Godina 1880 (MDCCCLXXX) bila je prijestupna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom, odn. prijestupna godina koja počinje u utorak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Događaji

Januar/Siječanj

• 1. 1. - Bosna i Hercegovina priključena carinskom području Austrougarske.
• 8. 1. - Bitka na Murinu, Ali-paša Gusinjski opet pobedio Crnogorce i sprečio ih da zauzmu Plav i Gusinje, koji su im dodeljeni na Berlinskom kongresu.
• 14. 1.? - U Srbiji stupio na snagu metrički sistem.
• januar - U Novom Sadu izašao prvi broj dečjih novina "Neven" (1880–91, 1898–1908).
• januar - Nikola Tesla odlazi iz Like u Prag, ali ne može se upisati na Karlov univerzitet.

Februar/Veljača

• 2. 2. - Brodom SS Strathleven prvi put iz Australije u Englesku stiže smrznuta ovčetina i drugi proizvodi.
• 4. 2. - Black Donnellys: u Ontariju, Kanada, ubijeno pet članova irske porodice koja je bila u dugom sporu sa susedima.
• 7. 2. (26. 1. po j.k.) - Srbija sklopila stalni trgovinski ugovor sa Engleskom (koja se odrekla kapitulacija koje su ranije važile i za Srbiju).
• 8. 2. (27. 1. po j.k.) - Prirez (povećanje poreza) u Srbiji, radi otplate ratnog duga.
• 12. 2. (31. 1. po j.k.) - Zakon o naseljavanju žitelja, ima u vidu novoosvojene okruge Srbije.
• 13. 2. - Španski Kortes ukida ropstvo na Kubi uz osmogodišnji period sistema patronato (ropstvo zaista ukinuto 1886.).
• 15. 2. (3. 2. po j.k.) - Zakon o agrarnim odnošajima u novooslobođenim predelima - u novim krajevima Srbije omogućen otkup seljaka koji su u feudalnim odnosima (Srbija sa strane bila kritikovana zbog "nepravde" prema turskim zemljoposednicima).
• februar - U SAD izašao časopis Science.
• februar - Izbori u Bugarskoj, liberali ponovo dobijaju većinu, mada knez Aleksandar favorizuje konzervativce.
• 17. 2. (5. 2. po j.k.) - Peti atentat na ruskog cara Aleksandra II: dinamitom dignuta u vazduh trpezarija Zimskog dvorca, 11 mrtvih, ali car izbegao.
• 19. 2. - Alexander Graham Bell i Charles Sumner Tainter napravili fotofon, spravu za prenošenje zvuka na snopu svetlosti.

• 21. 2. - Hrvatski ban Ivan Mažuranić razriješen dužnosti na sopstvenu molbu, postavljen Ladislav Pejačević (do 1883). Mažuranić je zahtjevao da se Vojna krajina odmah sjedini sa Hrvatskom i Slavonijom i financijsku nagodbu Ugarske i Hrvatske u korist hrvatskog prijedloga^[1].
• 22. 2. - Parlamenti Austrije i Ugarske izglasali Zakon o upravljanju Bosnom i Hercegovinom ("Bosanski zakon"), uprava u BiH pokriva sopstvene troškove.
• 24. 2. (12. 12. po j.k.) - U Rusiji formirana Vrhovna administrativna komisija na čelu sa Mihailom Loris-Melikovim - legalni metodi protiv terorizma, preporučuju se administrativne i ekonomske reforme.
• 26. 2. - Car Franjo Josip I. odlučio da vrhovnu civilnu upravu u BiH sprovodi zajedničko AU ministarstvo finansija (do aprila ministar je Leopold Friedrich von Hofmann, a zatim do 1882. József Szlávy).

Mart/Ožujak

• 14. 3. - Spajanjem lokalnih udruga nastaje Austrijsko društvo Crvenog križa.
• 28. 3. - Austrougarska zaključila konvenciju sa Carigradskom patrijaršijom - AU car dobio pravo da imenuje mitropolita i episkopa u BiH.
• 31. 3. (19. 3. po j.k.) - Adam Bogosavljević, narodni tribun u Srbiji, umro u zatvoru od zapaljenja pluća - opozicija sumnjiči vladu da ga je otrovala.
• 31. 3. - Wabash, Indiana, 3.800 stanovnika, postaje prvi grad na svetu osvetljen elektrikom.

