Taszkent

Toshkent

Taszkent (2019)
Herb Flaga
Państwo	Uzbekistan
Wilajet	Miasto stołeczne Taszkent
Zarządzający	Jaxongir Abidovich Artikxodjayev↗
Powierzchnia	334,8 km²
Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość	2 554 900[1] 7631,1 os./km²
Kod pocztowy	100000
Tablice rejestracyjne	01—09
Położenie na mapie Uzbekistanu Taszkent
41°16′N 69°13′E/41,266667 69,216667
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Taszkent (uzb. Toshkent; uzb. cyr. Тошкент; ros. Ташкент, Taszkient) – stolica i największe miasto Uzbekistanu. Położone jest nad rzeką Chirchiq na przedgórzu Tienszanu. Stanowi główny ośrodek przemysłowy i kulturalno-naukowy kraju oraz jedno z największych miast Azji Środkowej.

W języku polskim w powszechnym użyciu funkcjonują dwie formy nazwy miasta: Taszkent (zbliżona do oryginalnej wymowy uzbeckiej /tɒʃˈkent/) oraz Taszkient (zbliżona do oryginalnej wymowy rosyjskiej /tɐʂˈkʲent/). Według ustaleń Rady Języka Polskiego za poprawniejszą uznawana jest forma Taszkent^[2], umieszczana we współczesnych słownikach na pierwszym miejscu jako nazwa hasłowa^[3][4]. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej podaje ją jako obowiązujący polski egzonim^[5].

• Pierwsze wzmianki o Taszkencie pojawiły się w II–I wieku p.n.e.
• W IV–V wieku miasto słynęło już jako ważny ośrodek handlowy pod nazwą Czacz (Szasz)^[6].
• W VIII w. zostało opanowane przez Arabów i zislamizowane.
• W IX–X w. znalazło się pod panowaniem Samanidów, natomiast w X–XIII w. Karachanidów.
• W XIV wieku Taszkent opanowali Timurydzi.
• W drugiej połowie XVI wieku został włączony do Chanatu Bucharskiego.
• W 1865 został zdobyty przez wojsko carskie i stał się częścią Imperium Rosyjskiego, zniesiono niewolnictwo.
• 1 listopada 1917 powstanie zbrojne koalicji bolszewików oraz socjalistów-rewolucjonistów ustanowiło władzę radziecką.
• W 1918–1924 miasto stolicą Turkiestańskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w składzie Rosji Radzieckiej.
• W 1929 miasto uzyskało połączenie kolejowe do Duszanbe.
• W 1930 do Taszkentu z Samarkandy przeniesiono stolicę Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (wyodrębnionej w 1924 z Rosji Radzieckiej i będącej w składzie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich).
• 26 kwietnia 1966 miasto zostało poważnie zniszczone w wyniku trzęsienia ziemi, po którym gruntownie je przebudowano.
• Wraz z ogłoszeniem niepodległości przez Uzbekistan, od 1 września 1991 stolica państwa.
• W 2007 miasto zostało ogłoszone „Kulturalną Stolicą Świata Islamskiego” przez Organizację Współpracy Islamskiej, której Uzbekistan jest członkiem od 1995 roku^[7].

• W 1897 populacja miasta wynosiła 155,7 tys. osób, w tym ludność europejska 21,8 tys., reszta w większości Uzbecy. Polacy stanowili trzecią po Rosjanach (15,0 tys.) oraz Ukraińcach (2,6 tys.) gminę europejską (2,2 tys. w tym tylko 132 kobiety)^[8].
• W 1926 populacja wynosiła 322 tys. w tym 105 tys. Rosjanie oraz 170 tys. Uzbecy. Polaków było 1625 (w tym 824 kobiety)^[9].
• W 1939 populacja miasta 585 tys. w tym 249 tys. to Rosjanie, 221 tys. – Uzbecy. Polaków 1682 (w tym 902 kobiety)^[10].

