Ur gunujenn zo ur gomz drouk graet da ober droug d'un den all pe goap outañ.
Kentañ skid krennamzerel anavet a ra anv a gunujennoù eo ar Chanson de Roland , ma vez kanet pouilh d'ar Sarazined. E brezhoneg e vez lavaret touiñ Doue evel ur Sarazin.
Doareoù kunujennoù
Ur gunujenn n'eo ket mennet da vezañ leun a vadelezh, met d'ober droug, ha pa vez taolet kunujennoù d'an dud n'eo ket bleunioù int, ha da n'eus forzh piv e vez graet, ha diwar-benn n'eus forzh petra, mes kentoc'h diwar-benn an traoù-mañ:
- o bout o chom e ti o mamm: mabig e vamm, leue e vamm
- o boazioù: fri-butun, brammer lous
- o broadelezh: gall brein, laer saoz, Leonad laer
- o buhezegezh :
- o deskadurezh : azen gornek
- o dilhad: marmouz gwisket, truilhenneg,
- o divergontiz: tra divergont
- o dizampartiz:
- mañchard, kleizier (distaget "kleicher"),
- Daouarn yod !
- o doug d'ar boeson:
- lonker brein, lonk-e-sizhun, karg-e-doull, karg-he-zoull, kof gwin,
- gouzoug frank, gouzoug karn,
- korzailhenn frank
- o drougiezh pe fallagriezh:
- pezh fall, loen fall,
- loen brein, loen put,
- gagn lous, tamm gagn
- boued ar groug,
- diaoul(ez), hailhon, hailhevod, tamm teil, lorgnez
- o emzalc'h : gaouiad, laer
- o faourentez: laoueg, laouegez
- o filpouzerezh: kazh gleb, gogez, klouarenn, klufenn gozh, kozh klufenn
- o fizhoni: kraf-naon, tostenn gozh, preñv lous
- o fouez: ankou krignet, blonegenn
- o gouenn: beg du, kac'her-kraoñ
- o leziregezh:
- loen didalvez, pezh didalvez, lochore bras, lavagnon kozh, ampezer lostoù deñved
- koll-boued, koll-e-voued, koll-e-vara, kac'h-moudenn
- o ment:
- kozh torgos (pe tagos)
- lankon bras, lochore bras
- penn tev, kof tev
- o micher: troc'her-buzhug, troc'her-lann,
- o naetadurezh pe loustoni:
- louskenn, kalkenn
- pemoc'h, bouc'h, loen lous,
- revr gaoc'h, revr lous, loudourenn
- kouilhourenn, ha dreist-holl gwiz kozh, ar gwashañ tra marteze a c'haller lavarout d'ur plac'h, a zo gerioù a denn ivez d'ar revelezh
- o ziegezh pe o ganedigezh:
- mab gast, mab gagn, mab ar wreg didalvez (e Loeiz Eunius)
- tad an ardoù
- o neuz:
- penn boultouz, penn buoc'h, penn chatal, penn ki-saoz,
- lagad luch, daoulagad ejen
- fri lous, fri mic'hi, fri minaoued, fri togn,
- kof yod, kof bier,
- muzelloù kig-sall,
- mezh-e-welout (ha mezh-he-gwelout), mezh ar vro, mezh an dud
- revr gaoc'h, revr dev, revr kegin
- troad pok
- o noazusted: amprevan, mamm ar c'hwiled (Loeiz Eunius),
- o oad: gast kozh, brammer kozh, gwrac'h dizantet
- o relijion: revr wenn, ki du
- o revelezh: liperez-pillig, pich null
- o rogoni: bern kaoc'h, sac'h kaoc'h, poufer brein,
- sioù o c'horf:
- mogn vil,
- kamm kozh, et kammez kozh
- luch brein ha luchez vrein
- tort brein, skouarn gaoc'h, mic'hieg
- o sotoni: anduilhenn, babouzenneg, beulke, buoc'h (kaezh), droch ar pardon, genaoueg, glaourenneg, inosant(ez) (kaezh), kaezhig,
- leue, leue-dour,
- penn avelet, penn buoc'h, pen skañv;
- o zeod: brigouilher, kozh klakenn, Mari glakenn, teod fall.
Penaos pakañ ur gunujenn bravikañ ma c'haller
N'eus nemet div reolenn a bouez:
- E brezhoneg ne vez ket kunujennet gant anvioù-gwan (lous, fall, brein) implijet o-unan.
- Ret eo kemer harp war un anv-kadarn:
- pezh, penn, beg, revr, loen a servij kalz
- anvioù ar c'horf, penn evel-just, met kof, teod, lagad, revr ivez zo ken talvoudus all
- anvioù loened evel amprevan, azen, buoc'h, chatal, ki, leue, pemoc'h, zo talvoudus ivez.
- an anvioù a echu gant -er (pe -erez) pe gant -eg (pe -egez) a zo mat-tre ivez: butuner brein, kofeg vil.
E gwirionez, n'eus forzh peseurt gerioù, pe dost, a c'hall bezañ implijet evel kunujenn ma vezont lavaret gant kred ha gred. Met evel evit deskiñ seniñ gant ar piano, ar gwellañ eo c'hoari alies evit mestroniañ ar benveg a-zoare.
... ac'hanout!
War-lerc'h ar gerioù kunujenniñ dibabet mat e c'haller lakaat ac’hanout pe a zo ac’hanout (pe ac’hanoc’h), evel er frazennoù-mañ:
Lufr ha lusk a roer d'ar frazenn evel se.
... ma'z out!
Un doare all a zo da stummañ ur gunujenn vrav gant lakaat ma'z out! pe
ma'z oc'h! en dibenn, evel pa lavarer: Lonker brein ma'z out!
Makez tamm ... !
Un doare all c'hoazh a blij d'an dud en ardremez Montroulez (pe Leoniz pe Tregeriz e vent) gant makez pe makez tamm evel e-barzh: Makez tamm gaouiad brein! Un doare-ober a c'haller erbediñ rak amprouet eo bet ken-ha-ken gant an teodoù distagellet en daou du d'ar stêr ha pep hini en deus kavet e gont gantañ.