April/Travanj

• 7. 4. - Liberal Dragan Cankov postaje premijer Bugarske - održava se samo do decembra, zbog loših odnosa sa knezom i grešaka.
• 9. 4. - Sklopljena železnička konvencija između Srbije i Austrougarske - Srbija mora da u roku od tri godine napravi prugu Beograd - Vranje (ne i Niš - Pirot, što je ustupak Srbiji).
• april - George Eastman dobio patent na "metod i aparaturu za oblaganje ploča", istog meseca je u Rochesteru započeo proizvodnju suvih ploča za fotografije (marka Kodak od 1888.).
• 18. 4. - Potpisan protokol o razgraničenju između Crne Gore i Turske^[2]; umesto Plava i Gusinja, Crnoj Gori bi pripali Hoti i Gruda, ali otpor na čelu sa Hodo-pašom Dervišijem to osujećuje^[3].
• 22. 4. - Turske vlasti predaju teritoriju Gruda i Hota vojsci Prizrenske lige^[4].
• 23. 4. - Liberal William Ewart Gladstone po drugi put postaje premijer Ujedinjenog Kraljevstva (do 1885), pošto su konzervativci Benjamina Disraelija izgubili na izborima.
• 24. 4. - Adolf Erik Nordenskiöld svečano dočekan u Stokholmu na povratku iz plovidbe Sjevernim morskim putem.
• 25. 4. - Misija francuskog kapetana Gallienija u Africi: sklopio je ugovor sa Tokontan Keitom, kojim je Kita u Maliju došla pod francuski protektorat.

Maj/Svibanj

• 2. 5. - SS Columbia je prvi brod osvetljen Edisonovim sijalicama.
• 24. 5. (12. 5. po j.k.) - Otvorena vanredna Narodna skupština u Kragujevcu, radi ratifikovanja železničke konvencije sa Austrougarskom.
• 26. 5. - Pacifički rat — Bitka kod Tacne - ubjedljiva pobjeda čileanske vojske nad peruansko-bolivijskom, Bolivija izlazi iz rata.

Jun/Juni/Lipanj

• 1. 6. - U SAD instalirana prva javna telefonska govornica u svetu.
• 1. 6. - Madžarska vlada otvorila "Davidovu školu" kod direkcije financija za Hrvatsku i Slavoniju, kako bi činovnici mogli učiti madžarski jezik (shvaćeno kao uvreda)^[5].
• 3. 6. - Umrla ruska carica-supružnica Marija Aleksandrovna, car Aleksandar II ulazi sledećeg meseca u morganatski brak sa Jekaterinom Dolgorukovom, s kojom već ima troje dece.
• 7. 6. - Bitka za Aricu: Čileanci odnose ubedljivu pobedu i uzimaju grad Peruancima (ostaje u čileanskim rukama).
• 10. 6. - Žičana željeznica na Vezuvu je otvorena za javnost (stradala u erupciji 1944). Za ovu priliku je skladana popularna pjesma Funiculì, Funiculà.
• jun - Poslednji Argentinski građanski rat: nakon što je izgubio na predsedničkim izborima, guverner Buenos Airesa Carlos Tejedor diže pobunu - general Julio Argentino Roca ga je porazio, što vodi federalizaciji grada Buenos Airesa.
• 20. 6. - Otvoren prvi stalni postav Muzeja za umjetnost i obrt u Zagrebu (u vlastitoj zgradi od 1909.).
• 27. 6. - Knez Milan u poseti Beču i caru Franji Josipu.
• 29. 6. - Kraljevina Tahiti postaje francuska kolonija (danas Francuska Polinezija, od 1946. prekomorska teritorija, od 2004. prekomorska zemlja), poslednji kralj Pōmare V dobija penziju.
• maj-jun - Arnold Böcklin naslikao prve dve verzije "Ostrva mrtvih".

