Jerzy Turek (2003) | |
Data i miejsce urodzenia |
17 stycznia 1934 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
14 lutego 2010 |
Zawód |
aktor |
Współmałżonek |
Bolesława Turek (1962–2010; jego śmierć) |
Lata aktywności |
1958–2010 |
Odznaczenia | |
Jerzy Turek (ur. 17 stycznia 1934 w Tchórzowej, zm. 14 lutego 2010 w Warszawie[1]) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny.
Urodził się w we wsi Tchórzowa niedaleko Węgrowa. Miał siostrę Mariannę oraz dwóch braci – jeden z nich miał na imię Konstanty. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 przeniósł się wraz z rodzicami do Kobyłki pod Warszawą. Po ukończeniu szkoły podstawowej naukę kontynuował w warszawskim Technikum Budowy Samochodów na Pradze, przy ulicy Targowej. Tam poznał późniejszego aktora Wojciecha Pokorę, z którym się zaprzyjaźnił. Planowali ukończyć szkołę oficerską. Po ukończeniu technikum obaj dostali pracę w Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu, gdzie występowali też amatorsko na scenie zakładowego zespołu artystycznego[2], co sprawiło, że postanowili spróbować swoich sił w aktorstwie. Po maturze w Liceum Technik Teatralnych w Warszawie[2], rozpoczął studia na PWST w Warszawie, które ukończył w 1958[3] z Janem Kobuszewskim i Wojciechem Pokorą.
Po dyplomie zaangażował się do Teatru Ziemi Opolskiej, gdzie w 1958 zadebiutował w roli Teodora Rousseau w sztuce Jarosława Iwaszkiewicza Lato w Nohant w reżyserii Mariana Godlewskiego. Po jednym sezonie powrócił do Warszawy i w latach 1959–1961 związany był z Teatrem Syrena. Następnie grał w teatrach warszawskich: Polskim (1961–1969), Narodowym (1969–1974, 1982–1985), Rozmaitości (1974–1982). Od 1986 do śmierci był aktorem Teatru Kwadrat. Występował także w kabarecie „Owca” u Jerzego Dobrowolskiego.
Po raz pierwszy trafił na ekran jako powstaniec w czarno-białym komediodramacie wojennym Andrzeja Munka Eroice (1957)[4]. Pierwszą większą rolę jednego z głównych bohaterów – Franka Sochę „Wyskrobka”, żołnierza I Armii Wojska Polskiego zagrał w dramacie wojennym Kazimierza Kutza Krzyżu Walecznych (1958). Potem wystąpił w roli Jaśka, adiutanta Hyrnego (Piotr Pawłowski) w wojennym dramacie psychologicznym Witolda Lesiewicza Kwietniu (1961). Przełomową rolą okazała się postać szeregowego Wacława Orzeszko w komedii wojennej Tadeusza Chmielewskiego Gdzie jest generał... (1963) u boku Elżbiety Czyżewskiej.
Był odtwórcą charakterystycznych drugoplanowych ról lub epizodycznych w kultowych realizacjach Stanisława Barei[5]: laboranta Czerskiego w Kapitanie Sowie na tropie (1965), kierowcy ciężarówki w Niespotykanie spokojnym człowieku (1975) i trenera II klasy Wacława Jarząbka w klubie sportowym „Tęcza” podśpiewującego do szafy „łubu dubu, łubu dubu, niech żyje nam prezes naszego klubu!” w Misiu (1980) oraz księgowego Tadeusza Kubiaka, żyjącego pod pantoflem żony śpiewaczki (Halina Kowalska) w serialu Alternatywy 4 (1983).
Grał w Teatrze Telewizji, w spektaklach Adama Hanuszkiewicza, Gustawa Holoubka, Zygmunta Huebnera i Jerzego Antczaka. W serialu Czterej pancerni i pies (1969) wystąpił jako Józek Szawełło, bratanek Konstantego (Mieczysław Czechowicz), a w komedii wojennej Hieronima Przybyła Rzeczpospolita babska (1969) był hydraulikiem. Tadeusz Chmielewski zaangażował go do roli zaopatrzeniowca Zygmunta Bączyka z Sulęcic w Nie lubię poniedziałku (1971), a Sylwester Chęciński powierzył mu rolę milicjanta Frania, bratanka Kazimierza w Nie ma mocnych (1974). Wcielił się w postać wybuchowego i rygorystycznego Zenona Solskiego, ojca głównej bohaterki Kasi (Grażyna Błęcka-Kolska) w komedii Romana Załuskiego – Kogel-mogel (1988) i jej kontynuacji Galimatias, czyli kogel-mogel II (1989). Od 1997 grał rolę dobrodusznego i sympatycznego listonosza Józefa Garlińskiego w serialu Złotopolscy[6].
Przed maturą poznał Bolesławę „Lesię”, z którą 6 października 1962 wziął ślub cywilny, a dwa tygodnie później ślub kościelny. Mieli bliźnięta - Piotra i Pawła (ur. 20 marca 1964). W 1977, jeden z jego synów, Paweł, w wieku trzynastu lat upadł na zdrowiu i zmarł[7]. Turek nikomu się z tego nie zwierzał. Dopiero pod koniec życia swoją tajemnicę wyznał w rozmowie Krzysztofowi Lubczyńskiemu do jego książki Mieszanka filmowa. Rozmowy i szkice literackie[8].
W 1973 zdarł gardło, na strunach głosowych pojawiły się polipy i musiał poddać się operacji wycięcia migdałków. W lipcu 2009 przeszedł udar mózgu. Przez wiele miesięcy leżał w szpitalu. Aktor cierpiał też na choroby układu krążenia[9].
Zmarł 14 lutego 2010 w wieku 76 lat na białaczkę[10]. Został pochowany 22 lutego 2010 w Kobyłce koło Warszawy[11].
W wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” (nr 11/2005) przyznał, że wyżej ceni teatr niż film: ˌˌFilm to lipa, tam nawet amator może zagrać, jak jest dobry reżyser. Zagrać 200 przedstawień na scenie tak samo – to jest profesjonalizmˈˈ.
W swojej długoletniej karierze był aktorem teatrów: