Biografie
Ramdas was het derde kind van zijn ouders, radiomaakster Kamla Sukul en onderwijzer Haripersad Ramdas.[1] Hij groeide op in een hindoestaanse gemeenschap in Nickerie[4] en in de hoofdstad Paramaribo. In 1977 vertrok hij naar Amsterdam om sociale geografie te studeren. Tijdens zijn studie verbleef hij onder andere in Bombay en op Curaçao. Op Curaçao verrichtte hij oral history-onderzoek over de invloed van de Rooms-Katholieke Kerk en het bedrijfsleven (Shell) op de man-vrouwverhoudingen. In 1986 studeerde hij cum laude af op een theoretische scriptie over de manier waarop mensen heersende ideologieën verwerken in hun levensverhalen.
Promotieonderzoek
Vervolgens deed Ramdas onderzoek voor de Universiteit van Amsterdam naar de wijze waarop vluchtverhalen van asielzoekers door de vreemdelingendiensten worden geconstrueerd. De publicatie van zijn eerste bevindingen in 1987 in een onderzoeksrapport van Amnesty International leidde tot een kort geding, aangespannen door het Ministerie van Justitie, dat zich op het standpunt stelde dat de door hem verzamelde gegevens een vertrouwelijk karakter droegen. Het ministerie verloor de zaak, waarna het in hoger beroep 'absolute anonimisering' eiste in het aanstaande proefschrift: geen van de vijfhonderd vluchtverhalen van asielzoekers zou herleid moeten kunnen worden tot de dertien vreemdelingenrechters (leden van de toenmalige Commissie Vreemdelingen). Deze eis werd door het gerechtshof ingewilligd, waarna Ramdas zijn promotieonderzoek vroegtijdig staakte.
Journalistieke carrière
In 1989 werd hij redacteur van De Groene Amsterdammer en in 1990 en 1991 was hij samen met Stephan Sanders verantwoordelijk voor de tweewekelijkse essay-bijlage, die tot doel had een voor Nederland nieuwe vorm van essayistiek te ontwikkelen, waarin de persoonlijke, de journalistieke en de wetenschappelijke observatie met elkaar werden verbonden.
In 1992 werd Ramdas columnist, essayist en reisverslaggever van NRC Handelsblad. In hetzelfde jaar was hij op 21 juni te gast in het VPRO-televisieprogramma Zomergasten,[3] waarin hij de journalistieke en essayistische methode toelichtte aan de hand van film- en documentairebeelden. In 1993 en 1994 presenteerde hij voor de VPRO In Mijn Vaders Huis, een serie interviews met denkers als Stuart Hall, Kwame Anthony Appiah, Arjun Appadurai, Nawal el Saadawi, Frits Staal, Benedict Anderson, Edward Said. De interviews gingen onder andere over de botsing van culturen en de rol van de wetenschap en de media daarin. De serie werd in twee delen uitgegeven.
Van 1995 tot en met 1997 maakte Ramdas het wekelijkse VPRO-radioprogramma Zilte Stranden, waarin wereldreizigers een uur lang werden geïnterviewd. Van 1998 tot en met 2000 presenteerde hij het NPS-radioprogramma Weldenkende Mensen, gesprekken met (ervarings)deskundigen over actuele kwesties. In 1995 maakte hij voor de VPRO samen met filmer Fred van Dijk een vierdelige documentaire over Suriname, onder de titel Wel de snack maar niet de saus. Een jaar later produceerde hij, ook met Van Dijk, een driedelige documentaire over de 'ontdekking' van Afrika, onder de titel Vraag het aan de maan. Van 1997 tot en met 2000 presenteerde hij samen met Stephan Sanders voor de VPRO het media-programma Het Blauwe Licht, waarin 'close reading' van televisieprogramma's en nieuwsfoto's werd beoefend. In 2005 maakte hij samen met Peter van Ingen voor de VPRO de thema-avond De grote avond van de beschaving.
Van 2000 tot en met 2003 was Ramdas buitenlandcorrespondent voor NRC Handelsblad in India. Terug in Nederland werd hij in 2003 directeur van het debatcentrum De Balie in Amsterdam. Eind 2005 stopte Ramdas bij De Balie, nadat het debatcentrum tijdens zijn directeurschap in de financiële problemen was geraakt. In 2007 vestigde hij zich een jaar lang in Suriname en schreef op grond daarvan Paramaribo: de vrolijkste stad in de jungle (2009) waarin hij het land op kritische wijze beschouwde.
Voor NRC Handelsblad was hij, samen met Maarten Huygen, de De Reizende Commentator van de krant. Verder was Ramdas gastcolumnist van De Groene Amsterdammer en schreef hij een maandelijks essay voor het Vlaams-Nederlands huis - de Buren.
Van september 2010 tot begin 2012 presenteerde hij het opinieprogramma Z.O.Z. dat voor de VPRO werd geproduceerd door het mediabedrijf MTNL. Op 15 februari 2012, een dag voor zijn dood, nam hij zijn laatste aflevering van dit programma op.[5]
Roman Badal
In 2011 verscheen Ramdas' debuutroman Badal, over een hindoestaans-Surinaamse Nederlander, voorheen succesvol journalist en essayist, wiens carrière en huwelijk voorbij zijn. Hij trekt zich terug en herbeleeft zijn verleden.[6] In een interview met Elsbeth Etty op 29 juli 2011 zei Ramdas dat hij voor de personage Badal gebruik had gemaakt van zijn eigen ervaringen: "Ik volg in de roman de Wikipedia-gegevens van Anil Ramdas, ik gebruik veel van zijn reizen en indrukken, maar ik heb ze verdraaid of uitvergroot".[7]
Overlijden
Ramdas overleed op zijn 54e verjaardag. Zijn familie verklaarde dat het om een 'zelfverkozen dood' ging.[2]
Anil Ramdas Essayprijs
De Anil Ramdas Essayprijs is in 2017 ingesteld als prijsvraag door De Groene Amsterdammer, debatcentrum De Balie, uitgeverij De Bezige Bij en nabestaanden en familie van Ramdas. De prijs is 2500 euro groot en het winnende essay wordt in De Groene Amsterdammer gepubliceerd.[8][9]
De prijs is gewonnen door onder anderen:
- 2017 - Nurnaz Deniz[10] Het thema was identiteit en beschaving, twee kernbegrippen in het journalistieke werk van Ramdas. De jury onder voorzitterschap van Stephan Sanders bestond verder uit Karin Amatmoekrim, Sjoerd de Jong, Sheila Sitalsing en Xandra Schutte.[11]
- 2019 - Münise Yavuz[12] Het thema was Over thuis zijn. Yavuz' essay werd ingezonden zonder titel en gepubliceerd met de titel Als een zomerjas. De jury onder voorzitterschap van Sheila Sitalsing bestond verder uit Karin Amatmoekrim, Nurnaz Deniz, Sjoerd de Jong en Xandra Schutte.[13]
- 2023 - Hamed A. Nadoshan[14] Het thema was In wat voor land leef ik eigenlijk? Anil Ramdas, onmogelijk kosmopoliet. De jury onder voorzitterschap van Pieter Hilhorst bestond verder uit Siema Ramdas, Karin Amatmoekrim, Münise Yavuz, Sjoerd de Jong, Sheila Sitalsing en Xandra Schutte.[15]
