Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Asterix (Frans: Astérix) is 'n stripserie roontelum de gelieknaomege stripfiguur. Oersprunkelek woorte die vaan 1959 aof geteikend door Albert Uderzo en gesjreve door René Goscinny; de verhaole versjene in 't stripblaad Pilote. Nao Goscinny zienen doed in 1977 heet Uderzo de serie allein voortgezat. Sinds 2013 zien Jean-Yves Ferri (scenario) en Didier Conrad (teikeninge) verantwäördelek veur de strip.
Asterix drejt um de avonture vaan d'n titelheld en zien dörpsgenoete, die leve in Gallië, miebepaold Armorica (Bretagne), kort naotot dat door de Romeine oonder Julius Caesar bezat is. 't Dörpke zelf evels is neet vereuverd, umtot de bewoeners mèt behölp vaan 'nen touverdraank de Romeinse armee kier op kier weite te versloon.
De strips zien veural populair en bekind gewore um de drin verwèrkde humor: väöl woordgrappe, väöl knipouge nao de modernen tied en e groet aontal running gags.
Neve Asterix en ziene bèste vrund Obelix trejje nog diverse figure, gemeinelek dörpsgenoete, geregeld op. De ierste vijf weure aon 't begin vaan eder verhaol aon de lezer veurgestèld, meh door de verhaole heer liert me ouch aandere kinne.
Asterix drejt, in vergelieking mèt aander albumstrips (d.w.z. stripverhaole die e gans album kinne völle en dus gein gagstrips zien), veur e groet deil um zienen humor. D'n opvallendste en mies typische vörm vaan humor zien knipouge nao de modernen tied. Me zuut dèks karikature vaan de cultuur vaan aander len (nommers 8, 14, 16, 24) of stei/regio's vaan Fraankriek (nommers 2, 5, 9, 11, 20). In de Roemeinse sameleving kin me dèks aspekte vaan de moderne steieleke wereld herkinne, die de plattelandscultuur inkapselt (nommers 4, 17, 20, 23). Diverse bekinde persoene oet d'n twintegsten iew duke in de verhaole op (beveurbeeld de Beatles in deil 8 en Eddy Merckx in deil 24).
De serie kint diverse trökkierende grepkes. In bekaans alle albums weurt Assurancetourix/Kakofonix bij 't aofsletend fies-ete vasgeboonde en krijg 'r 'nen dook veur ziene moond, zoetot heer neet kint zinge en speule. Ouch Obelix dee 'n deur insleit es 'r drop geklop heet kump dèkser veur. Zie hunneke Idefix geit dèks jenke es Obelix 'ne boum oet de groond trèk. Minder opvallend meh zoeget constant in beeld zien de vleugele vaan Asterix zienen helm, die mèt zien stumming mètdrejje: es 'r gooj zin heet, stoon ze euverind; heet 'r de mismood in, daan haange ze.
'n Inspiratiebron veur de serie kin Alix (Alexis) zien gewees, 'n stripserie vaan Jacques Martin die ziech in de Romeinsen Tied aofspäölt. Dees serie is dèks gepreze um häör boetegewoen betrouwbaar scenario's en weergave. Ouch de wereld vaan Asterix klop euver 't algemein mèt wat me devaan wèt. Veural 't werk vaan Strabo is good in de verhaole te herkinne; me moot daan dinke aon de huiskes of 't fies-ete aon 't ind. Bekind zien ouch de diverse Latiense citaote die de Roemeine en d'n awwe zieruiver mèt 't houte bein in de moond weure gelag.
De Asterix-albums zien in tientalle taole vertaold, woe-oonder ouch al väöl streektaole. Tot noe touw gief 't twie albums in 't Limburgs. Die stoon hei-oonder mèt hunne Limbörgse naom aongegeve. Vaan de aandere zien d'n orzjinele Franse naom en de Nederlandse naom aongegeve; es in de nui vertaoling vaan 2002 'n album 'nen aandere naom gekrege heet stoon alletwie de naome in principe debij.
De oersprunkeleke twie oteurs höbbe same 24 albums gemaak. Die woorte oersprunkelek bij Pilote (allein de ierste paar) en Daugard oetgegeve, meh versjijne allewijl bij oetgeverij Hachette. Hachette heet ouch de rechte veur 't Nederlands taolgebeed, wie daoveur Daugard al. Ouch de Limbörgse versies zien bij Daugard versjene.
Heinao zien nog 'n aontal albums door Uderzo allein gemaak. Ze weure euver 't algemein es minder beoordeild; in 't bezunder de lèste. Daobij zuut me ouch tot Uderzo, wie heer awwer woort, naovenant mie tied nudeg had um de albums aof te make. D'n doed vaan Goscinny veel same mèt de opriechting vaan de twie oteurs hun eige oetgeverij: Les Éditions Albert-René. Um die rei zien de albums vaan Uderzo allein neet mie bij dezelfden oetgever versjene wie de 24 canonieke.
Opmerking: 't Limbörgs album De roes en 't zjwaert woort wel aongekundeg meh is noets versjene.[1]
Heinao gaof Uderzo de serie oet han aon Jean-Yves Ferri (scenario) en Didier Conrad (teikeninge). Ouch dees beuk versjijne bij Les Éditions.
De Asterix-albums zien al in mie es hoonderd taole en dialekte vertaold. In vergelieking mèt Kuifje vèlt evels op tot de belaankstèlling boete Wes-Europa beperk is. Hei en dao zien ambitieus projekte aofgebroke en väöl versies zien neet mie verkriegbaar. Opvallend is wijer 't groet aontal Duitse dialekte. De Mundart-serie vaan d'n Duitsen oetgever Ehapa löp sinds 1995 en heet anno 2017 al veur 74 titels in 29 (deils euverlappende) dialekte gezörg.[2]
|
|
|
De Greunlandse vertaoling is noets in albumvörm versjene, meh allein in de gezèt gepubliceerd.
Oonofficieel, en daomèt feitelek illegaol, meh wel commercieel oetgaves zien gedoon in 't
Ouch in 't Viëtnamees versjene diverse 'geisteredities' ietot dao de ierste officieel vertaoling oetkaom.