بوکوحرام
Boko Haram
Oprichting 2002
Hoofdkantoor bases in Noordoost-Nigeria
Actief in Nigeria
en in Centraal-Afrikaanse Republiek, Kameroen, Niger en Tsjaad
Leider Abubakar Shekau
Mohammed Yusuf †
Ideologie Moslimfundamentalisme
Takfir
Antiwesters
Wahabisme
Doelstelling verbod op 'westers onderwijs'
invoering sharia
stichten kalifaat
Status Boko Haram staat op de terreurlijst van de VN, de EU, VS en Australië
Michelle Obama in actie tegen Boko Haram
Plaatsen waar Boko Haram in 2009 aanslagen pleegde

Boko Haram, voluit Jama’atu ahlis sunna lidda’awati wal-jihad (Arabisch: جماعة اهل السنة للدعوة والجهاد, jama'atu ahli s-sunna li-d-da'awati wa-l-jihad), te vertalen als 'Mensen die toegewijd zijn aan de verbreiding van het woord van de profeet en de jihad',[1] is een terreurorganisatie in Nigeria, die naar de strikte toepassing van de sharia in het hele land streeft.[2] De organisatie heeft sterk het karakter van een sekte.

Boko Haram is vooral berucht geworden door het grote aantal aanslagen en door de ontvoering op 15 april 2014 van een grote groep schoolmeisjes. De groepering gebruikt verder alle mogelijke vormen van geweld. Het totaal aantal slachtoffers door het geweld van Boko Haram is sinds 2011 opgelopen tot meer dan 23.000. Het meeste geweld wordt in het noordoosten van Nigeria gepleegd.[3]

Boko Haram is sinds 2014 verbonden met IS. In het voorjaar van 2014 zwoer de leider van Boko Haram, Abubakar Shekau, trouw aan IS en noemde zijn eigen beweging "de West-Afrikaanse provincie van IS".[4] Nadien ontwikkelde zich echter een rivaliteit met ISIS, uiteindelijk leidend tot gevechtshandelingen tussen beide groeperingen.

In november 2015 bracht het Australische Institute for Economics and Peace de Global Terrorism Index over 2014 uit. Hieruit bleek dat Boko Haram in 2014 de dodelijkste en tevens snelst groeiende terreurgroepering ter wereld was, ondanks de gelijktijdige opkomst van IS.[4]

Achtergrond

[bewerken | brontekst bewerken]

Achterliggende oorzaken voor de opmars van Boko Haram zijn het al langere tijd voortdurend religieus geweld tussen christenen en moslims in (Noord-)Nigeria, en het feit dat Noord-Nigeria vrijwel niet meeprofiteert van de snelle Nigeriaanse economische groei en in vergelijking met het zuiden verder en verder achteropraakt.[5]

Naam en ideologie

[bewerken | brontekst bewerken]

De naam betekent in de lokale taal Oplichting is zondig, maar wordt vaak verkeerd uitgelegd als 'westers onderwijs is haram'. Het woord 'boko' wordt in de Hausa-taal gebruikt om fraude of oneigenheid te benoemen, zoals de verplichte 'westerse scholing' die onder Engels koloniaal bestuur werd opgezet in het noorden van Nigeria. Hoewel Boko Haram zich verzet tegen westers onderwijs, is dit verzet niet hun hoofddoel.[6]

Boko Haram streeft naar een islamitische staat in West-Afrika die onder andere een verbod op al het onderwijs dat niet is gebaseerd op de islam behelst. De groep vergelijkt zichzelf met de Taliban in Afghanistan en ze wordt lokaal ook wel zo genoemd. Boko Haram strijdt niet alleen tegen westers onderwijs, maar ook tegen culturele, religieuze en wetenschappelijke invloeden die het aan het Westen toeschrijft. De groepering verbiedt bijvoorbeeld het dragen van T-shirts en broeken en het uitbrengen van een stem tijdens verkiezingen. In de visie van Boko Haram wordt de staat Nigeria geregeerd door ongelovigen.[7] De beweging is overigens niet consistent met het uiten van haar doelen. Ze heeft verklaard dat alle Nigerianen zich tot de islam moeten bekeren, maar ook dat ze christenen als dhimmi's zal beschermen of dat ze een onafhankelijk Noord-Nigeria wil waar christenen ofwel uit moeten vertrekken dan wel als dhimmi mogen wonen.[8] Met de trouwzwering aan Islamitische Staat leek het erop dat ze zich als West-Afrikaans deel van het IS-kalifaat beschouwt, maar deze binding bleek slechts nominaal en de verhoudingen verzuurden na 2016 tot openlijke vijandschap. Ook bestaan nominale banden met Al Qaida in de Islamitische Maghreb.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