Jul/Juli/Srpanj

• 7. 7. - Konrad Duden prvi put izdao rečnik njemačkog jezika Duden.
• 14. 7. - Povlačenje iz Kulturkampf-a u Nemačkoj: povučen "Zakon hlebne košare" iz 1875, biskupi se više ne moraju zaklinjati na vernost Pruskoj.
• 22. 7. - Abdur Rahman Khan zvanično priznat za emira Afganistana (do 1901).
• 23. 7. (ili 23. 6.) - Kongres južnoalbanskih komiteta Prizrenske lige u Gjirokastru: pobuniće se ako se krajevi naseljeni Albancima budu predavali drugim državama.
• 27. 7. - Memorandum mostarskih Srba caru Franji Josipu: žalba na potiskivanje ćirilice i srpske narodnosti i na nadzor od strane tajne i javne policije.
• 27. 7. - Drugi anglo-afganski rat: Afganci odnose pobedu u Bici kod Maiwanda uz velike sopstvene žrtve.

Avgust/August/Kolovoz

• 14. 8. - Posle 632 godine gradnje završena Kelnska katedrala, sa 157 m najviša građevina na svetu do 1884.
• 18. 8. - Vlasti zabranile zbor srpske omladine u Dubrovniku^[6].
• 26. 8. - Održana prva Palićka olimpijada, 16 godina pre prvih Olimpijskih igara.

Septembar/Rujan

• 1. 9. - Bitka kod Kandahara je odlučujuća britanska pobeda nad Mohammad Ayub Khanom, okončanje Drugog anglo-afganskog rata.
• 3. 9. - Matija Mrazović sa 22 poslanika osniva Neodvisnu narodnu stranku - reakcija na osnivanje "Davidove škole".
• 10. 9. - Osnovan današnji Brazzaville: Pierre Savorgnan de Brazza je sklopio ugovor sa Makokoom, kraljem Batekea, o francuskom protektoratu (od 1882. Francuski Kongo).
• 10. 9. - Lynchova ekspedicija: čileanski kapetan Patricio Lynch se iskrcava u Chimboteu na severu Perua - sakuplja "ratni porez" u tom i drugim gradovima.
• septembar - Eskadra velikih sila pred Ulcinjem, lord Seymour namerava preduzeti kombinovanu akciju zajedno sa Crnogorcima^[4].
• septembar - Basuto Gun War: izbija sukob između Kolonije Rta dobre nade i Basothoa koji nisu želeli predati oružje.
• septembar - Sinovi kurdskog Šejh Ubeydullaha dižu pobunu u graničnom delu Persije, nakon čega i sam prelazi granicu, tvrdeći da želi nezavisni Kurdistan^[7].
• 19. 9. - Na mitingu Zemljišne lige u Irskoj predloženo da se izbegavaju ljudi koji prihvate zemlju sa koje je agent Charles Boycott proterao zakupce; i on sam je ostrakizovan, tako nastaje termin "bojkot".
• 30. 9. - Austrougarska ultimativno traži od Srbije jednostrani status najpovlašćenije nacije (na osnovu ugovora sa Turskom iz 1862.) - u protivnom carinski rat^[8].
• 30. 9. - Henry Draper fotografisao Orionovu maglinu.

