Moderusy Gamma LF 02 AC i 03 AC BD w Poznaniu | |
Dane ogólne | |
Producent | |
---|---|
Miejsce produkcji | |
Premiera |
18 listopada 2016 |
Lata produkcji |
od 2016 |
Dane techniczne | |
Liczba członów |
5 lub 3 |
Długość |
32 010 mm |
Szerokość |
2400 mm |
Wysokość |
3650 mm |
Typ silników | |
Napięcie zasilania |
600 V |
Wnętrze | |
Liczba miejsc siedzących |
63+3 |
Liczba miejsc ogółem |
244[a] |
Niskopodłogowość |
100% |
Wysokość podłogi |
355 mm |
Moderus Gamma – rodzina jednoprzestrzennych, niskopodłogowych, tramwajów przegubowych produkowanych od 2016 przez przedsiębiorstwo Modertrans z Poznania w jego zakładzie produkcyjnym zlokalizowanym w Biskupicach.
Pierwsza koncepcja tramwaju Gamma została opracowana w 2007, ale niedługo potem projekt został porzucony. Powrócono do niego w 2013, kiedy to Modertrans otrzymał dofinansowanie na realizację swojej koncepcji. Prototyp został ukończony w 2016 i miał premierę 18 listopada w zakładzie producenta. Zostało wyprodukowanych ponad 100 gamm i są one eksploatowane przez MPK Poznań, MPK Wrocław i MPK–Łódź.
31 stycznia 2005 powstała spółka Modertrans Poznań[2]. W 2006 przedsiębiorstwo dostarczyło pierwszy wysokopodłogowy tramwaj Moderus Alfa będący modernizacją wagonu z rodziny 105N[3], zaś w 2009 pierwszy częściowo niskopodłogowy pojazd Moderus Beta będący modernizacją wozu Düwag N8C[4]. W 2011 zakład wykonał pierwszy częściowo niskopodłogowy tramwaj własnej konstrukcji, również nazwany Moderus Beta[3]. Wówczas w portfolio producenta brakowało jedynie tramwaju całkowicie niskopodłogowego[5].
Wcześniej, bo już w 2007, w przetargu na dostawę dwóch tramwajów dla Bydgoszczy, Modertrans zaoferował całkowicie niskopodłogowy model o nazwie Gamma[6]. Zamówienie zostało ostatecznie udzielone Pesie, która dostarczyła Tramicusy[7]. Mimo to Modertrans kontynuował swój projekt. W 2008 planowano, że prototyp nowego modelu zostanie oddany do użytku na przełomie 2008 i 2009[8]. Tak się jednak nie stało, a do realizacji koncepcji powrócono 5 lat później[9].
1 listopada 2013 Modertrans i Wydział Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej rozpoczęły realizację projektu Innowacyjny tramwaj miejski współfinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach tego projektu miał powstać tramwaj niskopodłogowy wyposażony w innowacyjne urządzenia i rozwiązania poprawiające komfort podróżowania[10].
W listopadzie 2014 zaprezentowano główne założenia projektu. Planowano wówczas, że testy tramwaju zostaną przeprowadzone na początku 2016[11]. W połowie maja 2015 zaś przedstawiciele Modertransu mówili o planach montażu pojazdu w okresie od wakacji do końca roku oraz o testach, które zostaną prawdopodobnie przeprowadzone w Poznaniu[12]. Od 1 stycznia 2016 projekt był współfinansowany przez NCBiR w ramach programu Demonstrator+[9] i początkowo miał on zostać zrealizowany do 31 marca[10], ale ostatecznie został ukończony 31 października. Całkowity koszt przedsięwzięcia wyniósł przeszło 14,1 mln zł, z czego ponad 5,6 mln zł stanowiło dofinansowanie[9].
