Er yezhoniezh e vez implijet an termen adverb (saoz: adverb) evit komz eus ur rummad gerioù yezhadurel hag a dalvez da gemmañ pe da resisaat ster gerioù eus n'eus forzh peseurt rummad yezhadurel all estreget an anvioù ma vez implijet doareerien hag anvioù-gwan, da lâret eo da skouer dreist-holl verboù, anvioù-gwan (en o zouez an niverennoù), pe c'hoazh frazennoù a-bezh.
Respont a ra an adverboù peurliesañ d'ar goulennoù "penaos?" ha "pegoulz?". Graet e vez an arc'hwel adverbel eus an dra-mañ ha gallout a ra bezañ kaset da benn gant adverboù pe c'hoazh gant rannfrazennoù adverb.
E brezhoneg, daoust ha ma c'heller sevel adverboù a-wezhioù dre stagañ ar rakger ez- pe er- ouzh deroù un anv-gwan, ne vez ket graet dre ret atav un diforc'h ken splann all etre stumm morfologel an anvioù-gwan hag hini ar rakverboù ha ma reer e yezhoù all evel ar galleg da skouer, keñveriit:
- Anv-gwan
- Brezhoneg
- Un dra vat
- Galleg
- Une bonne chose
- Saozneg
- A good thing
- Adverb
- Brezhoneg
- graet mat eo bet
- Galleg
- Il a été bien fait
- Saozneg
- It was well done
Dont a ra an termen adverb diwar an termenoù implijet ez-hengounel evit deskrivañ yezhadur al latin hag implijet war-lerc'h evit deskrivañ fedoù yezhadurel yezhoù all. Meur a arc'hwel disheñvel diouzh re al latin a c'hell kaout an adverboù a yezh da yezh avat hag ur rummad yezhadurel ledan-tre an hini eo e gwirionez. N'heller ket implijout an holl adverboù evit ober dave d'ur frazenn a-bezh ("adverboù frazennek") da skouer.
E meur a yezh evel ar brezhoneg dre vras, n'eus stumm morfologel arbennik ebet evit merkañ an adverboù hag o diforc'hañ diouzh rummadoù yezhadurel all, evel da skouer an alamaneg gut ("mat") = adverb/anv-gwan. Kemmañ a ra kalz ivez a yezh da yezh an doare da sevel adverboù, da skouer:
- E saozneg e implijer alies al lostger "-ly" ouzh un anv-gwan evit sevel ur rakverb diwarnañ, da skouer happy ("laouen") > happily ("en un doare laouen");
- Er yezhoù romanek e implijer alies al lostger -mente na rank ket bezañ adimplijet e heuliadoù adbverboù renk-ouzh-renk dre ret e yezhoù evel ar spagnoleg, da skouer pobre y triste ("paour ha trist") > "pobre y tristemente" = "pobremente y tristemente" ("en un doare paour ha trist");
- E japaneg e c'heller sevel adverboù dre kemmañ silabenndiwezhañ un anv-gwan い > く pe dre gemmañ ar rannig な > に. N'heller ket sevel adverboù diwar an holl anvioù-gwan atav avat.
- En iwerzhoneg e stager ar verb "mont" (hag a dalvez "betek") ouzh deroù un anv-gwan;
- E gresianeg a-vremañ e saver adverboù peurliesañ dre stagañ al lostgerioù -α pe -ως ouzh gwrizienn un anv-gwan. A-wezhioù e c'hell bezañ disheñvel ster adverb pe adverb hervez al lostger resis implijet evit e sevel, da skouer καλός ("mat" pe "reizh") > καλά ("en un daore mat") ha καλώς ("en un doare reizh");
- E latveg e saver adverboù diwar anvioù-gwan dre lakaat al lostger -i e lec'h an dibennoù gourel ha benel -s hag -a, da skouer labs ("good") > labi ("ervat"; "en un doare mat").
Termenadurezh
Arveret eo bet an termen rakverb gant ar ster «adverb» ivez[1]. Koulskoude ez eo aet kozh an implij-se[2] ha dilezet eo er geriadurioù hag ar yezhadurioù a-vremañ. E 1947, Frañsez Kervella, hag a venege «rakverb» c'hoazh[3], a rae gant an termen adverb dija[4].
Ur ster all en deus kemeret ar ger rakverb bremañ[5]. Evit ar ster nevez-se, sellet ouzh ar pennad: rakverb.
Adverboù brezhonek
Sed amañ un toullad adverboù ha troiennoù adverbel :
Adverboù-amzeriañ
- Gant an amzer-vremañ: bremañ, hiriv... kammed, morse,
- Gant an amzer-da-zont: arc'hoazh, a-benn neuze, da-vloaz ..., biken ...
- Gant an amzer-dremenet: dec'h, dilun, gwechall, kentaou ... biskoazh...
- A verk ar boaz (hag a c'hall bezañ implijet gant ne vern pe amzer-verb) : alies, atav, a-wechoù, bemdez, bemnoz, bepred, dalc'hmat, peurliesañ ...
Adverboù-doareañ
Darn eus an adverboù-se zo anvioù-gwan ivez:
- abred, buan, fall, mat,...
Anvioù-gwan a gaver e troiennoù adverbel zo:
- a galon vat, a vouezh uhel, a wir galon
Kalz adverboù ha troiennoù adverbel zo savet diwar araogennoù:
- a : a-benn ar fin, a-daol-trumm, a-greiz-holl,...
- dre: dre chañs, ...
- e : emberr, e gwirionez, ...
- evel : evel-hen,
- hep: hepdale, hep mar
- ouzh: ouzhpenn, skoaz-ouzh-skoaz,
- rak : rag-eeun, raktal
- war : war-blaen, war-raok
Adverboù-eren
An adverboù-eren, pe ereadurezh, pe kenereerien, zo adverboù ha ne gemmont ket ster ur verb met hini ul lavarenn a-bezh, pe hini ur frazenn zoken. Evel stagelloù int.
- A-benn ar fin, a dra sur, evel-se, gant-se, goude-se, koulskoude, neuze, ouzh-penn-se, setu perak, etc.
- Avat, eta, ivez, zo, ouzhpenn-se, adverboù diabarzh dre ma n'hallont ket bezañ implijet e deroù ar frazenn evel an adverboù ordinal.
Adverboù-kementad
An adverboù-kementad a gemm ster un adverb all, un anv-gwan, pe un anv-kadarn:
- Un adverb: alies, re alies, alies a-walc'h
- Un anv-gwan : mat-tre, gwall vat
- Un anv-kadarn : re a dud, tud e-leizh, trawalc'h a dud.
Sed ur roll eus an adverboù kementad pouezusañ :
- a-leizh (pe e-leizh), a-walc'h, gwall, hanter, hepken, kenañ, meurbet, nemeur, re, tre,
Adverboù-lec'hiañ
- Amañ, aze, ahont, eno... tost, pell ...
Darn eus an adverboù zo ivez araogennoù :
- a-dreñv, da-heul, dirak, e-barzh, e-kichen, er-maez, war-lerc'h, war-raok
- Adverboù orin : ac'hann, alese, aleshont...
- Troiennoù adverbel : er pelloù, war vor