Događaji
Januar/Siječanj – Mart/Ožujak
- januar - Rat Velike Alijanse: Francuzi spaljuju gradove južno od Neckara.
- 8. 2. - U Beč stigli osmanski pregovarači, Zulfikar-efendi i Aleksandar Mavrokordato - bez rezultata. Mletački predstavnici krajem marta tražili, između ostalog, svu teritoriju između Obrovca i reke Bojane[1].
- 14. 2. - Luj XIV objavio rat Austriji[2] (od jesenas ratuje na Rajni), Car Leopold I. će objaviti Reichskrieg protiv Francuske.
- februar - Moguli zarobili Sambhajija, vladara Marati - sledećeg meseca pogubljen.
- februar - U Dubrovnik stiglo 60 austrijskih vojnika, Hrvata iz Bakra[3].
- 23. 2. (13. 2. po j.k.) - Slavna revolucija: nakon što je engleski parlament našao da je presto upražnjen Jamesovim odlaskom iz zemlje, kruna je data zajedničkim vladarima, holandskom stadtholderu Vilimu III (do 1702) i Mary II (do 1694); krunisani su 11/21. aprila.
- 2. 3. - Francuzi (de Tessé) zapalili Heidelberg, četiri dana kasnije Montclar srušio Mannheim.
- 12. 3. - Turci napadali Požegu, Luka Ibrišimović spasao grad[4].
- 22. 3. (12. 3. po j.k.) - Zbačeni James II se iskrcao u Irskoj uz francusku pomoć - počinje Williamov rat u Irskoj.
- mart-april - Pobuna Srba u Starom Vlahu (knezovi Raškovići) - Mojsije Rašković potukao Turke kod Sjenice, napadnut Novi Pazar, ubijeno "nekoliko stotina" Turaka, grad spaljen. Turci kasnije razbili Srbe, ali ovi spalili kopaoničko rudište Lisina[5].
April/Travanj – Jun/Lipanj
- 18. 4. - Bostonska pobuna protiv nepopularnog guvernera Edmunda Androsa.
- 18. 4. - 28. 7. - Opsada Derryja - James II i jakobiti neuspešno opsedaju grad u Irskoj.
- 19. 4. - Tokom pozorišne predstave u danskom dvorcu Amalienborg izbio požar - oko 180 mrtvih.
- 21. 4. - Veliki požar u Brašovu.
- 9. 5. - Engleska objavljuje rat Francuskoj. To u Severnoj Americi znači Rat kralja Williama (neprijateljstva već traju).
- 11. 5. - Bitka u zalivu Bantry: francuska flota uspešnija od engleske, istovaren materijal za Jamesovu irsku kampanju.
- 12. 5. - Augsburška liga protiv Luja XIV postaje Velika alijansa: savez Svetog Rimsko Carstva i Holandije protiv Francuske čemu se pridružuju Brandenburg, Bavarska, Engleska, Hanover, Savoja, Saksonija i Španija.
- 20. 5. - Krimske bitke: ruska vojska stigla do Perekopa ali ubrzo se povlači zbog nedostatka trave i vode.
- 22. 5. - Rat Velike alijanse u Kataloniji: francuski vojvoda de Noailles zauzeo Camprodon ali potisnut u avgustu.
- 24. 5. - Akt Tolerancije u Engleskoj daje slobodu vere protestantskim nekonformistima, osim unitaraca.
- 31. 5. - Leislerova pobuna u Provinciji New York, Jacob Leisler upravlja dve godine.
- 31. 5. - 4. 6. - Francuzi uništili Oppenheim, Worms, Speyer i Bingen (uništeno preko 20 gradova i brojna sela u Palatinatu). Opljačkani carski grobovi u Speyerskoj katedrali.
- 9. 6. - Ludvig Badenski stigao u Beograd, naređuje da se prebeglice od Turaka u Srbiji šalju u Slavoniju[6].
- 12. 6. - Grof Đorđe Branković uputio iz Oršave proglas zemljama da se dižu protiv Turaka. Ima 800 ustanika i namerava stvoriti nezavisnu državu, Austrijanci ga uhapsili u Kladovu[7].
- jun? - Serasker Redžep-paša se zaleteo iz Kruševca do Avale, gde su ga odbili srpski konjanici[8].
- jun - Ugarski odmetnik Imre Tekeli zauzeo Kladovo, zarobljen Stefan Prodan Šteta sa 1.000 Srba.
- 29. 6. - Banska vojska Petra Draškovića potukla Turke na Zrinskom polju kod Novoga, Turci izgubili 7.000 od 12.000 ljudi[9].
- jun-jul - Krajiška vojska i Marko Mesić oslobođaju Liku i Krbavu (Novi 15. 6., Udbina 21. 7.), doći će mnogi Srbi iz Bosne u mesta koja su Turci napustili[10]. Muslimani u Perušiću se pokrstili.
- Pošto su na žito u Bosni pali sneg i mraz, dolazi do velike gladi 1689-90. Valija Husein-paša kuje bakarni novac, mangure, kako bi se mogla opremiti vojska.[11]
Jul/Srpanj – Septembar/Rujan
- 11. 7. - Proglas cara Leopolda obećava neometan posed pokretnih i nepokretnih imanja onima koji se nastane u virovitičkoj i požeškoj županiji i stupe u četu župana grofa Franje Ivanovića[6]. Oslobađa na tri godine od daća "Rašane, Hrvate i Vlahe" koji bi tamo prešli[12].
- 27. 7. - Prvi Jakobitski ustanak u Škotskoj: Bitka kod Killiecrankie je ubedljiva pobeda jakobita nad williamovcima, ali izgubili su lidera, vikonta Dundeeja.
- leto - Patrijarh Arsenije III u vizitaciji Požarevcu i Beogradu.
- 1. 8. - Bosanski Turci povratili Zvornik, nemački garnizon se povukao u Raču pa u Šabac[13].
- 25. 8. - Bitka kod Walcourta: uspeh Velike alijanse u Nizozemskoj.
- 29. 8. - Bitka kod Batočine: Ludvig Badenski i Pavle Nestorović Deak porazili Turke. Nakon ovoga grof Šijak zauzeo Kruševac[13].
- 6. 9. - Badenski iz Batočine ultimativno poziva patrijarha Arsenija na vojnu saradnju, šalje proglas za "Albaniju", Bosnu i Hercegovinu[13].
- 6. 9. (27. 8. po j.k.) - Nerčinski ugovor: Rusi se odrekli područja između Amura i Stanovojskih planina (traje do Ajgunskog ugovora 1858).
- 8. 9. - Francuski general Nicolas Chalon du Blé predao Mainz nakon tromesečne opsade.
- septembar - Car Petar zbacio regentkinju Sofiju Aleksejevnu i započinje faktički samostalnu vladavinu (do 1725), pod uticajem majke Natalije Nariškine do 1694.
- septembar? - Srpski ustanici zauzeli tvrđave Koznik i Maglič[13].
- 24. 9. - Bitka kod Niša: Ludvig Vilhelm Badenski porazio Osmanlije i zauzeo grad. Zatim, Badenski odlazi prema Kladovu a Pikolomini sa Srbima i Nemcima progoni Turke prema Sofiji - zauzeti Pirot (Šarkoj), Bela Palanka (Musa-pašina Palanka) i Dragoman (krajnja tačka u carigradskom pravcu). Turci i Imre Tekeli spalili Kladovo i Oršavu i povukli se u Vidin odn. Nikopolj [14]. Nakon niškog poraza je zadavljen serasker Arap Redžep-paša[15], a veliki vezir raspustio većinu vojske kod Sofije, plašeći se pobune[16].
Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac
- 4. 10. - Po carevim uputstvima Ludvig Badenski izdao naređenje o ustrojstvu Srpske milicije, na čelu pukovnik Pavle Nestorović Deak[17].
- 6. 10. - Kardinal Pietro Vito Ottoboni je novi papa Aleksandar VIII. (do 1690).
- 12. 10. - Brandenburški elektor osvojio Bonn nakon tromesečne opsade.
- 14. 10. - Ludvig Badenski osvojio Vidin na juriš; oslobođeni srpski zarobljenici iz Kladova, poslati u Belogradčik[18].