18 listopada 2016 w zakładzie produkcyjnym Modertransu w Biskupicach, w obecności przedstawicieli władz Poznania, powiatu poznańskiego i województwa wielkopolskiego, NCBiR, Politechniki Poznańskiej i krajowych przedsiębiorstw komunikacji miejskiej, miała miejsce prezentacja oraz jazda próbna prototypowego tramwaju[13] Moderus Gamma LF 01 AC[1]. Poinformowano wówczas, że trwa procedura homologacyjna wozu oraz zapowiadano, że pojazd w ciągu dwóch-trzech tygodni trafi na nocne testy do Poznania, a następnie zacznie wozić pasażerów[14]. 27 listopada tramwaj zaprezentowano szerszej publiczności na terenie zajezdni Franowo w ramach imprezy Katarzynki 2016[15]. W styczniu 2017 na terenie tej samej zajezdni kontynuowano testy homologacyjne pojazdu[16], a 29 stycznia Gamma wzięła udział w obchodach 20-lecia Poznańskiego Szybkiego Tramwaju. Miała wówczas nadany numer taborowy 500, ale nadal nie była wykorzystywana liniowo[17].
Na początku lutego 2017 prototypowa Gamma rozpoczęła jazdy testowe po Poznaniu. Pod koniec tego miesiąca MPK Poznań poinformowało, że w pojeździe, przed rozpoczęciem jazd z pasażerami, musi zostać dostosowana informacja pasażerska i zainstalowany system Poznańskiej Elektronicznej Karty Aglomeracyjnej. Zapowiedziano wówczas, że tramwaj wyjedzie liniowo najprawdopodobniej 1 kwietnia. Ponadto podano, że pojazd był oglądany przez przedstawicieli Olsztyna, a testami tramwaju są zainteresowani przewoźnicy z Wrocławia, Gdańska i konurbacji górnośląskiej[18]. Ostatecznie prototypowa Gamma pod koniec kwietnia powróciła do Poznania na testy bez pasażerów[19]. 11 maja zapowiedziano, że tramwaj zadebiutuje w ruchu liniowym 15 maja i będzie obsługiwać linie nr 12 i 16[20], co rzeczywiście potem miało miejsce[21].
Od 26 do 29 września 2017 prototypowy egzemplarz Gammy był prezentowany na targach Trako w Gdańsku[22]. 28 września, podczas tychże targów, przedstawiciele Gdańskich Autobusów i Tramwajów zapowiedzieli, że w następnym tygodniu[23] tramwaj rozpocznie dwutygodniowe testy na linii nr 9 z możliwością ich przedłużenia do miesiąca. W nocy z 30 września na 1 października pojazd rozładowano na tory tramwajowe przy urzędzie miejskim[24]. 2 października tramwaj został sprawdzony na wzniesieniach występujących na trasie prowadzącej na Chełm, a dzień później przeszkolono ośmioro motorniczych[25].
W dniach 4–6 października prototypowa Gamma[25], która w Gdańsku otrzymała numer taborowy 4001[26], została skierowana do obsługi 16 półkursów linii nr 9 o płaskim przebiegu[25]. Producentowi tramwaju zależało na sprawdzeniu go również na wzniesieniach, które nie występują w Poznaniu, dlatego zaplanowano, że w kolejnych dniach pojazd zostanie przydzielony do linii nr 2 i 6[27]. 9 października tramwaj rozpoczął obsługę 13 półkursów na linii nr 6[28]. Trzy dni później GAiT poinformowały, że testy pojazdu zostały przedłużone i potrwają do końca miesiąca[29]. 31 października przewoźnik podał, że tramwaj zostanie w Gdańsku również przez cały listopad[30]. 1 listopada prototyp obsłużył 8 półkursów linii nr 6, zaś w dni robocze tamtego miesiąca realizował wcześniej ustalony obieg na tej linii[31]. 1 grudnia GAiT podały, że Gamma będzie testowana w Gdańsku do końca roku i w grudniu będzie kontynuować obsługę linii nr 6[32]. Ostatecznie testy tramwaju w tym mieście zakończono 15 grudnia. Pojazd w trakcie gdańskich prób, trwających dwa i pół miesiąca, pokonał ponad 8400 km[33].
