Geuissae[1] (Anglosaxonice Gewisse) gens fuisse censentur Anglosaxonum, qui mediam vallem Thamesis inter saecula VI et VII incolebant, nomenque suum ad familiam regiam Saxonum occidentalium quodam modo tradere solebant.
Hanc gentem commemorant Beda (anno circiter 731), Asserius (anno circiter 893 si vita Alfredi re vera eo auctore attribuenda sit), auctor narrationis De sede episcopali Exoniensi (inter annos 961 et 988), auctores varii Annalium Cambriae, aliorumque chronicorum tardiorum.
Beda in Historia ecclesiastica gentis Anglorum, de episcopo Mellito a filiis Sabercti(en) regis orientalium Saxonum anno circiter 616 expulso narrans, "non multo tempore," ait, "reges, qui praeconem a se veritatis expulerant, daemonicis cultibus inpune serviebant. Nam egressi contra gentem Geuissorum in proelium, omnes pariter cum sua militia corruerunt" (Beda, Historia ecclesiastica 2.5). Deinde de gente "Occidentalium Saxonum qui antiquitus Geuissae vocabantur" sic explicat: Birinum episcopum, in "Brittaniam ... ac primum Geuissorum gentem" ingredientem, regem Cynigilsum ad fidem Christianam et ad amicitiam cum Oswaldo rege Nordanhymbrorum anno circiter 635 persuasisse: quos duos reges "civitatem quae vocatur Dorcic ad faciendum inibi sedem episcopalem" Birino concedisse, sedem cum "provincia Occidentalium Saxonum" aegre correspondentem: alteram sedem postea apud Wintoniam sub rege Coinualch constitutam esse (Beda, Historia ecclesiastica 3.7-8). Deinde "Caedualla, iuvenis strenuissimus de regio genere Geuissorum," ait, "cum exularet a patria sua, interfecit regem Aedilualch" Sussaxonum, atque deinde "rex Geuissorum" creatus erit (Beda, Historia ecclesiastica 4.15).[3]
Chronica Anglosaxonum nihil de gente, nihil de regibus Geuissorum dicit, sed genealogia Wessexiana manuscripto Parkeriano horum chronicorum praefixa Cerdicum, seriei regum Occidentalium Saxonum conditorem, abnepotem cuiusdam Giwis fuisse dicit. In eadem genealogia ab Asserio in vita Alfredi regis (cap. 1) Latine recensa "Geuuis, a quo Britones totam illam gentem Geguuis nominant" enumeratur. Cui rei relevant Annales Cambriae ubi sub anno 900 legimus: "Albrit rex Giuoys moritur," i.e. Alfredus rex Geuissorum obiit. Narratio Plegmundi dicta, sub titulo De sede episcopali Exoniensi olim edita, ante annum 988 scripta, regem Eduardum Alfredi filium synodum anno circiter 918 congregavisse: synodicos ibi "singulis . . . tri[bu]bus Ieuuissorum singulos . . . episcopos" constituisse, "et quod dudum duos habuerunt, in quinque" episcopatus divisisse. Hae quinque sedes episcopales, videlicet Wintonia et Scireburna confirmatae, Ramesberia, Wellae, Cridia nuper constitutae, ab hoc tempore cum quinque sciris Hantunscir, Dornsæte, Wilsæte, Sumorsæte, Defenas correspondebant.[4]
Ex his fontibus eruditi recentiores Geuissas censent aut eosdem fuisse atque populum qui Saxones vel occidentales Saxones postea appellabatur,[5][6] aut e stirpe Saxonum per vallem Thamesis occidenti versus progrediente ortos esse qui familiam regiam Saxonum occidentalium mox condiderint[7] vel singulum stirpem regentem inter plures constituerint,[8] aut e societate bellica horum Saxonum cum Iutis,[9] aut e tali societate Saxonum Brittonumque ortos esse.[10] Aut reges Saxonum occidentalium iam saeculo VIII ineunte se progeniem cuiusdam Gewis credebant,[11] aut nomen Geuissorum, sub forma proavi suppositicii Gewis, in genealogiam regum Saxonum occidentalium tardius additum est.[7]
Credere ergo licet Geuissas contra Brittones anno 552 Sorvioduni, anno 556 Bereberiae(en) proelia vicisse:[12] terras deinde accepisse in campo Oxoniensi quas anno 628 Ciricestriae contra Pendam Merciae regem defenderint:[13] in eadem regione anno 636, regem Geuissarum Cynigilsum baptizatum esse a Birino, cui Dorcestriae sedes episcopalis concessa sit: Geuissas postea bellum gessisse contra Brittones in Somersetia et contra Sussaxones in Hantonia, anno 676 sedem episcopalem novam Wintoniae creavisse atque a saeculo VIII sub appellatione Saxonum occidentalium magnam partem Angliae meridionalis rexisse.