Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Noord-Brabant
| ||
| Gemeente |  Boxtel
| ||
| Coördinaten | 51° 35′ NB, 5° 20′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 45,75 km² | ||
| - land | 44,75 km² | ||
| - water | 1,00 km² | ||
| Inwoners (2021-01-01) |
26.040[1] (569 inw./km²) | ||
| Hoogte | 8 m | ||
| Inwonersnaam | Boxtelaar | ||
| Overig | |||
| Postcode | 5280-5283 | ||
| Netnummer | 0411 | ||
| Woonplaatscode | 2439 | ||
| Belangrijke verkeersaders | A2 | ||
| Marktrechten | 1684[2] | ||
| Website | www.boxtel.nl | ||
| |||
_P1040892.JPG)
Boxtel is een Nederlandse plaats in de provincie Noord-Brabant. Het is tevens de hoofdplaats van de gemeente Boxtel.
Boxtel is gelegen aan de Dommel en ligt te midden van de driehoek Tilburg, Eindhoven en 's-Hertogenbosch. Dit maakte Boxtel al vroeg tot een verkeersknooppunt.
In de oudste documenten waarin de plaatsnaam Boxtel voorkomt (11e eeuw) wordt deze geschreven als Buxtel of Buchestelle. Het woord is een samenstelling van stelle 'stal, veilige verblijfplaats' en buk 'reebok'. Gezien de betekenis van het tweede deel is het niet waarschijnlijk dat het eerste deel bok 'beuk' is.[3]
De eerste meldingen van Boxtel in de geschiedenis dateren uit de 11e eeuw. Er was toen sprake van cijnsgoederen die onderhorig waren aan de Abdij van Echternach. De eerst bekende heer van Boxtel, Harpert de Buchestelle, werd daarin genoemd.
Een tweede document waarin Boxtel voorkomt stamt uit 1173. Hierin treedt ene Gerardus van Bucstel op als getuige.
Er vonden in deze tijd ontginningen langs de beekdalen plaats, aangezien de bodem minder vochtig was dan voordien.
De heerlijkheid Boxtel werd tot 1794 bestuurd door heren die afkomstig waren uit adellijke families die hun zetel hadden op het Kasteel Stapelen.
Tot 1437 was de heerlijkheid Boxtel formeel niet een leengoed van het hertogdom Brabant, maar van de Duitse keizer, en namens hem was de bisschop van Keulen de leenheer. Deze band was echter niet zeer hecht en reeds in de 13e eeuw trad ook de hertog van Brabant als leenheer op. In 1437 pleegde de erfvrouwe Elisabeth van Merheim echter leenbreuk en ging het leen definitief over op de hertog van Brabant.
De geschiedenis van de heerlijkheid wordt beschreven aan de hand van de diverse heren en vrouwen van Boxtel.
De kerkelijke geschiedenis ving aan omstreeks 1290, toen een Romaanse kerk werd gebouwd die gewijd was aan Sint-Petrus. De parochie is waarschijnlijk afgesplitst van die van Gemonde. In 1493 werd de Sint-Petruskerk tot kapittelkerk verheven. Omstreeks dezelfde tijd werd de huidige, gotische, Sint-Petruskerk gebouwd. De bouw vond in etappes plaats en duurde tientallen jaren.
Iets voor 1380 voltrok zich volgens de overlevering in Boxtel het Heilig Bloedwonder. Dit leidde tot een toestroom van bedevaartgangers. Nog steeds vindt jaarlijks op de eerste zondag na pinksteren de zogenaamde Bloedprocessie plaats. In 1540 ontstond er een dorpsbrand, toen door de meegevoerde toortsen een hooibaal langs de weg vlam vatte. Het halve dorp van houten huizen met strodaken brandde af. De herbouw vond plaats in steen en er werden nog meer veiligheidsmaatregelen getroffen.
