![]() | |
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
15 maja 1951 |
profesor | |
Specjalność: fizyka | |
Alma Mater | |
Uczelnia | |
Odznaczenia | |
![]() ![]() | |
Nagrody | |
Frank Anthony Wilczek (ur. 15 maja 1951 w Mineola na wyspie Long Island w stanie Nowy Jork[1]) – amerykański fizyk pochodzenia polsko-włoskiego, noblista; profesor fizyki w Massachusetts Institute of Technology (MIT), a wcześniej w Institute for Advanced Study (IAS) w Princeton i na University of California, Santa Barbara (UCSB)[2]; popularyzator nauki.
Wilczek zasłynął głównie jako teoretyk cząstek elementarnych, zwłaszcza chromodynamiki kwantowej. W tej teorii oddziaływań silnych badał między innymi asymptotyczną swobodę, za co został uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki w 2004 roku, razem z H. Davidem Politzerem i Davidem Grossem[3]. Z kolei w 2022 roku przyznano mu Nagrodę Templetona za rozwój badań nad ciemną materią, oraz rozpatrywanie rezultatów swoich dociekań w szerszym, filozoficznym kontekście[4].
Frank Wilczek urodził się w Stanach Zjednoczonych. Jego dziadkowie ze strony ojca pochodzili z Polski. Babcia, Franciszka Żybura, do 1921 mieszkała w Babicach, gm. Krzywcza pow. przemyski; dziadek, Jan Wilczek, pochodził z okolic Warszawy i był amerykańskim ochotnikiem Błękitnej Armii generała Hallera.
W 1973 ożenił się z Betsy Devine i ma z nią dwoje dzieci, Amity i Mira.
W 1973 na Uniwersytecie Princeton (Institute for Advanced Study) odkrył wraz z Davidem Grossem zjawisko asymptotycznej swobody, zgodnie z którą im bliżej siebie znajdują się kwarki, tym słabsze między nimi oddziaływania. Gdy kwarki są skrajnie blisko siebie, siły jądrowe między nimi są tak słabe, że zachowują się niemal jak swobodne cząstki. Teoria ta, opracowana niezależnie przez Politzera, jest istotna dla rozwoju chromodynamiki kwantowej.
Wilczek wniósł także wkład do rozwoju innych aspektów teorii pola kwantowego, fizyki materii skondensowanej, astrofizyki i fizyki cząsteczkowej. Jest autorem ponad 300 prac naukowych.
Jego obecne zainteresowania naukowe to m.in.:
Laureat Nagrody Sakurai przyznawanej przez Amerykańskie Towarzystwo Fizyczne (APS) teoretykom cząstek elementarnych (1986)[5].
Wielokrotnie odwiedzał Polskę spotykając się z fizykami Uniwersytetu Jagiellońskiego i Warszawskiego oraz uczniami szkół dając wiele wykładów. Jest członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Umiejętności (Wydział III Matematyczno-Fizyczno-Techniczny)[6]. Otrzymał kilka polskich wyróżnień:
Wybór[potrzebny przypis]: