Wilayah sungai atau biasa disingkat menjadi WS, adalah kesatuan wilayah pengelolaan sumber daya air dalam satu atau lebih daerah aliran sungai dan/atau pulau-pulau kecil yang luasnya kurang dari atau sama dengan 2.000 km2.[1] Satu wilayah sungai dapat berisi lebih dari satu daerah aliran sungai (DAS). Seluruh wilayah daratan di Indonesia, termasuk perairan yang masih terpengaruh aktivitas daratan, seperti muara, danau, sungai, dan perairan lainnya, terbagi habis menjadi wilayah-wilayah sungai.
Sesuai Keppres Nomor 12 Tahun 2012 tentang Penetapan Wilayah Sungai, wilayah sungai di Indonesia dibagi menjadi lima jenis, yakni:[2]
Sesuai Keppres Nomor 12 Tahun 2012, kode wilayah sungai di Indonesia ditetapkan dalam enam digit yang dibagi menjadi tiga sub dengan titik sebagai pemisah. Dua digit (dari kiri) pertama menyatakan kode untuk pulau dimana wilayah sungai tersebut berada. Sedangkan dua digit berikutnya merupakan nomor urut wilayah sungai pada pulau/lokasi tersebut. Dan sub digit terakhir (paling kanan) menandakan kelompok wilayah sungai.[2]
Sesuai Peraturan Menteri Pekerjaan Umum dan Perumahan Rakyat Nomor 04/PRT/M/2015, wilayah sungai strategis nasional adalah wilayah sungai di Indonesia yang memenuhi parameter-parameter berikut:[3]
Pembagian wilayah sungai di Indonesia telah beberapa kali diubah sejak pertama kali ditetapkan oleh pemerintah pada tahun 1989.
Berikut ini pembagian wilayah sungai di Indonesia yang ditetapkan pada tahun 1989 oleh Menteri Pekerjaan Umum dengan didasarkan pada pendekatan hidrologis, administrasi pemerintah, dan perencanaan saat itu:[4][5]
Kode
WS |
Wilayah Sungai | Jumlah
Sungai |
Lokasi Wilayah Sungai |
---|---|---|---|
01.00 | Krueng Aceh | 20 | Aceh |
01.02 | Meureudu - Ureun | 10 | |
01.03 | Pase - Peusangan | 27 | |
01.04 | Jambu Aye | 17 | |
01.05 | Tamiyang - Langsa | 16 | |
01.06 | Woyla - Lambesi | 26 | |
01.07 | Singkulat - Tripa | 40 | |
01.08 | Singkil | 22 | Aceh - Sumatera Utara |
01.09 | Wampu - Besitang | 14 | Sumatera Utara |
01.10 | Belawan - Belumai - Ular | 17 | |
01.11 | Bahbolon | 5 | |
01.12 | Asahan | 2 | |
01.13 | Barumun - Kualuh | 4 | |
01.14 | Batang Gadis - Batang Toru | 60 | |
01. 15 | Rokan | 2 | Riau - Sumatera Barat |
01.16 | Siak | 13 | |
01.17 | Kampar | 8 | |
01.18 | Indragiri | ||
01.19 | Silaut | 37 | Sumatera Barat |
01.20 | Anai - Sualang | 27 | |
01.21 | Batang Hari | 7 | Jambi - Sumatera Barat |
01.22 | Sugihan | 45 | Sumatera Selatan |
01.23 | Baturusa - Cerucut | 11 | |
01.24 | Musi | 12 | Sumatera Selatan - Bengkulu |
01.25 | Mesuji - Tulang Bawang | Sumatera Selatan - Lampung | |
01.26 | Seputih - Sekampung | 111 | Lampung |
01.27 | Semangko | 95 | |
01.28 | Kanal Alas - Talo | 35 | Bengkulu |
01.29 | Lais - Bintunan - Ketahun | 24 | |
01.30 | Ipuh - Teramang - Manjuto | 19 | |
02.01 | Ciujung - Ciliman | Jawa Barat | |
02.02 | Cisadane - Ciliwung | 7 | DKI Jakarta - Jawa Barat |
02.03 | Cisadeg - Cikuningan | 91 | Jawa Barat |
02.04 | Citarum | 14 | |
02.05 | Cimanuk | 29 | Jawa Barat - Jawa Tengah |
02.06 | Ciwulan | 46 | Jawa Barat |
02.07 | Citanduy | 7 | Jawa Barat - Jawa Tengah |
02.08 | Pemali - Comal | 32 | Jawa Tengah |
02.09 | Serayu | 17 | |
02.10 | Jratun - Seluna | 54 | |
02.11 | Progo - Opak - Oyo | 2 | Jawa Tengah - DI Yogyakarta |
02.12 | Bengawan Solo | 25 | Jawa Tengah - Jawa Timur |
02.13 | Kali Brantas | 3 | Jawa Timur |
02.14 | Pekalen - Sampean | 156 | |
02.15 | Madura | 65 | |
03.01 | Bali | 167 | Bali |
03.02 | Lombok | Nusa Tenggara Barat | |
03.03 | Sumbawa | 350 | |
03.04 | Sumba | 114 | Nusa Tenggara Timur |
03.05 | Flores | 286 | |
03.06 | Timor Barat | 357 | |
03.07 | Timor Timur | 118 | Timor Timur |
04.01 | Cengal - Batulicin | 75 | Kalimantan Selatan |
04.02 | Barito | 11 | Kalimantan Selatan - Kalimantan Tengah |