• Mauzoleum szejka Hawendi Tachura z XV w.
• Mauzoleum Junusa Chodży z XV w., pradziada założyciela dynastii Wielkich Mogołów – Babura.
• Mauzoleum Kaffal Szaszi z XVI w. – uczonego islamskiego z okresu Szejbanidów.
• Meczet piątkowy (Juma) z XV w.
• Medresa Kukeltasz (Kukeldesz) z XVI w.
• Medresa Barak Chana z XVI w. – jej mufti to jeden z najważniejszych autorytetów islamu dla całego Uzbekistanu, Tadżykistanu i Turkmenistanu.
• Pałac Księcia Romanowa (obecnie siedziba Ministerstwa Spraw Zagranicznych).
• Opera i Teatr Baletowy im. Aliszera Nawoi.
• Muzeum Historii – największe muzeum w mieście; mieści się w budynku, w którym kiedyś znajdowało się Muzeum Lenina.
• Muzeum Emira Timura (obok muzeum znajduje się pomnik Timura na koniu, mieszczące się nieopodal ogrody należą do najpiękniejszych w Taszkencie).
• Muzeum Literatury im. Aliszera Nawoi – liczne repliki manuskryptów, przykłady kaligrafii perskiej, XV w. malarstwo miniaturowe.
• Muzeum Sztuk Pięknych Uzbekistanu – posiada bardzo dużą kolekcję eksponatów z czasów antycznych, wieków średnich, jak również bogate zbiory z XIX i XX w. (wiele eksponatów uzbeckiej sztuki użytkowej); do najciekawszych zbiorów należy wielka kolekcja obrazów „wypożyczona” z Ermitażu przez Wielkiego Księcia Romanowa celem dekoracji jego pałacu (siedziba na wygnaniu w Taszkencie) i nigdy niezwrócona.
• Mały park (nieopodal Muzeum Sztuk Pięknych Uzbekistanu) z zadbanymi grobami bolszewików poległych podczas rewolucji październikowej oraz tzw. zdrady Osipowa w 1919 roku.
• Bazar Chorsu.
• Plac Amira Timura.

• Wieża telewizyjna w Taszkencie (najwyższa budowla w Azji Środkowej).
• Metro w Taszkencie (największa tego typu sieć w Azji Środkowej).
• Międzynarodowy Port Lotniczy Taszkent im. Isloma Karimova.
• Plac Niepodległości w Taszkencie (na którym znajdował się niegdyś najwyższy pomnik Włodzimierza Lenina mierzący 30 metrów wysokości; pomnik został w 1992 zastąpiony wielkim globusem pokazującym mapę Uzbekistanu).
• Centrum biznesowe i rekreacyjne Tashkent City

• Narodowy Uniwersytet Uzbekistanu im. Mirzy Uług Bega (założony w 1918 jako Narodowy Uniwersytet Turkiestański).
• Konserwatorium Taszkenckie.
• Taszkiencki Instytut Sztuki Teatralnej^[11] .
• Uzbecki Państwowy Uniwersytet Języków Świata.
• Taszkencka Wyższa Ogólnowojskowa Szkoła Dowódcza
• Biblioteka Narodowa Uzbekistanu

• Taszkencki Teatr Opery i Baletu im. Aliszera Nawoi.
• Teatr „Ilkhom”.

• Państwowe Muzeum Historii Uzbekistanu
• Państwowe Muzeum Sztuki Uzbekistanu
• Państwowe Muzeum Literatury im. Aliszera Nawoi
• Państwowe Muzeum Historii Dynastii Timuridów
• Muzeum Sztuk Użytkowych
• Muzeum Przyrodnicze
• Taszkenckie Muzeum Kolei
• Centrum sztuki "Tashkent Plaza"^[12].

  

W mieście znajdują się stacja kolejowa i metro. Taszkent posiada międzynarodowy port lotniczy. Linia tramwajowa funkcjonująca w mieście od 1912 roku została zlikwidowana w 2016 roku^[13].

Od 1999 roku rozgrywany jest kobiecy turniej tenisowy, Tashkent Open, zaliczany do rozgrywek cyklu WTA Tour.

W mieście działa też kilka klubów piłkarskich:

• Bunyodkor Taszkent
• Lokomotiv Taszkent
• Paxtakor Taszkent
• SKA-Sibal Taszkent
• Soʻgʻdiyona Dżyzak
• Spartak Taszkent

• Berlin, Niemcy
• Stambuł, Turcja
• Seattle, USA

• Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917–1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.