Oktobar/Listopad

• 1. 10. - Otvorena Međunarodna izložba u Melbourneu, prva zvanična na južnoj hemisferi, daje veliki podsticaj razvoju grada.
• 14. 10. - U Meksiku ubijen apački ratnik Victorio.
• 14. 10. - De Raysova ekspedicija: na Novoj Irskoj se iskrcalo 300 italijanskih kolonista u organizaciji francuskog plemića de Raysa - umreće ih 123, na kraju će se naseliti u Australiji.
• oktobar - U Severnoj Americi počinje niz mećava koji će trajati do sledećeg marta, najoštriju poznatu zimu u SAD je opisala Laura Ingalls Wilder u romanu "Duga zima".
• 16. 10. - U oluji na jezeru Michigan potonuo parobrod SS Alpena, najmanje 80 mrtvih.
• 20. 10. - Sastanak Prizrenske lige u Debru povodom ulcinjske situacije: tražena mobilizacija, odbrana grada i proglašenje autonomije, ali prevladala provladina struja^[9].
• 22. 10. - Održana prva razrednja sjednica u novoj zgradi JAZU (HAZU).
• 26. 10. (14. 10. po j.k.) - Ostavka liberalne vlade Jovana Ristića u Srbiji (knez Milan, seoske gazde i trgovci ne žele carinski rat sa AU).
• 29. 10. - Osnovana činovnička Zemaljska vlada u Sarajevu (sprovodi odluke Zajedničkog ministarstva finansija).
• 30. 10. - Tegucigalpa konačno postaje glavni grad Hondurasa (ranije se smenjivala sa Comayaguom).
• 31. 10. (19. 10. po j.k.) - Milan Piroćanac je novi predsednik srpske vlade, čine je mladi konzervativci.

Novembar/Studeni

• 2. 11. - Republikanac James Garfield izabran za predsednika SAD: demokrata Winfield Scott Hancock pobeđen sa 214 prema 155 elektora, ali razlika u narodnim glasovima manja od 2.000.
• 3. 11. - Joseph Gallieni skicirao ugovor sa tukulerskim vladarom Ahmadu Tallom: Francuska dobija status najpovlašćenije nacije u zamenu za oružje, novac i garancije integriteta (potpisano sledećeg marta, ali Ahmadu nije ratifikovao).
• 9. 11. - Jak Potres u Zagrebu, stotine oštećenih zgrada, uključujući katedralu.
• 10. 11. - Srpska vlada prihvatila klauzulu najvećeg povlašćenja sa Austrougarskom, bez uzajamnosti.
• 11. 11. - U Australiji obešen odmetnik Ned Kelly, koji će postati legenda.
• novembar - Alphonse Laveran ustanovio da malariju izaziva protozoa plasmodium.
• novembar - Američka firma Steinway & Sons otvorila fabriku klavira u Hamburgu.
• 20. 11. - Na početku kampanje prema Limi, čileanske snage zauzimaju južniji grad Pisco.
• 26. 11. (14. 11. po j.k.) - Crnogorska vojska preuzela Ulcinj^[10].

Decembar/Prosinac

• 2. 12. (20. 11. po j.k.) - Srpski ministar unutrašnjih dela Milutin Garašanin zabranio policiji mešanje u predstojeće izbore (policija je ranije koristila liberalnoj vladi).
• 10. 12. - Liberal Petko Karavelov je novi premijer Bugarske (do maja).
• 12. 12. (30. 11. po j.k.) - Skupštinski izbori u Srbiji, koalicija konzervativaca i radikala odnela veliku pobedu.
• decembar - Derviš-paša uhapsio Hodo-pašu Dervišija, vođu albanskog pokreta oko Tuza^[11].
• 20. 12. - Sava Kosanović potvrđen od cara za mitropolita dabrobosanskog.
• 20. 12. - Nakon što je Transvaal proglasio nezavisnost, počinje Prvi burski rat (burska pobeda u martu).
• 23. 12. - Pat Garrett sa posadom uhvatio Billy Kida i još trojicu (nakratko će pobeći u aprilu).

