| Johannes le Francq van Berkhey | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Johannes le Francq van Berkhey
| ||||
| Geboren | 23 januari 1729 | |||
| Overleden | 13 maart 1812 (83) | |||
| Geboorteland |  Nederland
| |||
| Standaardafkorting | Berkhey | |||
| Toelichting | ||||
De bovenaangeduide standaardaanduiding, conform de database bij IPNI, kan gebruikt worden om Johannes le Francq van Berkhey aan te duiden bij het citeren van een botanische naam. In de Index Kewensis is een lijst te vinden van door deze persoon (mede) gepubliceerde namen.
| ||||
| ||||
Johannes le Francq van Berkhey, ook: Joannes le Franc van Berkhey (Leiden, 23 januari 1729 - aldaar, 13 maart 1812), was een Nederlandse natuuronderzoeker, arts, dichter en schilder.
Johannes le Francq van Berkhey was de zoon van Evert le Francq en Maria Berkhey. Als kind verloor Johannes zijn vader. Hij groeide op bij grootvader Jan Berkhey en voegde later de naam Berkhey aan zijn achternaam toe, o.a. vanwege een legaat van zijn moeder. De lagere school bezocht hij in Katwijk. Daarna ging hij in de kunsthandel van zijn vader werken, wat zijn interesse in kunst en biologie opwekte. In 1747 schreef hij zich in aan de Leidse universiteit, oorspronkelijk voor een studie klassieke talen. In 1761 promoveerde hij op een medisch proefschrift, Expositio de structura florum qui dicuntur compositi.
Hij vestigde zich eerst als arts in Amsterdam en drie jaar later, in 1764, op het landgoed Leevliet te Warmond. Daar begon hij zijn hoofdwerk Natuurlyke Historie van Holland, waarvan in 1769 het eerste deel verscheen. Het zesdelige werk werd een succes en werd vertaald in het Duits en Frans. In 1773 werd Le Francq van Berkhey lector in de natuurlijke historie aan de Universiteit Leiden. Hij verzamelde duizenden tekeningen en schetsen van natuurkundige voorwerpen. Hij was ook als dichter zeer actief. Dat hij een vurig aanhanger van Oranje was, liet hij in woord, geschrift en beeld (een vlot in het Rapenburg) weten. Het bracht hem in diverse conflicten, leidde tot de gedwongen verkoop van zijn natuurkundige verzameling en in 1795 zelfs tot zijn ontslag bij de Leidse universiteit.
Koper van de collectie Berkhey was in 1785 het Koninklijk Kabinet van Natuurlijke Historie van Spanje. De collectie kwam terecht in de Real Jardín Botánico, de Spaanse Koninklijke Bibliotheek en het Museo Nacional de Ciencias Naturales. Delen uit de nalatenschap van Le Francq van Berkhey zijn behalve in Spanje ook in Leiden (Erfgoed Leiden en Omstreken en Universiteitsbibliotheek Leiden) en in Den Haag (Koninklijke Bibliotheek) te vinden. Begin 2012 was een deel van de enorme collectie te zien in museum Naturalis in Leiden. In september 2012 kon het Limburgs Museum in Venlo een bijzondere tentoonstelling uit de collectie laten zien, parallel aan de Floriade in Venlo. De Spaanse curator María Pilar de San Pío Aladrén noemt Le Francq van Berkhey een "visionair" en "een van de eersten die een relatie legde tussen kunst en wetenschap".[1] Het schrijversmotto van Le Francq van Berkhey was "vrank en vry". Dat was ook de titel van de dissertatie die Robert Arpots in 1990 over hem schreef.
In 1807 verloor Le Francq van Berkhey bij de Leidse buskruitramp zijn huis en bijna zijn leven. Hij woonde tijdelijk in Huis ten Bosch in Den Haag, waar een daklozenopvang was ingericht, en stierf uiteindelijk in het huis van zijn dochter in Leiden. Le Francq van Berkhey werd begraven in de Hooglandse Kerk.
Het geslacht Berkheya van de plantenfamilie Asterales is genoemd naar Johannes le Francq van Berkhey. In 2010 werd planetoïde 27567 aan Le Francq van Berkhey opgedragen.
