Kafeini (kutoka Kiingereza caffeine) ni dutu ya alkaloidi katika mimea mbalimbali hasa mbuni na mchai. Inaathiri neva za mwanadamu ikiondoa uchovu na kuamsha ubongo.
Matumizi yake ni hasa katika vinywaji vya kahawa, chai na kinywaji cha mate ya Amerika Kusini, lakini pia katika madawa ya tiba na vinywaji nishati (energy drinks).
Kafeini katika hali safi ni unga wa fuwele nyeupe wenye ladha chungu. Fomula yake ya kikemia ni C8H10N4O2. Inajengwa ndani ya mimea kama kinga dhidi ya wadudu maana kwao ni kama sumu.
Wanadamu wanatumia sana kafeini kwa kusudi la kuondoa uchovu, lakini inaweza pia kusababisha matatizo ya afya. Inaongeza shinikizo la damu na kasi ya pigo la moyo.
Huduma ya afya nchini Kanada inapendekeza matumizi yasizidi miligramu 2.5 kwa kila kilogramu ya uzito wa mwili. Watu waliozoea wanaweza kustahimili zaidi, lakini kiasi chote kisizidi miligramu 400.[1]
Taasisi ya afya ya Waverly nchini Marekani inaona vikombe vikubwa 3 vya robo lita kuwa matumizi ya wastani ya kahawa kwa mtu mzima kwa siku moja. Hii inalingana na miligramu 250 za kafeini. Kunywa vikombe 10 vya ukubwa huo kunatazamwa kuwa nyingi mno.
Watu wanaoitumia mno wanaweza kupata uraibu yaani mwili uananza kutegemea kafeini na kukosa raha kama haupati dawa hii tena.
Watu wenye matatizo ya usingizi au moyo dhaifu wanashauriwa kuepukana na kafeini. Kuzidi kwa kafeini mwilini kunaweza kusababisha hali inayofanana kiasi na ulevi. Kutokana na athira hii kunywa kahawa kuliwahi kukataliwa na wataalamu kadhaa wa Uislamu (lakini leo hii inakubaliwa kama inanyewa kwa kiasi) na inatazamwa kuwa marufuku kati ya wafuasi wengi wa Wasabato[2] na Wamormoni.
Zamani ni watu waliokunywa kahawa nyingi mno walioweza kupata matatizo ya kiafya kutokana na kafeini. Tangu kupatikana kwa vinywaji nishati kama Red Bull hatari imeongezeka hasa upande wa vijana kwa sababu vinywaji hivi vina kiasi cha kafeini sawa na kahawa kali.
Kinyume chake kuna dalili ya kwamba matumizi ya wastani ina faida kwa afya[3].
| Bidhaa | Kiasi | Kafeini kwa kila kiasi (mg) | Kafeini (mg/L) |
|---|---|---|---|
| Kidonge cha kafeini (kawaida) | kidonge 1 | 100 | — |
| Kidonge cha kafeini (nguvu ya ziada) | kidonge 1 | 200 | — |
| Kidonge cha Excedrin | kidonge 1 | 65 | — |
| chokoleti cha Hershey's Special Dark (45% kakao) | 31 | — | |
| chokoleti cha Hershey's Milk Chocolate (11% kakao) | 10 | — | |
| Kahawa ya filta | 115–175 | 555–845 | |
| Kahawa ya filta, kafeini ikipunguzwa | 5–15 | 24–72 | |
| Kahawa ya espresso | 100 | 1,691–2,254 | |
| Chai – nyeusi, kijani , – dakika 3 katika maji | 22–74[7][8] | 124–418 | |
| Guayakí yerba mate (majani) | 85[9] | 358 | |
| Coca-Cola Classic | 34 | 96 | |
| Pepsi Max | 69 | 194 | |
| Red Bull | 80 | 320 |
Bidhaa zenye kafeini ni kahawa, chai, vinywaji vya soda ("cola"), vinywaji nishati, chokoleti,[10] vidonge vya kafeini.