04.03 | Kahayan | 8 | Kalimantan Tengah |
04.04 | Mendawai | ||
04.05 | Sampit | 14 | |
04.06 | Pembuang | 40 | |
04.07 | Pawan | 57 | Kalimantan Barat |
04.08 | Kapuas | 44 | |
04.09 | Mempawah - Sambas | 92 | |
04.10 | Sesayap | 14 | Kalimantan Timur |
04.11 | Kayan | 17 | |
04.12 | Berau - Kelai | 53 | |
04.13 | Karangan | 32 | |
04.14 | Mahakam | 49 | |
05.01 | Ranowangko - Tondano | 72 | Sulawesi Utara |
05.02 | Limboto - Bone | 25 | |
05.03 | Paguyaman - Randangan | 46 | |
05.04 | Lambunu - Bual | 81 | Sulawesi Tengah |
05.05 | Parigi - Poso | 98 | |
05.06 | Bongka - Malik | 115 | |
05.07 | Lombok - Mantawa | 66 | |
05.08 | Laa - Tambalako | 82 | |
05.09 | Palu - Lariang | 147 | Sulawesi Tengah - Sulawesi Selatan |
05.10 | Lasolo - Sampara | 61 | Sulawesi Tenggara |
05.11 | Paleang - Roraya | 38 | |
05.12 | Towari - Susua | 70 | |
05.13 | Kaluku - Karama | 67 | Sulawesi Selatan |
05.14 | Pompengan - Larona | 69 | |
05.15 | Sadang | 39 | |
05.16 | Walanae - Cenranae | 93 | |
05.17 | Jeneberang | 81 | |
06.01 | Maluku Tenggara | 4 | Maluku |
06.02 | Maluku Tengah | 203 | |
06.03 | Maluku Utara | 99 | |
07.01 | Wasi - Kais - Omba | 43 | Irian Jaya |
07.02 | Mamberamo | 21 | |
07.03 | Eilanden - Edera | 102 | |
07.04 | Digul - Bikuma | 108 |
Wilayah sungai yang meliputi lebih dari satu provinsi dikelola langsung oleh pemerintah pusat, sementara pengelolaan wilayah sungai yang hanya meliputi satu provinsi diperbantukan kepada pemerintah provinsi setempat, kecuali Wilayah Sungai Kali Brantas yang dikelola sebagian oleh Perum Jasa Tirta dan Wilayah Sungai Citarum yang dikelola sebagian oleh Perum Otorita Jatiluhur.[6]
Berikut ini pembagian wilayah sungai di Indonesia yang ditetapkan oleh Menteri Pekerjaan Umum pada tahun 2006 pasca berlakunya Undang-Undang Nomor 7 tahun 2004 tentang Sumber Daya Air dengan mempertimbangkan efisiensi dan efektifitas pengelolaan sumber daya air:[7][8]
Jenis | Kode | Wilayah Sungai | Lokasi WS | Pengelola |
---|---|---|---|---|
Lintas Negara | A1 - 1 | Benanain | NTT - Timor Leste | BWS Nusa Tenggara II |
A1 - 2 | Noel Mina | |||
A1 - 3 | Sesayap | Kalimantan Timur - Serawak (Malaysia) | BWS Kalimantan III | |
A1 - 4 | Memberamo - Tami - Apauvar | Papua - Papua Nugini | BWS Papua | |
A1 - 5 | Einlanden - Digul - Bikuma | |||
Lintas Provinsi | A2 - 1 | Alas - Singkil | Aceh - Sumatera Utara | BWS Sumatera I |
A2 - 2 | Batang Natal - Batang Batahan | Sumatera Utara - Sumatera Barat | BWS Sumatera II | |
A2 - 3 | Rokan | Sumatera Utara - Riau - Sumatera Barat | BWS Sumatera III | |
A2 - 4 | Kampar | Riau - Sumatera Barat | ||
A2 - 5 | Indragiri | |||
A2 - 6 | Batanghari | Jambi - Sumatera Barat | BWS Sumatera VI | |
A2 - 7 | Musi | Sumatera Selatan - Bengkulu - Lampung | BWS Sumatera VIII | |
A2 - 8 | Mesuji - Tulang Bawang | Lampung - Sumatera Selatan | BBWS Mesuji Sekampung | |
A2 - 9 | Teramang - Ipuh | Bengkulu - Jambi | BWS Sumatera VII | |
A2 - 10 | Nasal - Padang Guci | Bengkulu - Lampung | ||
A2 - 11 | Kepulauan Seribu | DKI Jakarta - Banten | BBWS Ciliwung Cisadane | |
A2 - 12 | Cidanau - Ciujung - Cidurian - Cisadane - Ciliwung - Citarum | Banten - DKI Jakarta - Jawa Barat | BBWS Cidanau Ciujung Cidurian, BBWS Ciliwung Cisadane, dan BBWS Citarum | |
A2 - 13 | Citanduy | Jawa Barat - Jawa Tengah | BBWS Citanduy | |
A2 - 14 | Cimanuk - Cisanggarung | BBWS Cimanuk Cisanggarung | ||
A2 - 15 | Progo - Opak - Serang | DI Yogyakarta - Jawa Tengah | BBWS Serayu Opak | |
A2 - 16 | Bengawan Solo | Jawa Timur - Jawa Tengah | BBWS Bengawan Solo | |
A2 - 17 | Jelai - Kendawangan | Kalimantan Tengah - Kalimantan Barat | BWS Kalimantan I | |
A2 - 18 | Barito - Kapuas | Kalimantan Tengah - Kalimantan Selatan | BWS Kalimantan III | |