W nocy z 20 na 21 sierpnia 2019 r. do Wrocławia dotarła prototypowa Gamma celem wykonania 4-miesięcznych testów[34]. Początkowo testowany w godzinach nocnych, od 1 września jeździł na regularnych trasach[35]. Testy zakończono pod koniec października[36].
21 września 2016 MPK Poznań ogłosiło przetarg na dostawę 50 tramwajów niskopodłogowych – 30 jedno- i 20 dwukierunkowych[37]. Do 24 listopada zostały złożone trzy oferty[38], a 23 stycznia 2017 zamawiający za najkorzystniejszą uznał ofertę Modertransu, mimo że nie była ona najtańsza[39]. Wówczas poinformowano, że do Poznania, jeśli zostanie podpisana umowa, trafią wagony z rodzinny Gamma, ale różniące się od egzemplarza prototypowego[40]. Na początku lutego MPK podało, że w przetargu nie wpłynęło żadne odwołanie, dlatego możliwe jest podpisanie umowy i chce ją zawrzeć w tym samym miesiącu[41]. 21 lutego odbyła się konferencja prasowa dotycząca zakończenia procedury przetargowej i prezentująca dostawcę tramwajów, a do samego podpisania umowy MPK z Modertransem doszło w kwietniu[42]. Pierwszy egzemplarz został zaprezentowany w zakładzie producenta 4 października 2018[43], zaś 8 października został on przetransportowany na teren poznańskiej zajezdni Franowo[44]. Pod koniec lipca 2019 zakończono dostawy pojazdów jednokierunkowych[45].
26 lutego 2020 Zarząd Inwestycji Miejskich w Łodzi podpisał umowę z Modertransem na dostawę 30 typu LF 06 AC[46].
11 lutego 2022 roku Schöneicher-Rüdersdorfer Strassenbahn podpisał kontrakt z Modertransem na dostarczenie 3 (+1 w opcji) tramwajów typu LF 10 AC. Nowo zakupione tramwaje mają zastąpić wysłużone wagony typu T57 + B57 eksploatowane na linii tramwajowej nr 87 relacji Wotlersdorf - Berlin Rahnsdorf. Będą to pierwsze nowoczesne tramwaje od lat 50. ubiegłego wieku[47].
Na początku września 2023 Modertrans dostarczył setną Gammę[48].
W czerwcu 2021 odbyła się prezentacja drugiej prototypowej Gammy – niskopodłogowego tramwaju jednoczłonowego o długości niecałych 15 m, który powstał w ramach konkursu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju przy wykorzystaniu środków unijnych[49]. 18 września 2023 prototypowy tramwaje rozpoczął testowe kursowanie z pasażerami na linii nr 99 w Poznaniu[50], a 23 września na linii nr 20[51].
Prototypowy tramwaj Moderus Gamma LF 01 AC jest pięcioczłonowym tramwajem niskopodłogowym opartym na trzech dwuosiowych[1], sztywnych wózkach[40]. Ma 32,01 m długości, może się poruszać po torach o rozstawie szyn wynoszącym 1435 mm i pokonywać łuki o promieniu 18 m[1].
