Blot eo, liesdoare eo e neuz, etre hini ur metal gris ha hini gwer ruz. Dibaot a wezh e kaver seleniom glan en natur, ha pa vije e kenaozadoù ; seleniom ampur a gaver e kailhoù sulfidennoù pa vezer o kenderc'hañ kouevr diwarno. Eus ar c'houevr dreist-holl hag eus an nikel e vez tennet. Japan hag Alamagn e voe ar bourvezerien bennañ e 2011, heuliet gant Belgia, Rusia, Kanada, Chile, Filipinez, Finland, Perou ha broioù all. War-dro 2 000 tonennad a seleniom a voe kenderc'het e 2011.
[1]
Istor
E 1817 e voe ar seleniom dizoloet gant ar gimiouriensvedat Jöns Jakob Berzelius ha Johan Gottlieb Gahn. Diwar an henc'hresianeg σελήνη selênê, "Loar", e voe anvet an elfenn nevez peogwir e kredas dezho e oa or c'henaozad eus an telluriom, a oa bet anvet diwar anv latin an Douar.
E 1873 e kavas an ijinour tredanersaoz Willoughby Smith e oa harz ar seleniom stag ouzh nerzh ar gouloù.
Perzhioù
Etre re e amezeien e strollad ar c'halkuzennoù 16S (sulfur) ha 52Te (telluriom) emañ perzhioù kimiek ar seleniom.
Kimiek
Deviñ a ra en aer ha digemm e chom en dour. Pistrius eo pa vez lonket pe analet.
A-drugarez da zizoloadenn W. Smith e ouzer e c'hall ar seleniom treuzkas an tredan.
Ul liv ruz a ro d'ar gwer.
Izotopoù
C'hwec'h izotop a gaver en natur, pemp anezho o vezañ stabil : 74Se, 76Se, 77Se, 78Se ha 80Se. Ar c'hwec'hvet, 82Se, a dro da 82Kr (un izotop eus kripton), hogen peogwir ez eo 1020 a vloavezhioù hanter-vuhez 82Se e lavarer a-wezhioù ez eo stabil evelkent.
Arver
War-dro an hanter eus ar seleniom a vez kenderc'het er bed a ya da fardañ gwer : dre rusaat ar gwer e lamer al livioù gwer pe velen a c'hoarvez alies en abeg da rannoùigoù houarn. Muioc'h a seleniom zo bet implijet e 2011 en abeg ma 'z eus bet kenderc'het muioc'h a wer ha m'emañ ar seleniom o kemer lec'h ar plom er fardañ arem.
Muioc'h a seleniom a voe arveret ivez en danvezioù-strujañ hag er vitaminoù (prouet ez eus bet ez eo ret ar seleniom evit yec'hed mab-den, petra bennak ma c'hall bezañ arvarus pa vez lonket a-gementadoù bras)[1].
Tredanrannadur ar manganez a vez graet dre ouzhpennañ 2 kg a zioksidenn Se dre donennad Mn.
Da fardañ livegennoù evit al livajoù ez implijer seleniom ivez.
Evel ledreüzenn e veze arveret en ardivinkoù luc'hdredanel, e kameraioù ar skinwel, el luc'heilerioù hag en untuaerioù ; bremañ avat ez eo bet erlec'hiet gant ar silikiom en darn vuiañ eus an ardivinkoù, pe gant kenaozadoù fardet gant mab-den ; pouezus avat e chom ar seleniom er fardañ daspugnerioù dre heol.
Oksidenn keriom58Ce a vez implijet da livañ (pe zislivañ) ar gwer e-lec'h ar seleniom.
CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5(en)
DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3(fr)
EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5(en)
HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory(en) Liamm oberiant 26 HER 12