Toen in 1648 de Meierij van 's-Hertogenbosch als generaliteitsland aan de Republiek der Nederlanden kwam, trachtte de Spaanse koning Boxtel hiervan te vrijwaren door de beweren dat Boxtel geen deel van de meierij uitmaakte maar een leen was van de keizer van het Heilige Roomse Rijk. Dit was echter tevergeefs. De katholieke godsdienst werd verboden en de kerken werden genaast om pas in 1798 weer te worden teruggegeven nadat de Fransen, tijdens de Slag om Boxtel, de plaats hadden veroverd. Ook werden toen de heerlijke rechten afgeschaft.
Van belang is nog het jaar 1741, toen de steenweg van 's-Hertogenbosch naar Eindhoven door Boxtel werd aangelegd, teneinde een rechtstreekse verbinding van Holland naar Luik te creëren die de Oostenrijkse Nederlanden vermeed. Deze weg is steeds belangrijker geworden en is in de periode 1990-1995 tot autosnelweg omgebouwd, die uiteraard om de steeds uitdijende kom van Boxtel heen werd geleid.
In 1827 werd de herstelde Sint-Petruskerk opnieuw ingewijd voor de katholieke eredienst. In 2014 kreeg de kerk de eretitel basiliek.
In de loop van de daaropvolgende jaren is het belang van de plaats toegenomen. In 1865 kwam er een spoorwegstation. In 1878 werd zelfs het zogenaamde Duits Lijntje geopend, een doorgaande verbinding naar Sint-Petersburg. In 1945 hield het Duitse gedeelte van deze verbinding op te bestaan, waarna ook het Nederlandse gedeelte geleidelijk werd afgestoten. In 2004 reed de laatste (goederen)trein op dit traject, dat toen overigens nog slechts tot Veghel voerde.
Na de Tweede Wereldoorlog was sprake van een toenemende verstedelijking. Er ontstond een groot bedrijventerrein, Ladonk geheten, aan het spoor. Diverse bedrijven, zoals de exportslachterij Encebe van de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond, later Dumeco (Dutch Meat Corporation) geheten en nog weer later onderdeel van Vion N.V.. Daarnaast bestond Orgachemia, een fabrikant van bestrijdingsmiddelen, later opgegaan in de Organon-dochter Diosynth. Ten slotte kan Bosch Rexroth BV, een fabrikant van hydraulische apparatuur, worden genoemd. Ook het Waterschap De Dommel heeft haar hoofdkantoor te Boxtel.
Schijndel, Liempde, Esch, Vught, Sint-Michielsgestel, Lennisheuvel, Oisterwijk
In Boxtel zijn of waren tal van kloosters.
Boxtel ligt in het dal van de Dommel en het Smalwater, waarop tot circa 1973 de Boxtelse Watermolen stond.
Boxtel maakt deel uit van het Nationaal Landschap Het Groene Woud en in de omgeving ervan zijn veel natuurgebieden gelegen die tot dit Landschap behoren.
Ten westen van Boxtel ligt het natuurgebied Kampina van ruim 1200 ha, wat in het westen op weer andere natuurgebieden aansluit.
Ten noorden van Boxtel ligt een aaneenschakeling van landgoederen op voormalige woeste gronden, zoals Sparrenrijk, Zegenwerp, Zegenrode en Wilhelminapark.
Ten oosten van Boxtel ligt natuurgebied De Geelders en ten zuiden ligt het Landgoed Velder.
Er is koopavond op vrijdag. In het centrum op de markt is er weekmarkt op vrijdag van 08.30 tot en met 12.30 uur.
In 1963 werd in Boxtel een volautomatische winkel geopend.
Er zijn diverse scholen in Boxtel zoals:
Topografische kaart van Boxtel (woonplaats), maart 2014. Klik op de kaart voor een vergroting.
Boxtel is bereikbaar via de A2.
Boxtel heeft sinds 1865 een station.
De spoorverbindingen zijn in de richtingen:
In het geval van werkzaamheden rondom Boxtel fungeert het station regelmatig als overstap tussen de intercity en pendelbussen.
Een folkloristisch figuur in Boxtel is de reus Jas de Keistamper. Jas de Keistamper is een pop in de gedaante van een reus die regelmatig verschijnt bij bijzondere gelegenheden, zoals bij het carnavalsfeest of op koningsdag.