Do wnętrza pojazdu prowadzi sześć par drzwi[1], w których zastosowano kolorowe ramki świecące na zielono podczas otwierania i na czerwono w trakcie zamykania drzwi[52]. We wnętrzu pojazdu znajdują się 63 miejsca stałe oraz 3 uchylne. Tramwaj może przewozić również 181 osób na miejscach stojących, co daje łącznie 244 miejsca[1][a]. W przestrzeni pasażerskiej zamontowano klimatyzację, interkom[13], system informacji pasażerskiej i interaktywny panel dla pasażerów, system poręczy składający się z dwóch rurek biegnących pod sufitem wzdłuż wagonu i poprzeczek między nimi, 12 ładowarek USB[52] oraz rampy i stanowiska dla osób niepełnosprawnych[14]. Kabinę motorniczego wyposażono w wielofunkcyjne panele dotykowe i nastawnik jazdy zintegrowany z fotelem, w którego podłokietniku umieszczono przyciski sterujące[13]. Do dyspozycji motorniczego jest także lodówka[52]. Całe wnętrze zostało wygłuszone z wykorzystaniem absorberów pochłaniających dźwięki[53]. Podłoga znajduje się na wysokości 355 mm ponad główką szyny[1] i jest płaska również w obszarze wózków dzięki rezygnacji z klasycznych osi. Ponadto zastosowany został układ poziomujący, który utrzymuje stałą wysokość podłogi bez względu na zmianę obciążenia[13].
Gamma jest wyposażona w układ napędowy prądu przemiennego zasilany energią elektryczną o napięciu 600 V pobieraną z sieci napowietrznej za pomocą pantografu połówkowego umieszczonego na środkowym członie[1]. W wagonie zastosowano również superkondensatory, które magazynują energię odzyskaną przy hamowaniu[53].
Gammy zamówione przez MPK Poznań mają 32 m długości. Do tramwaju jednokierunkowego prowadzi 5 par drzwi dwuskrzydłowych i 2 pary drzwi jednoskrzydłowych, zaś do pojazdu dwukierunkowego 8 dwuskrzydłowych i 4 jednoskrzydłowe[54]. Tramwaj jednokierunkowy wyposażono w 56 miejsc siedzących, a ogółem może pomieścić 240 osób. Pojazd dwukierunkowy zaś ma 48 miejsc siedzących oraz łączną pojemność 233 podróżnych[55]. Ponadto wozy zostały wyposażone w klimatyzację, ładowarki urządzeń mobilnych i rozkładaną platformę[54] oraz w miejsce na wózek dziecięcy, dla osób niepełnosprawnych i na rower. Każdy z tramwajów jest napędzany przez osiem silników z możliwością odzyskiwania energii przy hamowaniu oraz przystosowany do montażu superkondensatorów[56]. Tramwaje są wyposażone m.in. w: przetwornice statyczne w pełnej technologii SiC (węgliku krzemu), falowniki trakcyjne w technologii IGBT oraz system TCMS, produkcji Medcom[57].
Drugi prototyp (Moderus Gamma LF 01 AC) jest jednoczłonowym tramwajem niskopodłogowym. Ma on niecałe 15 m długości i został oparty na wózkach o ok. 15% lżejszych niż standardowo stosowane wyposażonych w silniki trakcyjne asynchroniczne o zmniejszonych gabarytach. Tramwaj został wyposażony w systemu odzysku energii podczas hamowania gromadzący energię pochodzącą z hamowania w superkondensatorach[49].
Wnętrze tramwaju jest klimatyzowane i wyposażone m.in. w dodatkowe tablice informacji pasażerskiej dla osób słabowidzących, głosową informacja pasażerska dla osób niewidomych, rampę dla osób z niepełnosprawnościami i wózków dziecięcych, komunikacja z motorniczym poprzez system interkomów, ładowarki USB, podgrzewane poręcze oraz podświetlane piktogramy na poręczach, wskazujące m.in. miejsca uprzywilejowane[49].
