![]() Pasmo górskie Wysokiego Jesionika (2007 rok) | |
![]() Zasięg regionu w obrębie państwa czeskiego z mapą pasma Wysokiego Jesionika | |
Megaregion | |
---|---|
Prowincja | |
Podprowincja | |
Makroregion | |
Mezoregion |
Wysoki Jesionik |
Mikroregion(y) |
Masyw Pradziada |
Zajmowane jednostki administracyjne |
Wysoki Jesionik (cz. Hrubý Jeseník, niem. Altvatergebirge, także Hohes Gesenke) – według podziału fizycznogeograficznego: Jerzego Kondrackiego i Wojciecha Walczaka mezoregion wchodzący w skład Sudetów Wschodnich oraz pasma Jesioników (cz. Jeseníky) o powierzchni 523,35 km², średniej wysokości 887,6 m n.p.m., z najwyższym szczytem Pradziad (cz. Praděd) – 1491,3 m n.p.m., na którym znajduje się wieża telewizyjna Praděd o wysokości 145,5 m[1]. Położony jest w północno-wschodnich Czechach – na pograniczu Moraw i Śląska, w kraju ołomunieckim i morawsko-śląskim[1]. Graniczy od północnego zachodu z Górami Złotymi (cz. Rychlebské hory), od północy i północnego wschodu z Górami Opawskimi (cz. Zlatohorská vrchovina), od wschodu i południowego wschodu z Niskim Jesionikiem (cz. Nízký Jeseník), a od zachodu i południowego zachodu z Hanušovicką vrchoviną[1]. Ze względu na wysokość względną pasmo Wysokiego Jesionika zalicza się do gór średnich, natomiast ze względu na sposób powstania do gór zrębowych.
Wysoki Jesionik składa się z trzech części (mikroregionów) oddzielonych przełęczami – Červenohorské sedlo oraz Videlské sedlo[2][3] :
Według podziału geomorfologicznego zaproponowanego przez prof. Jaromíra Demka w Wysokim Jesioniku wyodrębniono następujące mikroregiony i jego części:
Podział pasma Wysokiego Jesionika[7][8] | |||
Mezoregion | Mikroregion | Części mikroregionu | Najwyższy szczyt |
Wysoki Jesionik (IVC–7) | Keprnická hornatina (IVC–7A) | Šerácká hornatina (IVC–7A–1) | Keprník |
Přemyslovská vrchovina (IVC–7A–2) | Černá stráň | ||
Medvědská hornatina (IVC–7B) | Hornoopavská hornatina (IVC–7B–1) | Medvědí vrch | |
Vrbenská vrchovina (IVC–7B–2) | Žárový vrch | ||
Pradědská hornatina (IVC–7C) | Pradědský hřbet (IVC–7C–1) | Pradziad | |
Vysokoholský hřbet (IVC–7C–2) | Vysoká hole | ||
Karlovská vrchovina (IVC–7C–3) | Temná | ||
Desenská hornatina (IVC–7C–4) | Dlouhé stráně |
Według innego i bardziej szczegółowego podziału geomorfologicznego Wysoki Jesionik dzielimy na następujące mikroregiony, okręgi i podokręgi:
Podział pasma Wysokiego Jesionika[1] | ||||
Mezoregion | Mikroregion | Okręg (cz. Okrsek) |
Podokręg (cz. Podokrsek) |
Najwyższy szczyt |
Wysoki Jesionik (IVC–7) | Keprnická hornatina (IVC–7A)[9] | Šerácká hornatina (IVC–7A–1) | — | Keprník |
Přemyslovská vrchovina (IVC–7A–2) | Černostráňský hřbet (IVC–7A–2a) | Černá stráň | ||
Ucháčská hornatina (IVC–7A–2b) | Ucháč | |||
Medvědská hornatina (IVC–7B)[10] | Hornoopavská hornatina (IVC–7B–1) | — | Medvědí vrch | |
Vrbenská vrchovina (IVC–7B–2) | Žárový hřbet (IVC–7B–2a) | Žárový vrch | ||
Vysokohorský hřbet (IVC–7B–2b) | Vysoká hora | |||
Kopřivnický hřbet (IVC–7B–2c) | Anenský vrch | |||