- oktobar - Patrijarh Arsenije III pobegao iz Peći u Nikšić - Mahmud-paša Begović mu je iznuđavao novac i pretio ubistvom[19]. Patrijarh je bliži Mlecima, ali nakon što mu Pikolomini zapreti da će postaviti drugog patrijarha, vraća se u Peć.
- 14. 10. - Pikolomini krenuo iz Prokuplja na Kosovo - Turci beže a Srbi dižu ustanak, kod Peći poražen dukađinski sandžak-beg Mahmud-paša Begović[17].
- oktobar-novembar - Neuspešni Karpošev ustanak u Makedoniji; takođe i slabo poznata buna u Morihovskoj nahiji[20]. Karpoš držao Kratovo, Kumanovo, Krivu Palanku, car Leopold ga je diplomom priznao za kneza.
- 22. 10. - Baron Štraser osvojio Kačanik[17].
- 26. 10. - Spaljivanje Skoplja nakon što ga je osvojio Pikolomini - veliki grad, zaražen kugom.
- 29. 10. - Carske i srpske snage poražene kod Dragomana[21].
- 6. 11. - Pikolominijev sastanak sa patrijarhom Arsenijem[22] i nadbiskupom Bogdanijem, tumač Toma Raspasani (Raspasanović)[23].
- 9. 11. - General Piccolomini umro u Prizrenu od kuge, patrijarh Arsenije odlazi u Komoran[22] (da li?). Austrijanci kasnije otimaju hranu od stanovništva[24].
- 10. 11. - Mustafa Ćuprilić postaje veliki vezir (do 1691) - sprovodi čistku korumpiranih službenika i mobilizaciju vojske. Ovih dana ratno savetovanje u Jedrenu - odlučeno da se povrati Skoplje i porazi Karpoš[25].
- 13. 11. - Carevci i Srbi porazili Turke kod Prizrena, ovi uzvratili tri dana kasnije a hercog Holštajn (Georg Christian von Schleswig-Holstein-Sonderburg) zapalio Štip[24].
- 22. 11. (12. 11. po j.k.) - Petrov carski ukaz o gradnji Sibirske ceste.
- 2. 12. - Holštajn krenuo na Ljumu, pokušao da razoruža tamošnje Srbe i Albance - kada su ovi pružili otpor, zapalio im sela[24].
- 16. 12. - U Engleskoj stupa na snagu Povelja o pravima - definitivno ustavna monarhija.
- decembar? - Isusovci preveli orahovičkog "vladiku" Jovana Rajića sa 16 parohija na uniju (potvrđeno 18. januara)[26].
- 20. 12. - Kapetan Sasnoski zauzeo Veles[24].
- novembar-decembar? - Halil-paša napada dolinom Vardara (uzima Veles i Štip) a Mustafa Ćuprilić preko Sofije i Ćustendila zauzima Krivu Palanku - Karpoš zarobljen u Kumanovu i nabijen na kolac u Skoplju. Turci zatim zauzeli Tetovo i Kačanik[27].
- 27. 12. - Vojno savetovanje u Prištini (prisutan i patrijarh?), dogovoreno da se pozove u pomoć albanska milicija[24].
- 27. 12. - Tatarski han Selim I Geraj pljačka okolinu Prištine, ali ga oterao baron Štraser, koji se odmah uputio ka Kačaniku - držali su ga Karpoševi ustanici ali su ga Turci zauzeli pre Štraserovog dolaska[24].
Kroz godinu
- Stradanja SPC 1688-89: paljenje četiri velike lavre: Hopovo, Mileševa, Rača i Ravanica. Đurđevi stupovi zapaljeni, odnesen olovni krov. Sa Studenice skinut olovni krov. Razoreni Sopoćani. Mahmud-paša Begović opljačkao Pećku patrijaršiju, patrijarh pobegao u Crnu Goru[28]. "Mađari poharali" manastir Temska kod Pirota, "proliveno mnogo hrišćanske krvi"[29].
- 1689-99 - Unijatski vladika Isaija Popović u Marči[30].
- Iz Hercegovine se preseljava 360 porodica u mletačku Boku[8].
- Pesnik Matsuo Bashō putuje Japanom iz čega nastaje klasično delo Oku no Hosomichi.
- Pirat William Kidd započinje karijeru.