Państwo | Miasto | Przewoźnik | Typ | Liczba sztuk |
Rozpoczęcie eksploatacji |
|
---|---|---|---|---|---|---|
Polska | Poznań | MPK Poznań | LF 01 AC | 1 | 15 maja 2017 | [21][23] |
LF 02 AC | 30 | grudzień 2018 | [56][58][59][45] | |||
LF 03 AC BD | 20 | sierpień 2019 | [60][61] | |||
LF 05 AC | 1 | 18 września 2023 | [50] | |||
Wrocław | MPK Wrocław | LF 07 AC | 32 z 46 | 6 grudnia 2021 | [62][63][64][65] | |
Łódź | MPK–Łódź | LF 06 AC | 30 | 1 marca 2023 | [46][66][67] | |
Niemcy | Woltersdorf | Schöneicher-Rüdersdorfer Straßenbahn GmbH | LF 10 AC BD | [68] | ||
Łączna liczba: | 114 z 128 |
15 maja 2017 MPK Poznań rozpoczęło liniową eksploatację prototypowej Gammy. Tramwaj obsługiwał tamtego dnia poranne kursy linii nr 12 i 16[21]. Do wrześniowych targów Trako pojazd obsługiwał pasażerów w Poznaniu łącznie przez trzy miesiące. W tym czasie przejechał około 5000 km[25]. 1 maja 2018 roku prototypowy egzemplarz Gammy ponownie wyjechał na ulice Poznania. Pierwszego dnia obsługiwał linię nr 16[69].
Pod koniec listopada 2018 pierwsza seryjna Gamma wyjechała na ulice Poznania[70], a 20 grudnia odbyła pierwszy kurs z pasażerami na linii nr 16[71]. Na początku lutego 2019 na stanie MPK było 7 Gamm, z czego jedna była po odbiorach końcowych, a trzy w trakcie próbnej 14-dniowej eksploatacji z pasażerami[58]. Pod koniec czerwca pierwsza dwukierunkowa Gamma była gotowa[59]. 23 lipca dostarczono ostatnią - 30. Gammę jednokierunkową[45], a 2 dni później odbyła się oficjalna prezentacja pierwszej Gammy dwukierunkowej[72]. 18 grudnia zakończono dostawy dwukierunkowych wagonów[60]. W połowie maja 2023 zaprzestano eksploatacji Gamm na świeżo zmodernizowanej trasie Poznańskiego Szybkiego Tramwaju ze względu na problemy z wężykowaniem[73].
We wrześniu 2020 MPK Wrocław podpisało umowę na dostawę 25 tramwajów wraz z opcją na 21 dodatkowych[74], co do której umowę podpisano w marcu 2021[75]. W listopadzie 2021 dostarczono pierwszy tramwaj, 6 grudnia odbył on pierwszy kurs z pasażerami[74], a w styczniu 2022 otrzymał patronkę - Marię Koterbską[76]. W październiku 2022 zakończony dostawy bazowego zamówienia składającego się z 25 pojazdów[77]. Pod koniec grudnia dostarczono drugą gammę z drugiej części zamówienia[78]
W lutym 2020 roku podpisano umowę na dostawę 30 Moderusów Gamma dla Łodzi. 1 grudnia 2022 pierwszy z zamówionych przez Łódź tramwajów dotarł do zajezdni Telefoniczna[79], a 6 grudnia w tej samej zajezdni odbyła się prezentacja dla dziennikarzy[80]. 23 stycznia 2023 do Łodzi dotarł drugi tramwaj[81]. 1 marca 2023 dwie pierwsze Gammy zadebiutowały na linii nr 9[66]. 19 czerwca 2023 jedna z gamm wykoleiła się przy skrzyżowaniu ulic Zachodniej i Legionów[82]. Do wypadku nie doprowadziła jednak wada konstrukcyjna pojazdu, lecz źle wykonany tymczasowy rozjazd międzytorowy[83]. W połowie grudnia zakończono dostawy[67]. Dzięki dostawom moderusów możliwa była kasacja najstarszych tramwajów eksplodowanych przez MPK, w szczególności Konstali 805Na[84].
W lutym 2022 roku podpisana została umowa na dostawę trzech tramwajów z opcją na dodatkowy jeden[85].
Na przełomie 2016 i 2017 tramwaj Moderus Gamma wziął udział w zrealizowanej pod patronatem UNESCO międzynarodowej kampanii Bringing tech&science closer to people, mającej na celu popularyzację najnowszych osiągnięć nauki i technologii[89].