Kroz godinu

• Izašla prva sveska Rječnika hrvatskoga ili srpskoga jezika (dovršen 1976).
• Monopol na duhan u Bosni i Hercegovini, osnivanje tvornica u Sarajevu^[12] i u Mostaru.
• Neznatno promijenjen financijski dio Hrvatsko-ugarske nagodbe. Josip Frank ove godine izdao brošuru Die Quote Kroatiens u kojoj tvrdi da je Hrvatska previše opterećena.
• Sava Bjelanović osnovao "Srpski list" u Zadru.
• Na Cetinju otvorena Niža gimnazija.
• Iseljava se dosta muslimana iz Spuža, Žabljaka i Zete i dijelom Podgorice^[13]; neki se naseljavaju u okolini Skadra, dolazi do krvne zavade sa Vračanima^[14].
• Novopazarski sandžak podeljen na Pljevaljski sandžak (kaze Pljevlja i Prijepolje i pribojski mudirat) i Novopazarski mutesarifluk odn. Sjenički sandžak (kaze Sjenica, Nova Varoš, Bijelo Polje i Donji Kolašin).
• Okvirni početak neoimperijalističke Utrke za Afriku.
• Auguste Rodin počinje rad na "Vratima pakla".
• Ilja Rjepin počinje rad na slikama "Kozaci pišu pismo sultanu" i "Litija u Kurskoj guberniji".
• Zvanično zatvorene Catacombe dei Cappuccini u Palermu.
• Izbija drugi rat između naroda Nama i Herero u današnjoj Namibiji - sukobi će omogućiti nemačku kolonizaciju^[15].
• Nauka i tehnika
  • Braća Pierre i Jacques Curie otkrili piezoelektricitet.
  • Jean Charles Galissard de Marignac otkrio gadolinijum.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1880.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 2. 1. - Louis Charles Breguet, pionir avijacije († 1955)
• 6. 1. - Tom Mix, glumac († 1940)
• 10. 1. - Pavle Radić, hrvatski političar († 1928)
• 10. 1. - Manuel Azaña, predsednik Španske republike († 1940)
• 17. 1. - Mack Sennett, filmski režiser, glumac i producent († 1960)
• 24. 1. - Juta od Meklenburga - Milica, supruga crnogorskog prestolonaslednika Danila († 1946)
• 26. 1. - Douglas MacArthur, američki general sa pet zvezdica († 1964)
• 5. 2. - Gabriel Voisin, pionir avijacije († 1973)
• 8. 2. - Franz Marc, slikar († 1916)
• 15. 2. - Grigorije Božović, književnik i publicista († 1945)
• 19. 2. - Álvaro Obregón, predsednik Meksika († 1928)
• 3. 3. - Milan Srškić, premijer KJ († 1937)
• 10. 3. - Vladislav Petković Dis, srpski pesnik. († 1917)
• 21. 3. - Broncho Billy Anderson, glumac († 1971)

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 4. 4. - Georg von Trapp, časnik, inovator i glazbenik, rođen u Zadru († 1947.)
• 7. 4. - Leonard Woolley, arheolog († 1960)
• 10. 4. - Ivan Matetić Ronjgov, hrvatski skladatelj, melograf i glazbeni pedagog, fiksirao Istarsku ljestvicu († 1960.)
• 23. 4. - Michel Fokine, ruski koreograf i plesač († 1942)
• 26. 4. - Radenko Stanković, kraljevski namesnik († 1956)
• 6. 5. - Ernst Ludwig Kirchner, njemački slikar i grafičar († 1938)
• 14. 5. - Wilhelm List, nemački feldmaršal († 1971)
• 20. 5. - Aleksandar Lifka, osnivač prvog bioskopa u Jugoslaviji († 1952)
• 29. 5. - Oswald Spengler, filozof istorije († 1936)
• 6. 6. - W. T. Cosgrave, irski političar († 1965)
• 17. 6. - Carl Van Vechten, američki fotograf († 1964)
• 27. 6. - Helen Keller, američka književnica i aktivistica († 1968.)
• 29. 6. - Ivan Kuhar, svećenik († 1945)
• 29. 6. - Ludwig Beck, nemački general († 1944)

