Dźwięk pracy szczecińskich tramwajów Konstal 105Na 762+763
Konstal 105Na – tramwaj wytwarzany w latach 1979–1992 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Według stanu z 2011 był to najczęściej eksploatowany tramwaj w Polsce[1]. Pierwsze egzemplarze wąskotorowe oznaczono typem 105NaW, a następne 805Na.
Konstrukcja
105Na to jednoczłonowy, jednokierunkowy wagon silnikowy, wyposażony w czworo drzwi.
Stanowi on rozwinięcie konstrukcyjne tramwaju 105N w stosunku do którego zmieniono lokalizację elementów wyposażenia elektrycznego, które przeniesiono spod schodów do szafki na tylnej ścianie kabiny motorniczego, wprowadzono wydzieloną kabinę motorniczego oraz usunięto niewielkie szybki pod szybą czołową i bocznymi szybami przednimi[a][2]. Z punktu widzenia eksploatacji, najważniejszą wprowadzoną zmianą było wprowadzenie przełączania silników. Podczas rozruchu 4 silniki były połączone szeregowo, podczas pracy normalnej w szereg połączone były 2 silniki (co zmniejszyło zużycie energii elektrycznej) oraz nowy typ wózków jezdnych[3]. Zmieniono także gniazda sterowania wielokrotnego i umożliwiono połączenie w skład nawet trzech wagonów.
W trakcie eksploatacji wozy 105Na poddawane były rozmaitym modyfikacjom i modernizacjom (m.in. modyfikacje układu elektrycznego, nowe czoła z tworzywa, zmiana mechanizmu otwierania drzwi, a nawet przebudowa na tramwaj dwukierunkowy jak w poznańskim 105NaDK). Przeprowadzano także modernizacje wagonów 105N do typu 105Na.
Instalacja elektryczna
Napięcie stałe z sieci trakcyjnej 600 V zasila silniki trakcyjne pojazdu, jest też przetwarzane w przetwornicy napięcia na napięcie stałe 40 V zasilając akumulatory i większość urządzeń elektrycznych wyposażenia, takich jak: tablice kierunkowe, hamulce szczękowe i szynowe, maszyny drzwiowe. W początkowych modelach stosowano przetwornicę elektromechaniczną składającą się z silnika prądu stałego i prądnicy prądu stałego sprzężonych wałem. W nowszych konstrukcjach (wersje: 105Ng, 105N1k, 105N2k, 105Nz i 105Mz) stosowano elektroniczną przetwornicę napięcia zwaną przetwornicą statyczną[4][5]. Podczas remontów i modernizacji starszych modeli wymieniano przetwornicę wirującą na statyczną[6].
Do zasilania niektórych urządzeń, takich jak lampki sygnalizacyjne, oświetlenie zewnętrzne, oświetlenie drzwiowe, kasowniki, sterowniki kasowników, sterowniki informacji trasowej, dzwonki itd., stosuje się napięcie 24 V uzyskiwane z przekształtnika tranzystorowego zasilanego napięciem 40 V[6].
Wersje i modernizacje
Wersja normalnotorowa 105Na wyprodukowana została w liczbie 1443 sztuk, zaś wąskotorowa 805Na w liczbie 691 egzemplarzy. Tramwaje 105Na i 805Na były bazą dla produkcji szeregu odmian, m.in.[7][8]:
Tramwaje były eksploatowane w ruchu liniowym przez wszystkie polskie miasta z komunikacją tramwajową, z wyjątkiem Olsztyna, i w wielu miastach stanowią najliczniejszą grupę taboru. Pierwszym miastem, które wycofało wagony typu 105Na z ruchu liniowego, był Gorzów Wielkopolski – od 2 stycznia 2014 wagony serii 105Na nie kursowały liniowo, ostatecznie skreślono je ze stanu w 2017, a następnie na przełomie lat 2017 i 2018 skasowano; pozostawiono jeden wagon z przeznaczeniem na historyczny, jeden wagon jako szkoleniowy oraz jeden wagon z przeznaczeniem na różne imprezy[24].
Najczęściej wagony łączone są w składy podwójne. W Bydgoszczy, Łodzi, Pabianicach, Częstochowie (od 1 kwietnia 2011 do 30 kwietnia 2016), Elblągu, Metropolii Górnośląskiej, Gdańsku (od 29 stycznia 2010), Grudziądzu, Toruniu i Warszawie wagony kursują także pojedynczo. W Krakowie natomiast uznano, że brak możliwości hamowania pojedynczym wagonem w przypadku usterki stanowi zagrożenie i nie spotyka się tu już pojedynczych wagonów (zwanych tu „solówkami”).
Składy potrójne 105Na kursowały jedynie w Gdańsku na jednej brygadzie szczytowej linii 8 (od 24 maja 2017). W Warszawie trójskłady kursowały na niektórych kursach linii 31, lecz ich eksploatację zakończono 19 sierpnia 2016 r. W Krakowie ich eksploatację zakończono tydzień później – 26 sierpnia, ale składy te przywrócono do ruchu 31 sierpnia 2020 z uwagi na pandemię COVID-19. W okresie święta Wszystkich Świętych trójskłady kursowały w Szczecinie[25], Krakowie i Łodzi. 1 stycznia 1992 w Poznaniu, a 22 lutego 2010 w Gdańsku została zakończona eksploatacja zestawów potrójnych[26], lecz 24 maja 2017 w Gdańsku ponownie wprowadzono do ruchu taki skład.
Podczas różnych remontów torowisk we Wrocławiu (ul. Grabiszyńska, ul. Kosmonautów) jeździły wahadłowe składy 105Na – wagony były złączone tyłami, dostępny był tylko jeden z wagonów. Analogiczne rozwiązanie zastosowano w Łodzi podczas remontu Trasy WZ. Podejmowano także próby uruchomienia na czas remontu jednego z wiaduktów takich składów w Warszawie. Z powodu małego zainteresowania przyszłą linią nie wprowadzono ich do ruchu liniowego.
24 maja 2017 w Gdańsku ponownie spięto skład trójwagonowy (#1349+#1350+#1346), który kursował w dni powszednie na linii nr 8 (Stogi Plaża – Jelitkowo) oraz w wakacyjne soboty i niedziele. 24 stycznia 2019 spięto kolejny skład trójwagonowy tzw. „trzysetę” (nazwa pochodzi od wagonu prowadzącego w składzie: #1300+#1299+#1309) i od tego dnia możliwe było spotkanie dwóch składów trójwagonowych na linii 8. 28 maja 2019 „trzysetę” przemalowano w barwy historyczne z czasu PRL-u. Ostatecznie skład ten został wycofany z eksploatacji dnia 5 marca 2021, kończąc zarazem eksploatację wagonów 105Na w Gdańsku.
W lutym 2023 pierwsza partia (6) nieużywanych już przez Tramwaje Warszawskie wagonów została przekazana do ukraińskiego Konotopu, gdzie ma zostać dostosowana do toru o szerokości 1524 mm[27]. Łącznie zostały tam przekazane 23 wagony[28]. W kwietniu 2023 odbyły się pierwsze jazdy próbne po szerokim torze wagonu #1240[29].
Liczba eksploatowanych w Polsce wagonów typów 105Na i 805Na (24 marca 2019)[potrzebny przypis]:
↑Według konstruktora tramwaju, z niewielkich szybek na wysokości nóg motorniczego, poprawiających możliwość zauważenia małych obiektów przed tramwajem, zrezygnowano z powodu protestów kobiet motorniczych, prowadzących tramwaj w spódnicy. Henryk Ciosiński: Tramwaj typu 105N – i tak to się zaczęło!, „Świat Kolei” nr 5/2013, s. 50–51.
Przypisy
↑Tramwaje wysokopodłogowe. W: Arkadiusz Lubka Arkadiusz, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Kolpress, 2011, s. 216. ISBN 839207846-2.
↑Tramwaje wysokopodłogowe. W: Arkadiusz Lubka Arkadiusz, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Kolpress, 2011, s. 69. ISBN 839207846-2.
↑MPK Kraków: Wagon 405N. mpk.krakow.pl. [dostęp 2015-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-06)]. (pol.).
↑ abStanisław Jurga. Ponad 40-metrowy tramwaj przyjechał już do Krakowa. „Przewoźnik Krakowski”. 1 (43) 2012 styczeń-marzec, s. 8–10. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie. [dostęp 2015-10-19]. (pol.).
,_Szczecin.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
