De Akan uit Ghana en Ivoorkust geven hun kinderen vaak de naam van de dag van de week waarop ze geboren zijn en een naam gebaseerd op de volgorde van geboorte.
Door de invloed van de Akan is dit ook gebruikelijk in andere delen van West-Afrika, van Benin/Dahomey (Fon) en Togo (Ewe), tot de Ga en door de slavenhandel tot in het Caraïbisch gebied en Zuid-Amerika. Ook bij de Marrons in Suriname en in Jamaica wordt dit systeem van dagnamen gebruikt.
Geboortedag | Mannelijke naam |
Vrouwelijke naam |
Varianten | Variant Ndyuka |
Wortel | Associatie[1] | Mannelijke naam (Suriname) |
Vrouwelijke naam (Suriname) |
Naam (Jamaica) |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Maandag ([Ɛ]dwóada) |
Kwadwó | Adwoa | Kodjó, Kojo, Jojo; Adjua, Ajwoba, Adjoa |
Kodyo, Adyuba | Dwo | Vrede | Kodyo (Kodjo) | Adyuba | Cudjoe |
Dinsdag ([Ɛ]bénada) |
Kwabená | Abenaa, Abénaa | Komlá, Komlã, Komlan, Kobby, Ebo, Kobi Kobina; Ablá, Ablã, Abena, Abrema |
Kwamina, Abeni | Bene | Oceaan | Kwamina | Abena | Cubbenah |
Woensdag (Wukúada) |
Kwakú | Akua, Akúá, Akuba | Koku, Kokou, Kweku, Kaku, Kuuku; Akú, Ekua |
Kwaku, Akuba | Wukuo | Mythische spin Anansi | Kwaku (Kwakoe) | Akuba | Quaco |
Donderdag (Yáwóada) |
Yaw | Yaa | Yao, Yaba, Yawo, Ekow, Kow, Kwaw; Araba, Ayawa, Baaba, Yaaba, Aba |
Yaw, Yaba | Ya | Aarde | Yaw | Yaba | Quao |
Vrijdag ([E]fíada) |
Kofí | Afia | Koffi, Fiifi, Yoofi; Afí, Afua, Efia, Efua |
Kofi, Afiba | Afi | Vruchtbaarheid | Kofi | Afiba | Cuffee |
Zaterdag (Méméneda) |
Kwámè, Kwǎmè, | Ám̀ma, Ámmá | Ato, Kwami, Kuwame, Komi; Ame, Ama, Amba, Ameyo |
Kwami, Amba | Mene | God | Kwami | Amba | Quamin |
Zondag (Kwasíada) |
Akwasí | Akosua | Kwesi, Siisi, Akwasi, Kosi; Akosi, Akosiwa, Así, Esi, Kwasiba. |
Kwasi, Kwasiba | Asi | Universum | Kwasi | Kwasiba | Quashee |
Er zijn speciale namen voor oudere en jongere tweelingen. De tweede van de tweeling wordt beschouwd als de oudste omdat deze 'volwassen' genoeg was om de eerste te helpen geboren te worden.
Tweeling | Mannelijke naam | Vrouwelijke naam | Variant |
---|---|---|---|
Tweeling | Atá | Ataá | Atta |
Oudste | Atá Pánin | Ataá Pánin | Panyin |
Jongste | Atá Kúmaa | Ataá Kúmaa | Akwetee (m), Atsú, Kaakra, Kakraba, Kakira |
Geboren na een tweeling | Táwia | ||
Geboren na Tawia | Gaddo | Nyankómàgó |
Er zijn ook namen gebaseerd op de volgorde van geboorte, de volgorde na een tweeling en de volgorde van geboorten na hertrouwen.
Volgorde | Mannelijke naam | Vrouwelijke naam | Variant |
---|---|---|---|
eerstgebore | Píèsíe | Berko (m), Arko (m), Dede (f), Dedei (f), Abaka, Kande (f)? | |
tweede | Mǎnu | Máanu | Evelia (f) |
derde | Meńsã́ | Mánsã | Mensah, Mansah |
vierde | Anan, Anané | Annan | |
vijfde | Núm, Anúm | ||
zesde | Nsĩã́ | Essien | |
zevende | Asón | Nsṍwaa | Esson, Ansong |
achtste | Bótwe | Awotwe, Awotwie | |
negende | Ákron, Nkróma | Nkróma | Akun, Ackon, Nkrumah |
tiende | Badú | Badúwaa | Bedu |
elfde | Dúkũ | ||
twaalfde | Dúnu | ||
laatste | ? | Kaakyire | |
eerste van een andere echtgenoot | ? | ? |
Kinderen worden ook genoemd naar de geboorteplaats of naar de omstandigheden van de geboorte.
Plaats | Mannelijke/vrouwelijke naam | vertaling |
---|---|---|
in het veld | Afúom | op de boerderij |
op de weg | Ɔkwán | de weg |
in oorlogstijd | Bekṍe, Bedíàkṍ | oorlogstijd |
gelukkige omstandigheid | Afiríyie | goed jaar |
na de dood van de vader | Antó | ik kende hem niet |
na lange kinderloosheid | Nyamékyε | gift van God |
vroeggeboorte of ziekelijk | Nyaméama | wat God gegeven heeft (kan niemand afnemen) |
vader weigert verantwoordelijkheid | Obím̀pέ | niemand wil hem/haar |
Yεmpέw | wij willen je niet |
De meeste Ghanezen hebben ten minste één naam in dit systeem. Bijvoorbeeld: