghair, Tiago Rodrigues, Israel Galván, Voadora, Takao Kawaguchi, Chévere ou Rodrigo García entre outros moitos artistas e compañías formaron parte da programación do festival. Aínda que o Museo Centro Gaiás é a sede principal do festival, algunhas pezas represéntanse noutros lugares da cidade como o Salón Teatro ou o Teatro Principal.
Cidade Imaxinaria é unha actividade que xira en torno o mundo do circo e que congrega a varios milleiros de persoas en cada edición. Vense celebrando desde o ano 2012[39][40].
O 29 de xullo de 2020 actuou a compañía catalana La Fura dels Baus co seu novo espectáculo NN (Nova Normalidade) no que se busca homenaxear ás persoas que combaten a COVID-19[41].
Exposicións
O principal espazo expositivo da Cidade da Cultura é o Museo Centro Gaiás, que non posúe unha colección de seu e que acolle e organiza exposicións temporais. Dende a primeira exposición en 2012 pasaron polo Museo Centro Gaiás:
O Códice Calixtino estivo exposto na Cidade da Cultura na exposición Códices.
Gallaecia Petrea, un percorrido polo traballo en pedra en Galicia dende a prehistoria ata a escultura contemporánea.
Códices na que estivo exposto xunto a outros códices o Códice Calixtino.
Orinoco, que percorría o río suramericano e afondaba no coñecemento das tribos que habitan nun dos lugares máis remotos do planeta.
Agua Doce que empregando a auga como fío condutor trataba diferentes temas antropolóxicos e artísticos.
José Suárez, uns ollos vivos que pensan. Exposición monográfica sobre o fotógrafo de Allariz
Camilo José Cela: 1916-2016. O Centenario dun Nobel. Un libro e toda a soidade. Sobre o ganador no Nobel.
Con-Fío, en Galicia un percorrido pola historia do téxtil galego.
Da árbore á cadeira adicóuselle o mundo da madeira e o deseño.
Flor Novoneyra. unha exposición individual a Antón Lamazares na que este traballaba sobre a poesía de Uxío Novoneyra.
Galicia Universal un percorrido pola arte galega.
Baldomero Pestana, a verdade entre as mans. Monográfica sobre o fotógrafo de Castroverde.
Castelao Maxistral unha mostra de diversos traballos de Castelao relacionados coa ensinanza, que inclúe A derradeira leición do mestre, sendo esta a primeira vez que se expón fóra de Buenos Aires.[42]Guerreiro de Lesenho expostos durante Galicia un relato no mundo
Pensar coas mans foi unha exposición que xirou arredor do mundo da artesanía en Galicia.
As Torres Hejduk tamén se empregan como espazo expositivo, convidando a artistas en activo a intervir os propios edificios. A Biblioteca e Arquivo de Galicia tamén organiza exposicións nas que xeralmente traballan con material que as propias institución teñen nos seus fondos para poder amosalas o público.
Puntualmente tamén se empregan os espazos o aire libre para organizar exposicións como foi o caso de Inside en 2011 ou Reveladas na Paisaxe en 2018 e 2019.
Deporte
A derradeira etapa de La Vuelta do ano 2014 foi unha loita contra o reloxo individual de 9 quilómetros con saída na Cidade da Cultura e chegada na Praza do Obradoiro. O gañador da etapa foi o italiano Adriano Malori e a clasificación xeral foi para Alberto Contador. A etapa foi infrecuente non só porque tradicionalmente La Vuelta remata en Madrid, senón tamén porque a choiva fixo que os ciclistas afrontasen a etapa con medo ás caídas[43].
O 5 de outubro de 2018 inaugurouse "Castelao Maxistral". Entre os días 3 e 15 de novembro do mesmo ano a Cidade da Cultura acolleu o Mundial de Xadrez Cadete, con participantes de ata 12 anos de idade.[44]
No ano 2011 o Gaiás estivo preto de acoller as semifinais da Copa Davis entre España e Francia aínda que finalmente esta organizou en Córdoba[45].
Comunicación
Ten unha única liña de autobús que a comunica co centro da cidade, a liña 9 (Cidade da Cultura-Casas Novas) (só os días laborais). Tamén está comunicada coa liña circular 11, que a comunica tamén co centro (só as fins de semana e festivos).
.jpg)
.jpg)
A Cidade da Cultura en construción.
Torres Hejduk
Torres Hejduk
Torres Hejduk
Soportais da cidade da cultura
Museo Centro Gaiás
.jpg)
2.jpg)