A2 - 19 | Dumoga - Sangkup | Sulawesi Utara - Gorontalo | BWS Sulawesi I | |
A2 - 20 | Limboto - Bulango - Bone | BWS Sulawesi II | ||
A2 - 21 | Randangan | Gorontalo - Sulawesi Tengah | BWS Sulawesi II | |
A2 - 22 | Palu - Lariang | Sulawesi Tengah - Sulawesi Selatan - Sulawesi Barat | BWS Sulawesi III | |
A2 - 23 | Kaluku - Karama | Sulawesi Selatan - Sulawesi Barat | ||
A2 - 24 | Pompengan - Larona | Sulawesi Selatan - Sulawesi Tenggara | BBWS Pompengan Jeneberang | |
A2 - 25 | Sadang | Sulawesi Selatan - Sulawesi Barat | ||
A2 - 26 | Lasolo - Sampara | Sulawesi Selatan - Sulawesi Tenggara - Sulawesi Tengah | ||
A2 - 27 | Omba | Papua - Irian Jaya Barat | BWS Papua | |
Strategis Nasional | A3 - 1 | Meureudu - Baro | Aceh | BWS Sumatera I |
A3 - 2 | Jambo Aye | |||
A3 - 3 | Woyla - Seunagan | |||
A3 - 4 | Tripa - Bateue | |||
A3 - 5 | Belawan - Ular - Padang | Sumatera Utara | BWS Sumatera II | |
A3 - 6 | Toba - Asahan | |||
A3 - 7 | Batang Angkola - Batang Gadis | |||
A3 - 8 | Siak | Riau | BWS Sumatera III | |
A3 - 9 | Reteh | |||
A3 - 10 | Pulau Batam - Pulau Bintan | Kepulauan Riau | BWS Sumatera IV | |
A3 - 11 | Anai - Kuranji - Arau - Mangau - Antokan | Sumatera Barat | BWS Sumatera V | |
A3 - 12 | Sugihan | Sumatera Selatan | BWS Sumatera VIII | |
A3 - 13 | Banyuasin | |||
A3 - 14 | Way Seputih - Way Sekampung | Lampung | BBWS Mesuji Sekampung | |
A3 - 15 | Pemali - Comal | Jawa Tengah | BBWS Pemali Juana | |
A3 - 16 | Jratunseluna | |||
A3 - 17 | Serayu - Bogowonto | BBWS Serayu Opak | ||
A3 - 18 | Brantas | Jawa Timur | BBWS Brantas | |
A3 - 19 | Bali - Penida | Bali | BWS Bali Penida | |
A3 - 20 | Pulau Lombok | Nusa Tenggara Barat | BWS Nusa Tenggara I | |
A3 - 21 | Aesesa | Nusa Tenggara Timur | BWS Nusa Tenggara II | |
A3 - 22 | Kapuas | Kalimantan Barat | BWS Kalimantan I | |
A3 - 23 | Pawan | |||
A3 - 24 | Seruyan | Kalimantan Tengah | BWS Kalimantan II | |
A3 - 25 | Kahayan | |||
A3 - 26 | Mahakam | Kalimantan Timur | BWS Kalimantan III | |
A3 - 27 | Sangihe - Talaud | Sulawesi Utara | BWS Sulawesi I | |
A3 - 28 | Tondano - Likupang | |||
A3 - 29 | Paguyaman | Gorontalo | BWS Sulawesi II | |
A3 - 30 | Parigi - Poso | Sulawesi Tengah | BWS Sulawesi III | |
A3 - 31 | Laa - Tambalako | |||
A3 - 32 | Walanae - Cenranae | Sulawesi Selatan | BBWS Pompengan Jeneberang | |
A3 - 33 | Jeneberang | |||
A3 - 34 | Pulau Buru | Maluku | BWS Maluku | |
A3 - 35 | Pulau Ambon - Pulau Seram | |||
A3 - 36 | Kepulauan Kei - Aru | |||
A3 - 37 | Kepulauan Yamdena - Wetar | |||
Lintas Kab/Kota | B - 1 | Krueng Aceh | Aceh | |
B - 2 | Pase - Peusangan | |||
B - 3 | Tamiang - Langsa | |||
B - 4 | Teunom - Lambesoi | |||
B - 5 | Krueng Baru - Kluet | |||
B - 6 | Wampu - Besitang | Sumatera Utara | UPT PSDA Wampu Besitang dan UPT PSDA Lau Renun Lau Biang[9] | |
B - 7 | Bah Bolon | UPT PSDA Bah Bolon | ||
B - 8 | Barumun - Kualuh | UPT PSDA Kualuh Barumun | ||
B - 9 | Pulau Nias | UPT PSDA Nias | ||
B - 10 | Sibundong - Batang Toru | UPT PSDA Sibundong Batang Toru | ||
B - 11 | Silaut - Tarusan | Sumatera Barat | ||
B - 12 | Masang - Pasaman | |||
B - 13 | Pengabuan - Lagan | Jambi | ||
B - 14 | Pulau Bangka | Bangka Belitung | ||
B - 15 | Pulau Belitung | |||
B - 16 | Semangka | Lampung | ||
B - 17 | Air Bengkulu - Alas - Talo | Bengkulu | ||
B - 18 | Sebelat - Ketahun - Lais | |||
B - 19 | Ciliman - Cibungur | Banten | ||
B - 20 | Cibaliung - Cisawarna | |||
B - 21 | Cisadea - Cibareno | Jawa Barat | Balai PSDA WS Cisadea Cibareno[10] | |
B - 22 | Ciwulan - Cilaki | Balai PSDA WS Ciwulan Cilaki | ||
B - 23 | Bodri - Kuto | Jawa Tengah | ||
B - 24 | Welang - Rejoso | Jawa Timur | UPT PSDA WS Gembong Pekalen[11] | |
B - 25 | Pekalen - Sampean | UPT PSDA WS Gembong Pekalen dan UPT PSDA WS Sampean Baru | ||
B - 26 | Baru - Bajulmati | UPT PSDA WS Sampean Baru | ||
B - 27 | Bedadung - Bondoyudo | UPT PSDA WS Bondoyudo Mayang | ||
B - 28 | Kepulauan Madura | UPT PSDA WS Madura | ||
B - 29 | Sumbawa | Nusa Tenggara Barat | ||
B - 30 | Bima Dompu | |||
B - 31 | Pulau Sumba | Nusa Tenggara Timur | ||
B - 32 | Wae Jamal | |||
B - 33 | Flotim - Lembata - Alor | |||
B - 34 | Mempawah | Kalimantan Barat | ||
B - 35 | Sambas | |||
B - 36 | Cengal - Batulicin | Kalimantan Selatan | ||
B - 37 | Kayan | Kalimantan Timur | ||
B - 38 | Berau - Kelai | |||
B - 39 | Karangan | |||
B - 40 | Kendilo | |||
B - 41 | Poigar - Ranoyapo | Sulawesi Utara | ||
B - 42 | Lambunu - Buol | Sulawesi Tengah | ||
B - 43 | Bongka - Mentawa | |||
B - 44 | Poleang - Roraya | Sulawesi Tenggara | ||
B - 45 | Towari - Lasusua | |||
B - 46 | Pulau Buton | |||
B - 47 | Pulau Muna | |||
B - 48 | Halmahera Selatan | Maluku Utara | ||
B - 49 | Kepulauan Sula - Obi | |||
B - 50 | Kamundan - Sebyar | Irian Jaya Barat | ||
B - 51 | Wapoga - Mimika | Papua | ||
Dalam Kab/Kota | C - 1 | Pulau Simelue | Simeulue, Aceh | |
C - 2 | Bengkalis - Rupat | Bengkalis, Riau | ||
C - 3 | Kepulauan Natuna - Anambas | Natuna, Kepulauan Riau | ||
C - 4 | Kepulauan Karimun | Karimun, Kepulauan Riau | ||
C - 5 | Kepulauan Lingga - Singkep | Lingga, Kepulauan Riau | ||
C - 6 | Pulau Siberut - Pagai - Sipora | Mentawai, Sumatera Barat | ||
C - 7 | Wiso - Gelis | Jepara, Jawa Tengah | ||
C - 8 | Kepulauan Karimunjawa | |||
C - 9 | Mentaya | Kotawaringin Timur, Kalimantan Tengah | ||
C - 10 | Katingan | Katingan, Kalimantan Tengah | ||
C - 11 | Pulau Laut | Kotabaru, Kalimantan Selatan | ||
C - 12 | Kepulauan Banggai | Banggai Kepulauan, Sulawesi Tengah | ||
C - 13 | Halmahera Utara | Halmahera Utara, Maluku Utara |
Berikut ini pembagian wilayah sungai di Indonesia yang ditetapkan oleh Presiden pada tahun 2012:[12][13]
Jenis | Kode | Wilayah Sungai | Lokasi WS | Pengelola |
---|---|---|---|---|
WS
Lintas Negara |
03.07.A1 | Benanain | NTT - Timor Leste | BWS Nusa Tenggara II |
03.08.A1 | Noelmina | |||
04.17.A1 | Sesayap | Kalimantan Timur - Serawak (Malaysia) | BWS Kalimantan III | |
07.04.A1 | Memberamo - Tami - Apauvar | Papua - Papua Nugini | BWS Papua | |
07.05.A1 | Einlanden - Digul - Bikuma | |||
WS
Lintas Provinsi |
01.09.A2 | Alas - Singkil | Aceh - Sumatera Utara | BWS Sumatera I |
01.18.A2 | Batang Natal - Batang Batahan | Sumatera Utara - Sumatera Barat | BWS Sumatera II | |
01.23.A2 | Rokan | Sumatera Utara - Riau - Sumatera Barat | BWS Sumatera III dan BWS Sumatera V | |
01.27.A2 | Kampar | Riau - Sumatera Barat | ||
01.29.A2 | Indragiri - Akuaman | |||
01.37.A2 | Batanghari | Jambi - Sumatera Barat | BWS Sumatera V dan BWS Sumatera VI | |
01.38.A2 | Teramang - Muar | Bengkulu - Jambi | BWS Sumatera VII | |
01.42.A2 | Nasal - Padang Guci | Bengkulu - Sumatera Selatan - Lampung | ||
01.43.A2 | Musi - Sugihan - Banyuasin - Lemau | Sumatera Selatan - Jambi - Bengkulu - Lampung | BBWS Sumatera VIII | |
01.46.A2 | Mesuji - Tulang Bawang | Lampung - Sumatera Selatan | BBWS Mesuji Sekampung | |
02.03.A2 | Cidanau - Ciujung - Cidurian * | Banten - Jawa Barat | BBWS Cidanau Ciujung Cidurian | |
02.04.A2 | Kepulauan Seribu | DKI Jakarta - Banten | BBWS Ciliwung Cisadane | |
02.05.A2 | Ciliwung - Cisadane * | DKI Jakarta - Banten - Jawa Barat | ||
02.09.A2 | Cimanuk - Cisanggarung | Jawa Barat - Jawa Tengah | BBWS Cimanuk Cisanggarung | |
02.10.A2 | Citanduy | BBWS Citanduy | ||
02.17.A2 | Progo - Opak - Serang | DI Yogyakarta - Jawa Tengah | BBWS Serayu Opak | |
02.18.A2 | Bengawan Solo | Jawa Timur - Jawa Tengah | BBWS Bengawan Solo | |
04.05.A2 | Jelai - Kendawangan | Kalimantan Tengah - Kalimantan Barat | BWS Kalimantan I dan BWS Kalimantan II | |