Podleská vrchovina (IVC–7B–2d) | Ranná | |||
Rudenská vrchovina (IVC–7B–2e) | Čertova hora | |||
Pradědská hornatina (IVC–7C)[11] | Pradědský hřbet (IVC–7C–1) | — | Pradziad | |
Kamzičnická hornatina (IVC–7C–2) | Vysokoholský hřbet (IVC–7C–2a) | Vysoká hole–JZ | ||
Ostružensko-hradečecké rozsochy (IVC–7C–2b) | Temná | |||
Špičácké rozsochy (IVC–7C–2c) | Čertova stěna | |||
Karlovská vrchovina (IVC–7C–3) | — | Kopřivná | ||
Desenská hornatina (IVC–7C–4) | — | Dlouhé stráně |
Pod względem geologicznym Wysoki Jesionik zalicza się do jednostki geologicznej: Sudetów Wschodnich (silesikum)[12] . Wyróżnia się tu: jednostkę Velkého Vrbna, jednostką Brannej, kopułę Keprníka i kopułę Desny[12] . Zbudowany jest ze skał metamorficznych, głównie gnejsów, różnych odmian łupków łyszczykowych, amfibolitów, kwarcytów, marmurów i in. Skrajnie wschodnia część zbudowana jest ze słabo zmetamorfizowanych skał osadowych należących do strefy śląsko-morawskiej[13] (formacja andelskohorska), głównie fyllitów, metamułowców, metałupków ilastych, podrzędnie piaskowców drobnoziarnistych[2].
W paśmie Wysokiego Jesionika dla 355 szczytów określono ich nazwy, w tym 144 z nich ma wysokość ponad 1000 m n.p.m.[14].
![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Najwyżej położoną przełęczą w Wysokim Jesioniku jest mało wybitna (4 m) przełęcz pomiędzy szczytem głównym i drugorzędnym góry Vysoká hole o wysokości 1461 m n.p.m., natomiast drogową (szosową) U Barborky pomiędzy szczytami gór Pradziad i Petrovy kameny, o ograniczonym ruchu pojazdów mechanicznych.
|
|
![]() | ||
Lp. | Kotlina | Masyw (cz. hornatina) |
1 | Jezevčí kotel | Medvědská |
2 | Klenutá kotlina | Pradědská / Medvědská |
3 | Malý kotel | Pradědská |
4 | Sněžná kotlina | Keprnická |
5 | Velká kotlina | Pradědská |
Głównym grzbietem Wysokiego Jesionika od Przełęczy Ramzovskiej po przełęcz Skřítek biegnie Wielki Europejski Dział Wodny pomiędzy zlewiskami Morza Bałtyckiego i Czarnego[1]. Część północno-wschodnią odwadniają Biała Głuchołaska (cz. Bělá) i Opawa (cz. Opava)[2]. Część południowo-zachodnią Branná i Desná. Wszystkie one mają tu swoje źródła. Biała Głuchołaska jest dopływem Nysy Kłodzkiej (cz. Kladská Nisa), która tak jak Opawa wpada do Odry. Branná i Desná są dopływami Morawy (cz. Morava), która wpada do Dunaju[16] .
Na rzece Divoká Desná zbudowano zaporę, której zbiornik wodny jest dolnym zbiornikiem elektrowni szczytowo-pompowej Dlouhé Stráně. Górny zbiornik utworzono na górze Dlouhé stráně[16] .
Natomiast w rezerwacie przyrody Vysoký vodopád na potoku Studený p. (1)[a], płynącym pomiędzy stokami gór Velký Jezerník i Malý Děd znajduje się największy w Wysokim Jesioniku wodospad o nazwie Vysoký vodopád.
Na obszarze Wysokiego Jesionika, z uwagi na jego wysokość, występują piętra roślinne, podobnie jak w Karkonoszach.
Piętro podgórskie zostało praktycznie w całości zamienione w łąki i pola uprawne, niewielkie płaty lasów zachowały się w dolinach rzek lub na bardziej stromych stokach.
