Czerwony dywan przed Dolby Theatre przed 82. galą rozdania Oscarów (2009) | |
Przyznający | |
---|---|
Państwo | |
Lokalizacja | |
Pierwsze rozdanie | |
Strona internetowa |
Nagroda Akademii Filmowej (ang. Academy Award), znana też jako Oscar (ang. Oscar) – nagroda filmowa przyznawana corocznie przez Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej (AMPAS)[1]; pierwsze rozdanie odbyło się 16 maja 1929.
Nagradzane są wstępnie nominowane filmy, które w poprzedzającym roku kalendarzowym były wyświetlane w amerykańskich kinach. Uroczystość wręczenia Oscarów odbywa się zwykle wczesną wiosną. Oscary, z wyłączeniem jednej kategorii, przyznawane są przeważnie filmom anglojęzycznym. Ceremonia rozdania Oscarów od 2002 roku odbywa się w Teatrze Dolby w Hollywood (wcześniej teatr ten nosił nazwę Kodak Theatre). Nagroda ta jest uznawana za najbardziej prestiżową nagrodę filmową[2], pomimo że dotyczy głównie kinematografii amerykańskiej.
Oscary wraz z telewizyjnymi Emmy, muzycznymi Grammy i teatralnymi Tony tworzą czwórkę najważniejszych nagród amerykańskiego przemysłu rozrywkowego, EGOT.
Nagrody Akademii Filmowej ufundowano w tym samym roku (1927), co samą Akademię, skupiającą amerykańskich filmowców. Pierwsze nagrody zostały zaprezentowane w 1929 roku w Hollywood Roosevelt Hotel przy udziale 250 osób, ówczesna gala trwała zaledwie 15 minut. Ceremonię poprowadził aktor Douglas Fairbanks, który ogłosił 12 zwycięzców w różnych kategoriach[3]. Początkowo Oscary budziły umiarkowane zainteresowanie, a przedstawiciele mediów opuścili pierwszą galę jeszcze przed jej zakończeniem. Do zwiększenia popularności nagród przyczyniły się media, radio, a następnie telewizja. Podczas pierwszej dekady wyniki były podawane do gazet do publikacji o godzinie 23.00 w noc gali. Przestano stosować tę metodę, gdy Los Angeles Times zapowiedział zwycięzców, zanim rozpoczęła się ceremonia. Do tego incydentu doszło w 1940 roku. W rezultacie od tego czasu Akademia stosuje zapieczętowane koperty do wyjawiania nazwisk zwycięzców. Poza kopertami zmieniło się także miejsce gali. Na początku lat 40. z hoteli uroczystość przeniesiono do teatrów. Pierwszym z teatrów, w jakich się odbyła, był Grauman’s Chinese Theatre, a odbywająca się w nim w 1944 roku ceremonia była pierwszą transmitowaną poza granice Stanów Zjednoczonych. Od 2002 roku nagrody są przyznawane w nowo zbudowanym Teatrze Dolby. Pierwsze gale wręczenia nagród Akademii miały najczęściej miejsce na przełomie marca i kwietnia. Począwszy od roku 2004 uroczystości odbywają się w ostatnią niedzielę lutego (z wyjątkiem roku 2006). Ogłaszaną z dużym wyprzedzeniem datę ceremonii przekładano w 1938 roku z powodu powodzi, jakie nawiedziły Los Angeles; w 1968 z powodu pogrzebu Martina Luthera Kinga; w 1981 z powodu próby zabójstwa Ronalda Reagana[4] oraz w 2020 roku z powodu pandemii koronawirusa[5].
Nagrodą jest statuetka rycerza opierającego się na dwuręcznym mieczu, stojącego na rolce filmu mającej pięć szprych, z której każda symbolizuje jedną z grup zawodowych reprezentowanych w Akademii: aktorów, scenarzystów, reżyserów, producentów i techników. Statuetka waży ok. 3,9 kg (8,5 funta) i ma ok. 35 cm (13,5 cala) wysokości[6]. Wykonana jest z tzw. „britannium”, czyli stopu cyny (93%), antymonu (5%) i miedzi (2%), pokrytego 24-karatowym złotem[potrzebny przypis]. Statuetkę zaprojektował Cedric Gibbons w 1928 r. (według legendy pierwszy szkic wykonał na serwetce podczas bankietu), a jej odlew wykonał rzeźbiarz George Stanley[7]. W latach 1942, 1943 i 1944 statuetki zamiast z metalu wykonano z gipsu. Było to wyrazem troski Akademii Filmowej o losy wojny. Statuetki gipsowe wymieniono laureatom na metalowe w 1946[6].
Statuetki są wykonywane przez jedną z fabryk w Chicago. Oficjalnie nagroda Akademii nazywana jest Academy Award of Merit, jednak od roku 1931 używa się potocznej nazwy Oscar, która została uznana za oficjalną w 1939. Pochodzi ona według jednej z legend od uwagi wygłoszonej w roku 1931 przez Margaret Herrick, bibliotekarkę Akademii, która na widok statuetki stwierdziła, że przypomina jej wuja Oscara Pierce’a. Usłyszeć to miał hollywoodzki dziennikarz Sidney Skolsky, któremu bardzo spodobało się to określenie i zaczął go używać w felietonach. Inna legenda głosi, że nazwę Oscar statuetce nadała aktorka Bette Davis.
Kiedy w 1929 roku po raz pierwszy rozdano Nagrody Akademii przyznano je w 13 kategoriach. Obecnie Oscary są przyznawane w 24 kategoriach (w każdej z nich ogłasza się od 2 do 5 nominacji, z czego wyjątek stanowi kategoria „Najlepszy film”, w której od 2009 roku nominuje się 10 filmów):
Dotychczas trzem filmom udało się zdobyć najwyższą dotąd liczbę jedenastu oscarowych statuetek. Rekordowi zdobywcy Oscarów to:
Choć 11 Oscarów dostały trzy filmy, to jedynie Władca Pierścieni: Powrót króla otrzymał 100% nagród; Titanic nominowany był do 14 Oscarów, a Ben-Hur do 12.
Trzem filmom udało się zdobyć pięć najważniejszych Oscarów (film, reżyseria, scenariusz, główna rola męska i kobieca):
Najwięcej, bo 14 nominacji, do nagrody otrzymały filmy:
Zdobywcy największej liczby nominacji:
Zdobywcy największej liczby nagród:
Osoby z największą liczbą nominacji, które nigdy nie zdobyły Oscara:
Najczęściej nagradzani aktorzy:
Najczęściej nominowany aktor:
Najczęściej nagradzana aktorka:
Najczęściej nominowana aktorka:
Najczęściej nagradzany reżyser:
Najczęściej nominowany reżyser:
Najczęściej nagradzane państwo w kategorii filmu obcojęzycznego:
Najczęściej nominowane państwo w kategorii filmu obcojęzycznego:
Najczęściej nagradzane filmy obcojęzyczne:
Najczęściej nominowany film obcojęzyczny:
Najmłodszy zdobywca Oscara:
Najstarszy zdobywca Oscara:
Najstarszy zdobywca nominacji:
Zdobywca największej liczby statuetek podczas jednej edycji:
Zdobywca największej liczby nominacji podczas jednej edycji:
Zestawienie obejmuje kategorie, w których przyznawane są nominacje.
Najlepszy aktor pierwszoplanowy:
Najlepsza aktorka pierwszoplanowa:
Najlepszy aktor drugoplanowy:
Najlepsza aktorka drugoplanowa:
Najlepszy reżyser:
Filmy animowane nominowane w kategorii najlepszego filmu:
Dziewięciu kobietom w historii udało się zdobyć nominację w kategorii reżyseria:
Pierwsza kobieta, która zdobyła Oscara za najlepszą reżyserię:
Pierwsza czarnoskóra osoba nagrodzona Oscarem:
Pierwszy Afroamerykanin, który zdobył Oscara za rolę pierwszoplanową:
Pierwsza Afroamerykanka, która zdobyła Oscara za rolę pierwszoplanową:
Aktorki nominowane do Oscara pięć razy z rzędu:
Aktorzy nominowani do Oscara cztery razy z rzędu:
Aktorzy i aktorki, którzy w dwóch kolejnych latach otrzymywali Oscary:
Pierwszym zdobywcą Oscara dla najlepszego filmu spoza Hollywood był Hamlet (1948) Laurence’a Oliviera, sfinansowany i zrealizowany w Anglii.
W 1938 Akademia Filmowa uhonorowała Walta Disneya Oscarem normalnej wielkości i siedmioma miniaturowymi statuetkami za animację Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków (1937).
Jedynym Oscarem wyróżnionym statuetką był Oscar Hammerstein II, nagrodzony dwukrotnie za najlepszą piosenkę w 1941 i 1945.