04.09.A2 | Barito | Kalimantan Tengah - Kalimantan Selatan | BWS Kalimantan II | |
05.03.A2 | Dumoga - Sangkub | Sulawesi Utara - Gorontalo | BWS Sulawesi I | |
05.04.A2 | Limboto - Bolango - Bone | BWS Sulawesi II | ||
05.06.A2 | Randangan | Gorontalo - Sulawesi Tengah | ||
05.08.A2 | Palu - Lariang | Sulawesi Tengah - Sulawesi Barat - Sulawesi Selatan | BWS Sulawesi III | |
05.13.A2 | Kalukku - Karama | Sulawesi Barat - Sulawesi Selatan - Sulawesi Tengah | ||
05.14.A2 | Pompengan - Larona | Sulawesi Selatan - Sulawesi Tenggara | BBWS Pompengan Jeneberang | |
05.15.A2 | Saddang | Sulawesi Selatan - Sulawesi Barat | ||
05.18.A2 | Towari - Lasusua | Sulawesi Selatan - Sulawesi Tenggara | BWS Sulawesi IV | |
05.19.A2 | Lasolo - Konaweha | Sulawesi Tengah - Sulawesi Tenggara | ||
07.02.A2 | Omba | Papua Barat - Papua | BWS Papua Barat | |
WS Strategis Nasional | 01.01.A3 | Aceh - Meureudu | Aceh | BWS Sumatera I |
01.04.A3 | Woyla - Bateue | |||
01.05.A3 | Jambo Aye | |||
01.11.A3 | Belawan - Ular - Padang | Sumatera Utara | BWS Sumatera II | |
01.13.A3 | Toba - Asahan | |||
01.25.A3 | Siak | Riau | BWS Sumatera III | |
01.32.A3 | Kepulauan Batam - Bintan | Kepulauan Riau | BWS Sumatera IV | |
01.44.A3 | Bangka | Bangka Belitung | BBWS Sumatera VIII | |
01.48.A3 | Seputih - Sekampung | Lampung | BBWS Mesuji Sekampung | |
02.06.A3 | Citarum * | Jawa Barat | BBWS Citarum | |
02.10.A3 | Serayu - Bogowonto | Jawa Tengah | BBWS Serayu Opak | |
02.14.A3 | Jratunseluna | BBWS Pemali Juana | ||
02.17.A3 | Brantas | Jawa Timur | BBWS Brantas | |
03.01.A3 | Bali - Penida | Bali | BWS Bali Penida | |
03.02.A3 | Lombok | Nusa Tenggara Barat | BWS Nusa Tenggara I | |
03.03.A3 | Sumbawa | |||
03.05.A3 | Flores | Nusa Tenggara Timur | BWS Nusa Tenggara II | |
04.03.A3 | Kapuas | Kalimantan Barat | BWS Kalimantan I | |
04.07.A3 | Mentaya - Katingan | Kalimantan Tengah | BWS Kalimantan II | |
04.14.A3 | Mahakam | Kalimantan Timur | BWS Kalimantan III | |
05.01.A3 | Tondano - Sangihe - Talaud - Miangas | Sulawesi Utara | BWS Sulawesi I | |
05.05.A3 | Paguyaman | Gorontalo | BWS Sulawesi II | |
05.09.A3 | Parigi - Poso | Sulawesi Tengah | BWS Sulawesi III | |
05.16.A3 | Walanae - Cenranae | Sulawesi Selatan | BBWS Pompengan Jeneberang | |
05.17.A3 | Jeneberang | |||
06.01.A3 | Halmahera Utara | Maluku Utara | BWS Maluku Utara | |
06.02.A3 | Halmahera Selatan | |||
06.05.A3 | Ambon - Seram | Maluku | BWS Maluku | |
06.07.A3 | Kepulauan Yamdena - Wetar | |||
WS Lintas Kab/Kota | 01.02.B | Teunom - Lambeuso | Aceh | |
01.03.B | Pase - Peusangan | |||
01.06.B | Tamiang - Langsa | |||
01.07.B | Baru - Kluet | |||
01.10.B | Wampu - Besitang | Sumatera Utara | UPT PSDA Wampu Besitang dan UPT PSDA Lau Renun Lau Biang[9] | |
01.12.B | Bah Bolon | UPT PSDA Bah Bolon | ||
01.14.B | Nias | UPT PSDA Nias | ||
01.15.B | Sibundong - Batang Toru | UPT PSDA Kualuh Barumun | ||
01.16.B | Barumun - Kualuh | UPT PSDA Sibundong Batang Toru | ||
01.17.B | Batang Angkola - Batang Gadis | UPT PSDA Batang Angkola dan UPT PSDA Batang Gadis Batang Natal | ||
01.19.B | Masang - Pasaman | Sumatera Barat | ||
01.21.B | Silaut - Tarusan | |||
01.30.B | Reteh | Riau | ||
01.31.B | Bengkalis - Meranti | |||
01.36.B | Pengabuan - Lagan | Jambi | ||
01.39.B | Sebelat - Ketahun - Lais | Bengkulu | ||
01.40.B | Bengkulu - Alas - Talo | |||
01.45.B | Belitung | Bangka Belitung | ||
01.47.B | Semangka | Lampung | ||
02.01.B | Cibaliung - Cisawarna | Banten | ||
02.02.B | Ciliman - Cibungur | |||
02.05.B | Cisadea - Cibareno | Jawa Barat | Balai PSDA WS Cisadea Cibareno[10] | |
02.06.B | Ciwulan - Cilaki | Balai PSDA WS Ciwulan Cilaki | ||
02.09.B | Pemali - Comal | Jawa Tengah | ||
02.11.B | Bodri - Kuto | |||
02.18.B | Madura - Bawean | Jawa Timur | UPT PSDA Pamekasan[14] | |
02.19.B | Welang - Rejoso | UPT PSDA Pasuruan | ||
02.20.B | Bondoyudo - Bedadung | UPT PSDA Lumajang | ||
02.21.B | Pekalen - Sampean | UPT PSDA Bondowoso | ||
02.22.B | Baru - Bajulmati | |||
03.04.B | Sumba | Nusa Tenggara Timur | ||
03.06.B | Flotim Kepulauan - Lembata - Alor | |||
04.01.B | Sambas | Kalimantan Barat | ||
04.02.B | Mempawah | |||
04.06.B | Seruyan | Kalimantan Tengah | ||
04.08.B | Kahayan | |||
04.10.B | Cengal - Batulicin | Kalimantan Selatan | ||
04.12.B | Kendilo | Kalimantan Timur | ||
04.14.B | Karangan | |||
04.15.B | Berau - Kelai | |||
04.16.B | Kayan | |||
05.02.B | Poigar - Ranoyapo | Sulawesi Utara | ||
05.07.B | Lambunu - Buol | Sulawesi Tengah | ||
05.10.B | Bongka - Mentawa | |||
05.12.B | Laa - Tambalako | |||
05.20.B | Poleang - Roraya | Sulawesi Tenggara | ||
05.21.B | Muna | |||
05.22.B | Buton | |||
06.03.B | Kepulauan Sula - Obi | Maluku Utara | ||
06.04.B | Buru | Maluku | ||
06.06.B | Kepulauan Kei - Aru | |||
07.01.B | Kamundan - Sebyar | Papua Barat | ||
07.03.B | Wapoga - Mimika | Papua | ||
WS Dalam Kab/Kota | 01.08.C | Simeulue | Simeuleu, Aceh | |
01.20.C | Siberut - Pagai - Sipora | Mentawai, Sumatera Barat | ||
01.22.C | Kubu | Rokan Hilir, Riau | ||
01.24.C | Bukit Batu | Bengkalis, Riau | ||
01.26.C | Rawa | Siak, Riau | ||
01.28.C | Guntung - Kateman | Indragiri Hilir, Riau | ||
01.32.C | Kepulauan Karimun | Karimun, Kepulauan Riau | ||
01.33.C | Kepulauan Lingga - Singkep | Lingga, Kepulauan Riau | ||
01.35.C | Kepulauan Natuna - Anambas | Natuna, Kepulauan Riau | ||
01.41.C | Enggano | Bengkulu Utara, Bengkulu | ||
02.12.C | Kepulauan Karimunjawa | Jepara, Jawa Tengah | ||
02.13.C | Wiso - Gelis | |||
04.04.C | Pawan | Ketapang, Kalimantan Barat | ||
04.12.C | Pulau Laut | Kotabaru, Kalimantan Selatan | ||
05.11.C | Kepuauan Banggai | Banggai Kepulauan, Sulawesi Tengah |
* Pengelolaan sumber daya air di wilayah sungai ini dengan tetap menjamin kebutuhan air baku Ibukota Negara Kesatuan Republik Indonesia
Berikut ini pembagian wilayah sungai di Indonesia yang ditetapkan oleh Menteri Pekerjaan Umum pada tahun 2015 dengan mempertimbangkan efisiensi dan efektifitas pengelolaan sumber daya air:[3][15][16]
Jenis | Kode | Wilayah Sungai | Jumlah DAS | Lokasi WS | Pengelola |
---|---|---|---|---|---|
WS
Lintas Negara |
03.07.A1 | Benanain | 45 | NTT - Timor Leste | BWS Nusa Tenggara II |
03.08.A1 | Noelmina | 186 | |||
04.17.A1 | Sesayap | 19 | Kalimantan Timur - Sabah (Malaysia) | BWS Kalimantan V | |
07.04.A1 | Memberamo - Tami - Apauvar | 25 | Papua - Papua Nugini | BWS Papua | |
07.05.A1 | Einlanden - Digul - Bikuma | 29 | BWS Papua Merauke | ||
WS
Lintas Provinsi |
01.09.A2 | Alas - Singkil | 8 | Aceh - Sumatera Utara | BWS Sumatera I |
01.18.A2 | Batang Natal - Batang Batahan | 40 | Sumatera Utara - Sumatera Barat | BWS Sumatera II | |
01.23.A2 | Rokan | 15 | Sumatera Utara - Riau - Sumatera Barat | BWS Sumatera III dan BWS Sumatera V | |
01.27.A2 | Kampar | 7 | Riau - Sumatera Barat | ||
01.29.A2 | Indragiri - Akuaman | 24 | |||
01.34.A2 | Batanghari | 2 | Jambi - Sumatera Barat | BWS Sumatera V dan BWS Sumatera VI | |
01.35.A2 | Teramang - Muar | 15 | Bengkulu - Jambi | BWS Sumatera VII | |
01.39.A2 | Nasal - Padang Guci | 19 | Bengkulu - Sumatera Selatan - Lampung | ||
01.40.A2 | Musi - Sugihan - Banyuasin - Lemau | 28 | Sumatera Selatan - Jambi - Bengkulu - Lampung | BBWS Sumatera VIII | |
01.43.A2 | Mesuji - Tulang Bawang | 2 | Lampung - Sumatera Selatan | BBWS Mesuji Sekampung | |
02.03.A2 | Cidanau - Ciujung - Cidurian * | 34 | Banten - Jawa Barat | BBWS Cidanau CIujung Cidurian | |
02.05.A2 | Ciliwung - Cisadane * | 15 | DKI Jakarta - Banten - Jawa Barat | BBWS Ciliwung Cisadane | |
02.09.A2 | Cimanuk - Cisanggarung | 25 | Jawa Barat - Jawa Tengah | BBWS Cimanuk Cisanggarung | |
02.10.A2 | Citanduy | 24 | BBWS Citanduy | ||
02.17.A2 | Progo - Opak - Serang | 3 | DI Yogyakarta - Jawa Tengah | BBWS Serayu Opak | |
02.18.A2 | Bengawan Solo | 96 | Jawa Timur - Jawa Tengah | BBWS Bengawan Solo | |
04.05.A2 | Jelai - Kendawangan | 11 | Kalimantan Tengah - Kalimantan Barat | BWS Kalimantan II | |
04.09.A2 | Barito | 4 | Kalimantan Tengah - Kalimantan Selatan | BWS Kalimantan II dan BWS Kalimantan III | |
04.13.A2 | Mahakam | 12 | Kalimantan Timur - Kalimantan Utara | BWS Kalimantan IV | |
04.15.A2 | Berau - Kelai | 15 | BWS Kalimantan V | ||
05.03.A2 | Dumoga - Sangkub | 55 | Sulawesi Utara - Gorontalo | BWS Sulawesi I | |
05.04.A2 | Limboto - Bolango - Bone | 75 | BWS Sulawesi II | ||
05.06.A2 | Randangan | 14 | Gorontalo - Sulawesi Tengah | ||
05.08.A2 | Palu - Lariang | 52 | Sulawesi Tengah - Sulawesi Barat - Sulawesi Selatan | BWS Sulawesi III | |
05.09.A2 | Parigi - Poso | 50 | Sulawesi Tengah - Sulawesi Selatan | ||
05.13.A2 | Kalukku - Karama | 74 | Sulawesi Barat - Sulawesi Selatan - Sulawesi Tengah | ||
05.14.A2 | Pompengan - Larona | 27 | Sulawesi Selatan - Sulawesi Tenggara | BBWS Pompengan Jeneberang | |
05.15.A2 | Saddang | 24 | Sulawesi Selatan - Sulawesi Barat | ||
05.18.A2 | Towari - Lasusua | 28 | Sulawesi Selatan - Sulawesi Tenggara | BWS Sulawesi IV | |
05.19.A2 | Lasolo - Konaweha | 25 | Sulawesi Tengah - Sulawesi Tenggara | ||
07.02.A2 | Omba | 73 | Papua Barat - Papua | BWS Papua Barat | |
WS
Strategis Nasional |
01.01.A3 | Aceh - Meureudu | 30 | Aceh | BWS Sumatera I |
01.04.A3 | Woyla - Bateue | 13 | |||
01.05.A3 | Jambo Aye | 13 | |||
01.11.A3 | Belawan - Ular - Padang | 11 | Sumatera Utara | BWS Sumatera II | |
01.13.A3 | Toba - Asahan | 1 | |||
01.25.A3 | Siak | 2 | Riau | BWS Sumatera III | |
01.32.A3 | Kepulauan Riau | 31 | Kepulauan Riau | BWS Sumatera IV | |
01.41.A3 | Bangka | 63 | Bangka Belitung | BWS Bangka Belitung | |
01.45.A3 | Seputih - Sekampung | 42 | Lampung | BBWS Mesuji Sekampung | |
02.06.A3 | Citarum * | 19 | Jawa Barat | BBWS Citarum | |
02.10.A3 | Serayu - Bogowonto | 15 | Jawa Tengah | BBWS Serayu Opak | |
02.14.A3 | Jratunseluna | 69 | BBWS Pemali Juana | ||
02.17.A3 | Brantas | 220 | Jawa Timur | BBWS Brantas | |
03.01.A3 | Bali - Penida | 391 | Bali | BWS Bali Penida | |
03.02.A3 | Lombok | 197 | Nusa Tenggara Barat | BWS Nusa Tenggara I | |
03.03.A3 | Sumbawa | 555 | |||
03.05.A3 | Flores | 472 | Nusa Tenggara Timur | BWS Nusa Tenggara II | |
04.03.A3 | Kapuas | 9 | Kalimantan Barat | BWS Kalimantan I | |
04.07.A3 | Mentaya - Katingan | 2 | Kalimantan Tengah | BWS Kalimantan II | |
05.01.A3 | Tondano - Sangihe - Talaud - Miangas | 89 | Sulawesi Utara | BWS Sulawesi I | |
05.05.A3 | Paguyaman | 20 | Gorontalo | BWS Sulawesi II | |
05.16.A3 | Walanae - Cenranae | 39 | Sulawesi Selatan | BBWS Pompengan Jeneberang | |
05.17.A3 | Jeneberang | 58 | |||
06.01.A3 | Halmahera Utara | 130 | Maluku Utara | BWS Maluku Utara | |
06.02.A3 | Halmahera Selatan | 265 | |||
06.05.A3 | Ambon - Seram | 166 | Maluku | BWS Maluku | |
06.07.A3 | Kepulauan Yamdena - Wetar | 153 | |||
07.01.A3 | Kamundan - Sebyar | 91 | Papua Barat | BWS Papua Barat | |
WS
Lintas Kab/Kota |
01.02.B | Teunom - Lambeuso | 14 | Aceh | UPT Pengelolaan Irigasi Wilayah IV[17] |
01.03.B | Pase - Peusangan | 10 | UPT Pengelolaan Irigasi Wilayah II[17] | ||
01.06.B | Tamiang - Langsa | 17 | UPT Pengelolaan Irigasi Wilayah III[17] | ||
01.07.B | Baru - Kluet | 21 | UPT Pengelolaan Irigasi Wilayah V[17] | ||
01.10.B | Wampu - Besitang | 13 | Sumatera Utara | UPT Pengelolaan Irigasi Wampu Besitang;
UPT Pengelolaan Irigasi Lau Renun Lau Biang[18] | |
01.12.B | Bah Bolon | 5 | UPT Pengelolaan Irigasi Bah Bolon[18] | ||