De organisatie werd in 2002 door de geestelijke Mohammed Yusuf in Maiduguri opgericht, de hoofdstad van de noordoostelijke staat Borno. De geweldplegingen beperkten zich de eerste jaren tot die staat. Yusuf wilde een einde maken aan alle 'westerse' invloeden in zijn regio. Zo accepteerde hij niet dat in scholen werd onderwezen dat de aarde rond is en water verdampt door de zon.[9] In 2009 werd het gebouw bestormd van waaruit de aanslagen werden uitgevoerd. Yusuf werd gevangengenomen en vermoord.[10] Abubakar Shekau, de nieuwe leider van de sekte, zou tijdens deze operatie gewond zijn geraakt. Tijdens een strijd om de macht binnen het versplinterende Boko Haram zou Shekau zijn positie hebben verstevigd door een bijzonder gewelddadig optreden, ook tegen lokale geestelijken die zich tegen hem uitspraken.

Doordat Boko Haram onder leiding van Shekau radicaliseerde en ook aanslagen ging plegen op moskeeën, ontstond er opnieuw een tweestrijd in de organisatie. De organisatie Ansaru zou in 2012 van Boko Haram zijn afgesplitst vanwege druk uit internationale jihadistische bewegingen als Al Qaida. Ze stond onder leiding van de zoon van de oprichter Mohammed Yusuf: Abu Musab al-Barnawi. Hij verwierp de aanvallen op moskeeën maar wilde de strijd tegen de christenen juist verhevigen.

Shekau ontwikkelde ook een soort persoonlijkheidscultus en heeft in videoboodschappen herhaaldelijk gezegd dat hij gelooft dat God hem de opdracht heeft gegeven om te moorden en dat hij "evenveel plezier haalt uit het moorden zoals hij plezier haalt uit het slachten van een kip of ram". Deze ontwikkelingen leidden ertoe dat zelfs veel conservatieve moslims in Noord-Nigeria, salafisten, niets met zijn organisatie van doen willen hebben. Hoewel de beweging moslims tracht te ontzien[8] komt daar in praktijk weinig van terecht en worden moslims eveneens vaak slachtoffer van Boko Haram. Dit heeft tevens te maken met het feit dat in Noord-Nigeria christelijke scholen duurder zijn en als beter aangeschreven staan, waardoor ook moslims hun kinderen vaak naar christelijke scholen sturen.

Aanvankelijk beperkte de beweging zich tot lokale rooftochten, overvallen en aanslagen. Sinds 2013 worden het noorden van Nigeria en aangrenzende regio's in de buurlanden Tsjaad en Kameroen systematisch door Boko Haram geterroriseerd. Daarbij vielen duizenden doden en er werden honderden mensen gekidnapt, voornamelijk kinderen en buitenlandse arbeiders. Vaak werd een dorp of gebied overvallen, waarbij plunderingen, moorden en ontvoeringen plaatsvonden. Boko Haram verliet het gebied met buit en gevangenen meestal voor het Nigeriaanse leger de plek bereikte. Het leger bleek bovendien niet effectief tegen Boko Haram. Het was slecht bewapend, ongemotiveerd en weinig populair bij de lokale bevolking. Het kwam voor dat soldaten deserteerden uit angst voor Boko Haram, waarvoor in 2014 70 soldaten ter dood zijn veroordeeld door militaire gerechtshoven.[11] Het leger werd door de bevolking gewantrouwd als verlengstuk van de centrale regering.[5]

Wegens het uitblijven van steun van het Nigeriaanse leger mobiliseerden lokale moslims en christenen zich in burgermilities, om hun dorpen te beschermen tegen de rooftochten van Boko Haram.[12] Hoewel dorpen soms succesvol waren bij het afslaan van aanvallen, hield dit het risico in dat de terroristen later terug zouden komen om wraak te nemen.