Piętro regla dolnego dawniej stanowiły lasy mieszane, z przewagą buka, które zostały w większości zastąpione borami świerkowymi. Miejscami zachowały się fragmenty pierwotnego regla dolnego w postaci buczyn.
Piętro regla górnego stanowiły zwarte lasy świerkowe, obecnie w znacznej mierze zastąpione świerkami sadzonymi przez człowieka, często z odmian nizinnych, a więc niedostosowanych do tutejszych warunków. W pobliżu górnej granicy regla świerki przyjmują postać karłowatą, kształtowaną przez wiejące tu wiatry. Towarzyszą im gatunki typowo górskie, na przykład brzoza karpacka, wierzba śląska, czy jarzębina.
W najwyższym piętrze subalpejskim dominują gatunki zielne i porosty naskalne. Zresztą właśnie roślinność zielna i krzewiasta jest tu gatunkowo najbogatsza i wśród niej występuje najwięcej typowo górskich, chronionych, a czasem nawet endemicznych odmian.
Pierwotnie w Jesionikach nie występowało piętro kosodrzewiny. Szeroko na grzbiecie rozprzestrzenione łany kosodrzewiny są pozostałością gospodarki leśnej z przełomu XIX i XX w., kiedy to po zakończeniu wypasów na obszarze hal i lasów wysadzono tu setki tysięcy sadzonek tego krzewu.
W 1969 roku, w Jesionikach wydzielono obszar objęty ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), na którym w granicach Wysokiego Jesionika utworzono 4 narodowe rezerwaty przyrody, 15 rezerwatów przyrody, 1 narodowy pomnik przyrody i 5 pomników przyrody, w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt[16][2].
Bezpośrednio na obszarze Wysokiego Jesionika znajdują się następujące miejscowości[16][3] :
Lp. | Miejscowość |
1 | Andělská Hora |
2 | Dětřichov (część miejscowości Jesionik (czes. Jeseník)) |
3 | Dolní Moravice |
4 | Filipovice (część miejscowości Bělá pod Pradědem) |
5 | Karlova Studánka |
6 | Kouty nad Desnou (część miejscowości Loučná nad Desnou) |
7 | Loučná nad Desnou |
8 | Ludvíkov |
9 | Malá Morávka |
10 | Nové Losiny (część miejscowości Jindřichov) |
11 | Ramzová (część miejscowości Ostružná) |
12 | Rudná pod Pradědem |
13 | Stará Ves |
14 | Vernířovice |
15 | Vrbno pod Pradědem |
W Wysokim Jesioniku istnieje możliwość korzystania z następujących form turystyki:
W Masywie Pradziada są następujące hotele i schroniska turystyczne:
W Masywie Keprníka znajduje się tylko jedno czynne schronisko na górze Šerák: Chata Jiřího oraz na przełęczy Červenohorské sedlo hotel górski Červenohorské Sedlo z bazą pensjonatów.
Natomiast w rejonie Vřesovej studánki znajdują się pozostałości schroniska, poniżej którego znajduje się obecnie kapliczka, gdzie według tradycji płynie cudowna woda. Podobne pozostałości schroniska można spotkać również koło skrzyżowania Alfrédka[16] .
W miejscowościach zlokalizowane są wyłącznie pensjonaty i hotele[22].
Poza tym w górach znajduje się kilkadziesiąt chat rozsianych na ich stokach, jednak nie mają one charakteru typowych schronisk[23].
W Wysokim Jesioniku jest kilka miejsc pielgrzymkowych, gdzie na niektórych z nich (w niektóre dni) sprawowana jest polowa msza święta. Najważniejsze z nich to:
![]() | ||||
Lp. | Miejsce pielgrzymkowe | Góra/Szczyt | Wysokość m n.p.m. | |
1 | Droga krzyżowa przy alei na Anenský vrch | Anenský vrch | 775–835 | |
2 | Mariin pramen | Jeřáb | 713 | |
3 | Rolandův kámen | Rolandův kámen | 936 | |
4 | Vřesová studánka | Červená hora | 1274 |