01.14.B | Nias | 43 | UPT Pengelolaan Irigasi Nias[18] | ||
01.15.B | Sibundong - Batang Toru | 16 | UPT Pengelolaan Irigasi Sibundong Batangtoru[18] | ||
01.16.B | Barumun - Kualuh | 2 | UPT Pengelolaan Irigasi Kuala Barumun[18] | ||
01.17.B | Batang Angkola - Batang Gadis | 5 | UPT Pengelolaan Irigasi Batang Angkola;
UPT Pengelolaan Irigasi Batang Gadis Batang Natal[18] | ||
01.19.B | Masang - Pasaman | 8 | Sumatera Barat | UPT Balai Sumber Daya Air dan Bina Konstruksi Wilayah Utara[19] | |
01.21.B | Silaut - Tarusan | 17 | UPT Balai Sumber Daya Air dan Bina Konstruksi Wilayah Selatan[19] | ||
01.30.B | Reteh | 3 | Riau | ||
01.31.B | Bengkalis - Meranti | 37 | |||
01.33.B | Pengabuan - Lagan | 5 | Jambi | ||
01.36.B | Sebelat - Ketahun - Lais | 19 | Bengkulu | ||
01.37.B | Bengkulu - Alas - Talo | 9 | |||
01.42.B | Belitung | 91 | Bangka Belitung | ||
01.44.B | Semangka | 116 | Lampung | UPT PSDA Wilayah III[20] | |
02.01.B | Cibaliung - Cisawarna | 75 | Banten | Balai PSDA WS Ciliman Cisawarna[21] | |
02.02.B | Ciliman - Cibungur | 27 | |||
02.05.B | Cisadea - Cibareno | 74 | Jawa Barat | UPT PSDA WS Cisadea Cibareno[22] | |
02.06.B | Ciwulan - Cilaki | 72 | UPT PSDA WS Ciwulan Cilaki[22] | ||
02.09.B | Pemali - Comal | 32 | Jawa Tengah | Balai PSDA Pemali Comal[23] | |
02.11.B | Bodri - Kuto | 12 | Balai PSDA Bodri Kuto[23] | ||
02.18.B | Madura - Bawean | 173 | Jawa Timur | UPT PSDA WS Kepulauan Madura[24] | |
02.19.B | Welang - Rejoso | 36 | UPT PSDA WS Welang Pekalen[24] | ||
02.20.B | Bondoyudo - Bedadung | 47 | UPT PSDA WS Bondoyudo Baru[24] | ||
02.21.B | Pekalen - Sampean | 56 | UPT PSDA WS Welang Pekalen;
UPT PSDA WS Sampean Setail[24] | ||
02.22.B | Baru - Bajulmati | 60 | UPT PSDA WS Bondoyudo Baru;
UPT PSDA WS Sampean Setail[24] | ||
03.04.B | Sumba | 130 | Nusa Tenggara Timur | ||
03.06.B | Flotim Kepulauan - Lembata - Alor | 439 | |||
04.01.B | Sambas | 4 | Kalimantan Barat | ||
04.02.B | Mempawah | 5 | |||
04.04.B | Pawan | 6 | |||
04.06.B | Seruyan | 3 | Kalimantan Tengah | ||
04.08.B | Kahayan | 2 | |||
04.10.B | Cengal - Batulicin | 62 | Kalimantan Selatan | ||
04.14.B | Karangan | 43 | Kalimantan Timur | UPT Pemeliharaan Infrastruktur Pekerjaan Umum Wilayah III[25] | |
04.16.B | Kayan | 9 | Kalimantan Utara | ||
05.02.B | Poigar - Ranoyapo | 24 | Sulawesi Utara | ||
05.07.B | Lambunu - Buol | 99 | Sulawesi Tengah | ||
05.10.B | Bongka - Mentawa | 109 | |||
05.11.B | Kepulauan Banggai | 185 | |||
05.12.B | Laa - Tambalako | 89 | |||
05.20.B | Poleang - Roraya | 174 | Sulawesi Tenggara | ||
05.21.B | Muna | 106 | |||
05.22.B | Buton | 95 | |||
06.03.B | Kepulauan Sula - Obi | 184 | Maluku Utara | ||
06.04.B | Buru | 53 | Maluku | ||
06.06.B | Kepulauan Kei - Aru | 211 | |||
07.03.B | Wapoga - Mimika | 97 | Papua | ||
WS Dalam Kab/Kota | 01.08.C | Simeulue | 26 | Simeuleu, Aceh | |
01.20.C | Siberut - Pagai - Sipora | 86 | Mentawai, Sumatera Barat | ||
01.22.C | Kubu | 8 | Rokan Hilir, Riau | ||
01.24.C | Bukit Batu | 2 | Bengkalis, Riau | ||
01.26.C | Rawa | 6 | Siak, Riau | ||
01.28.C | Guntung - Kateman | 4 | Indragiri Hilir, Riau | ||
01.38.C | Enggano | 10 | Bengkulu Utara, Bengkulu | ||
02.04.C | Kepulauan Seribu ** | 40 | Kepulauan Seribu, DKI Jakarta | ||
02.12.C | Kepulauan Karimunjawa | 20 | Jepara, Jawa Tengah | ||
02.13.C | Wiso - Gelis | 27 | |||
04.12.C | Pulau Laut | 41 | Kota Baru, Kalimantan Selatan | ||
04.13.C | Kendilo | 9 | Paser, Kalimantan Timur |
* Pengelolaan sumber daya air di wilayah sungai ini dengan tetap menjamin kebutuhan air baku Ibukota Negara Kesatuan Republik Indonesia
** Kepulauan Seribu merupakan kabupaten administrasi di bawah Provinsi DKI Jakarta, sehingga pengelolaan sumber daya air di wilayah sungai ini menjadi kewenangan Provinsi DKI Jakarta