In het begin 2014 verhevigde het geweld zich. Zevenentwintig scholen werden door Boko Haram vernietigd.[13] Het Nigeriaanse leger had geen antwoord op de rooftochten waardoor Boko Haram steeds brutaler werd. In navolging van Islamitische Staat ging het over op een strategie waarin men niet slechts gebieden overviel en plunderde maar ook probeerde te bezetten. Om haar ideologie kracht bij te zetten, riep Boko Haram op 24 augustus 2014 in Gwoza het islamitisch kalifaat uit.[14] Eind 2014 werd een groot deel van Noordoost-Nigeria beheerst door de organisatie, met name het platteland van de deelstaat Borno. Ook vielen terroristen de provinciehoofdstad Maiduguri aan, maar ze slaagden er niet in deze te veroveren. Nigeria en een aantal buurlanden sloegen ten slotte de handen ineen tegen Boko Haram, en zetten in 2015 een tegenaanval in. In maart 2015 zwoer de beweging trouw aan Islamitische Staat, waar ze al eerder mee sympathiseerde, maar verloor terrein door de inzet van legereenheden van Nigeria, Tsjaad en Kameroen.

De nieuwgekozen president van Nigeria, Buhari, reisde in juni 2015 naar Tsjaad en Niger, om met die landen de strijd tegen de Boko Haram te coördineren.[15]

Relatie met ISIL

[bewerken | brontekst bewerken]

Hoewel Shekau trouw had gezworen aan ISIL was de binding slechts nominaal en ging Shekau vooral zijn eigen gang. De steen des aanstoots tussen Boko Haram en ISIS was de weigering van Shekau om een order van ISIL op te volgen om geen vrouwen en kinderen als zelfmoordterrorist in te zetten en niet meer massaal burgers te doden. Met andere woorden, hij was zelfs voor ISIL te radicaal en hij was onbetrouwbaar.[16] In augustus 2016 was de maat vol en trachtte ISIL Shekau af te zetten als leider van de West-Afrikaanse vleugel, iets wat deze naast zich neerlegde. Hierop ontstond een scheuring tussen de West-Afrikaanse provincie van ISIL geleid door Abu Musab al-Barnawi, en Boko Haram, geleid door Shekau.

In de jaren daarop was de verhouding tussen Boko Haram en ISIL onduidelijk. Beide bewegingen groeiden, maar de West-Afrikaanse provincie van ISIL groeide harder dan Boko Haram (5.000 tegenover 1.000 tot 2.000 strijders) in 2019. De bewegingen raakten soms slaags met elkaar, maar hielpen elkaar ook wel eens tegen de Nigeriaanse overheid. Shekau heeft bovendien nooit openlijk een breuk met ISIL bevestigd. In april 2021 viel ISIL Boko Haram aan in het bos van Sambisa, wat leidde tot een strijd tussen beide bewegingen om de bases in het woud. Op 19 mei 2021 werd Shekau door zijn rivaal in het nauw gedreven, waarna hij zichzelf doodde met de bomgordel die hij droeg,[17] en ISIL wist Boko Haram uit het Sambisawoud te verdrijven.

Aanslagen

[bewerken | brontekst bewerken]

2004

[bewerken | brontekst bewerken]

2006

[bewerken | brontekst bewerken]

2008

[bewerken | brontekst bewerken]

2010

[bewerken | brontekst bewerken]

2011

[bewerken | brontekst bewerken]

2012

[bewerken | brontekst bewerken]

2013

[bewerken | brontekst bewerken]

2014

[bewerken | brontekst bewerken]

2015

[bewerken | brontekst bewerken]

2016

[bewerken | brontekst bewerken]

2017

[bewerken | brontekst bewerken]

2019

[bewerken | brontekst bewerken]

2020

[bewerken | brontekst bewerken]
[bewerken | brontekst bewerken]

Referenties en bronnen

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Boko Haram van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.