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 21. 7. - Milan Rastislav Štefánik, čehoslovački astronom, vojnik, političar († 1919)
• 10. 8. - Leon Rupnik, oficir AU i KJ, slovenski kvisling († 1946)
• 12. 8. - Radclyffe Hall, engleska spisateljica († 1943)
• 15. 8. - Jevto Dedijer, geograf († 1918)
• 19. 8. - Adelbert Ames, Jr., oftalmolog, psiholog († 1955)
• 26. 8. - Guillaume Apollinaire, književnik († 1918)
• 31. 8. - Wilhelmina, kraljica Nizozemske († 1962)
• 11. 9. - Patrijarh srpski Varnava (Rosić) († 1937)
• 11. 9. - Dobrica Milutinović, srpski glumac († 1956)
• 12. 9. - H. L. Mencken, američki novinar, satiričar († 1956)
• 18. 9. - Vaclav Huml, češko-hrvatski violinist († 1953)
• 23. 9. - John Boyd Orr, nobelovac za mir, prvi direktor FAO († 1971)
• 28. 9. - Vojislav Tankosić, četnički vojvoda, suosnivač Crne ruke († 1915)

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 31. 10. - Mihail Tomski, sovjetski političar († 1936)
• 1. 11. - Alfred Wegener, njemački geofizičar i meteorolog († 1930)
• 6. 11. - Robert Musil, austrijski književnik († 1942.)
• 24. 11. - Abd al-Aziz ibn Saud, osnivač modernog Kraljevstva Saudijske Arabije († 1953)
• 25. 11. - Milutin Cihlar Nehajev, književnik i novinar († 1931.)
• 28. 11. - Aleksandar Blok, ruski pesnik († 1921)
• 3. 12. - Fedor von Bock, nemački feldmaršal († 1945)
• 14. 12. - Bruno Barilli, glumac, kompozitor, otac Milene P.-B. († 1952)
• 24. 12. - Adam Pribićević, srpski političar i publicista († 1957)
• 31. 12. - George Marshall, američki general, državni sekretar, nobelovac za mir († 1959.)

Kroz godinu

• Emanuel Maša Muanović, srpski slikar († 1944)
• Mitar Trifunović - Učo, učesnik Oktobarske revolucije († 1941)
• Husejn Đogo Dubravić, književnik, urednik († 1961)
• Ferhat Bey Draga, kosovskoalbanski političar († 1944)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1880.

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj

• 8. 1. - Joshua Norton, samozvani car SAD (* ca. 1818)
• 16. 1. - Gruja Mišković, srpski pukovnik (* 1826)
• 8. 2. - Stevan Branovački, bivši gradonačelnik Novog Sada, predsednik Matice srpske (* 1804)
• 31. 3. - Adam Bogosavljević, srpski političar (* 1843)
• 6. 5. - Friedrich Bayer, osnivač firme Bayer (* 1825)
• 8. 5. - Gustave Flaubert, književnik (* 1821)
• 3. 6. - Marija Aleksandrovna, carica Aleksandra II (* 1824)
• 18. 6. - John Sutter, pionir u Kaliforniji (* 1803)

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac

• 26. 7. - Johann Baptist Coronini-Cronberg, bivši čelnik Vojvodstva srpskog i hrvatski ban (* 1794)
• 2. 8. - Stevan Avramović, prota, vođa Trebavske bune
• 5. 10. - Jacques Offenbach, kompozitor opereta (* 1819)
• 5. 10. - William Lassell, astronom (* 1799)
• 14. 10. - Victorio, vođa Čirikava Apača (* ca. 1825)
• 22. 10. - Alphonse Pénaud, pionir avio-modelarstva (* 1850)
• 24. 10. - Rikard Jorgovanić, književnik (* 1853)
• 9. 11. - Edwin Drake, prvi bušač za naftom (* 1819)
• 11. 11. - Ned Kelly, australski odmetnik (* 1854)
• 23. 11. - James Craig Watson, astronom (* 1838)
• 5. 12. - Sava Rajković, glumac, reditelj (* 1848)
• 22. 12. - George Eliot, pseudonim književnice (* 1819)

Kroz godinu

• Omer Humo, muderis, mualim, pisac (* 1808)

Reference

Literatura

• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (V-1)
• Šišić, Ferdo. Povijest Hrvata - Pregled povijesti hrvatskoga naroda 1526.-1918., drugi dio. ISBN 953-214-198-7

Vidi takođe:

• Bejzbol 1880
• Godišnji kalendar

1880 na Wikimedijinoj ostavi