Ovo je članak o godini 1640.

Godina 1640 (MDCXL) bila je prijestupna godina koja počinje u nedjelju po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u srijedu po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

1640 na Wikimedijinoj ostavi

Događaji

• zima - Francuski i irokeški ratovi ("Dabrovi ratovi") počinju irokeškim napadima na Ataronchronone (sukobi traju do 1701).
• 9. 2. - Ibrahim I zvani Ludi je novi osmanski sultan (do 1648), prvih godina je uticajan veliki vezir Kemankeš Kara Mustafa-paša, kao i majka Kösem Sultan.
  • Počinje period koji će u doba Ćuprilića (od 1656) biti opisivan kao vreme opadanja.
  • U vreme sultana Ibrahima zabranjeno kovanje novca u pokrajinskim kovnicama, pa je zatvorena i kovnica u Novom Brdu^[1].

• 13. 3. - Opsada Gallea okončana holandsko-kandiskim zauzećem grada Galle na Sri Lanci.

• 13. 4. - Posle 11 godina lične vlasti, engleski kralj Čarls I sazvao "Kratki parlament" povodom "Biskupskih ratova" sa Škotskom - raspušten već u maju.
• 23. 4. - Na mestu današnjeg Čenaja (Madrasa) izgrađena prva engleska tvrđava u Indiji - Fort St. George, sedište buduće Madraske Prezidencije.
• proleće - Kongregacija za propagandu vere uputila Visariona, kaluđera cetinjskog vladike Mardarija, sa misionarom Franciskom de Leonardis da razgovara sa patrijarhom Pajsijem^[2] (susreli se 1642^[3]). Vladika Mardarije želi prihvatiti uniju u zamenu za oslobođenje naroda, sledećeg leta ga hapsili Turci^[4].

• 7. 6. - "Krvavo Tijelovo": ubijen vicekralj Katalonije Dalmau de Queralt i de Codina i jedan žetelac - počinje Katalonski ustanak (Guerra dels Segadors, "Žetelački rat"), traje do 1659.

• 10. 7. - Ivan III. Drašković je novi hrvatski ban (do 1648), uveden na saboru 23. srpnja^[5].

• 4. 8. - U Nagasakiju pogubljen 61 portugalski zvaničnik i mornar, koji su pokušali obnoviti veze sa Japanom a nisu se želeli odreći hrišćanstva - strogo sprovođenje prošlogodišnje zabrane povratka^[6].
• 9. 8. - Franko-španski rat (1635-39): skoro dvomesečna opsada Arrasa okončana francuskim zauzećem grada (opsada predstavlja pozadinu IV čina drame "Cyrano de Bergerac").
• avgust - Mandžurski vladar Hong Taiji poslao poslednju ekspediciju protiv Bombogora, vladara Evenka ("Tunguza") - njegovim hvatanjem i pogubljenjem se okončava i njihov otpor.
• 28. 8. - Drugi Biskupski rat, bitka kod Newburna: pobeda armije škotskih Covenantera, koja je upala u engleski Northumberland i grofoviju Durham, nakon čega zauzimaju Newcastle.

• ljeto? - Vojska baruna Petra Keglevića provalila na hrvatski teritorij do Gvozdanskog, porazila Turke i zarobila Bradavica-agu, nešto Vlaha sa stokom se preselilo u okolicu Jamnice^[5].

• 20. 9. - Opsada Torina: Francuzi uzeli grad Špancima.

• 28. 10. - Riponski ugovor ostavlja privremeno sever Engleske u škotskim rukama, Čarls im plaća ležarinu - mora sazvati parlament za odobrenje troškova.

• 13. 11. (3. 11. po j.k.) - U Engleskoj se okupio "Dugi parlament" - može se raspustiti samo uz pristanak svojih članova, traje do 1660.
• 22. 11. - Sabor u Varaždinu izabrao bana Draškovića za kapetana pokupskih krajina, novi podban je Stjepan Berislavić iz Male Mlake^[5].

• 1. 12. - Revolucija u Kraljevini Portugal okončava posle 60 godina Iberijsku uniju sa Španijom - novi kralj je João IV (do 1656) iz Kuće Bragança (do 1910). Španski Habsburzi ovo ne priznaju - počinje Rat portugalske restauracije (do 1668).
• 1. 12. - Počinje vladavina Friedricha Wilhelma, "Velikog Elektora", nad Brandenburg-Pruskom (do 1688).

Kroz godinu

• Ogulinska buna - sukob vitunjskih vlaha i ogulinskih kmetova oko zemlje^[7][8], novi naseljenici (iz Kranjske, Vinodola itd.) odbijaju i tlaku i vojničku službu^[9].
• 1638-40 - Podignuta Hadži Sinanova tekija u Sarajevu; ove godine je zemljotres srušio munaru Komatinove džamije^[10].
• Senjski statut - kapetan ima pravo postavljati svoga suca^[11].
• Ritual rimski Bartola Kašića: zalaže se za bosansku štokavsku ikavicu kao zajednički jezik.
• Neki Srbi se sele iz Bosne u Baniju^[12].
• Turci naselili grupu Srba u Pomorišju^[13].
• Patrijarh Pajsije uputio skopskog mitropolita Simeona u Moskvu - car Mihajlo odobrava predstavnicima srpske crkve da svake sedme-osme godine dolaze po pomoć^[14].
• 1640-60 - Najizraženiji selidbeni val uvećava broj Gradišćanskih Hrvata.
• Franjevcima iz Bosne dopušteno posjećivanje katolika u Banatu. Oko ove godine isusovci u Baranji pokušali provesti reformu kalendara ali tome se protive pravoslavci, protestanti pa i katolici i traže od Turaka da ih protjeraju^[15].
• 1638-40 - Podignuta Hadži Sinanova tekija u Sarajevu^[16].
• Posthumno objavljena Jansenova knjiga "Augustinus" - počinje širenje jansenizma i burnih teoloških rasprava.
• U Francuskoj prvi put iskovan zlatni novac lujdor (Louis d'or).
• Nova Holandija vodi "Svinjski rat" protiv Indijanaca Raritana, navodno zbog ukradenih svinja.
• pribl. - Bukaniri na Tortugi se zovu "Braćom obale".

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1640.

• 18. 3. - Philippe de La Hire, astronom i matematičar († 1718)
• 31. 5. - Michał Korybut Wiśniowiecki, poljsko-litvanski vladar († 1673)
• 9. 6. - Leopold I., rimsko-njemački car, ugarsko-hrvatski i češki kralj († 1705)
• 21. 9. - Filip I Orleanski, mlađi brat Luja XIV († 1701)
• 5. 10. - Madame de Montespan, miljenica Luja XIV († 1707)
• 6. 12. - Claude Fleury, crkveni povjesničar († 1723)
• 14. 12. - Aphra Behn, književnica († 1689)
• ? - Buhurizade Mustafa Itri, muzičar († 1712)
• ? - Marko Mesić, svećenik, borac protiv Turaka († 1713)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1640.

• 25. 1. - Robert Burton (književnik) (* 1577)
• 28. 1. - Jindřich Matyáš Thurn, vođa čeških ustanika (* 1567)
• 9. 2. - Murat IV, osmanski sultan (* 1612)
• april - Uriel da Costa, filozof (* ca. 1585)
• 30. 5. - Peter Paul Rubens, slikar (* 1577)
• 28. 11. - Joasaf I (moskovski patrijarh)
• pribl. - Atanazije Jurjević, književnik, diplomat (* ca. 1590)

Reference

Literatura

• Rudolf Horvat, Ban Ivan Drašković II. (sic) (hr Wikisource)
• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959