Osmiom – Iridiom – Platin | ||||
| ||||
Perzhioù hollek | ||||
Niver atomek | 77 | |||
Rummad kimiek | Metaloù ardreuzat | |||
Strollad | 9 | |||
Trovezh | 6 | |||
Bloc'h | d | |||
Tolz atomek | 192,217 | |||
Aozadur elektronek | ||||
[Xe] 4f14 5d7 6s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 15, 2 | ||||
![]() | ||||
Perzhioù atomek | ||||
Niver oksidadur | + 4 | |||
Tredanleiegezh | 2,20 (Skeul Linus Pauling) | |||
Gremmoù ionadur | 1 : 865,180 kJ/mol | |||
Skin atomek | 213 pm | |||
Skin kenamsav | 132 pm | |||
Skin Van der Vaals | (stlenn ebet) | |||
Perzhioù fizikel | ||||
Arvez | Kaled | |||
Douester (≈20 °C) | 22,550 g/cm3 | |||
Teuzverk | 2 446 °C | |||
Bervverk | 4 428 °C | |||
Tredanharzusted | 47,1 nΩ•m (e 20 °C) | |||
Neuz an elfenn | ||||
![]() | ||||
![]() |
Un elfenn gimiek eo an iridiom ; Ir eo e arouez kimiek, 77 e niver atomek ha 192,217 e dolz atomek. Ur metal ardreuzat eo, eus familh ar platin[1].
E 1803, ar c'himiour saoz Smithson Tennant a lakaas platin da zileizhiñ en dour real (HNO3 + 3HCl), ha merzout a reas e chome darn eus ar metal hep dileizhiñ. Heñvel a oa c'hoarvezet gant kimiourien all c'hoazh, o devoa lavaret e oa grafit eus an nemorant. Smithson Tennant e soñjas dezhañ e oa un dra bennak all koulskoude, ha dre arnodiñ gant trenkennoù ha bazennoù e teuas a-benn da rannañ an nemorant e div elfenn vetalek nevez, a anvas iridium hag osmium.
Eus hini Iris (doueez), doueez Hellaz ar ganevedenn, e teu anv an iridiom en abeg da livioù e haloù.
Pelloc'h eget S. Tennant ez eas ur strollad kimiourien, ar Saoz Sir Humphry Davy en o zouez, pa zeujont a-benn e 1813 da brouiñ e c'hall an iridiom teuziñ evel ar metaloù all dre e lakaat en ur red-tredan galloudus ganet gant ur niver bras a zaspugneroù.[2]
Diwar kenderc'hadur an nikel hag ar c'houevr e teu an iridiom a vez arveret. E Suafrika, e Rusia, e Kanada hag e Stadoù-Unanet Amerika eo e kenderc'her ar muiañ ag iridiom. War-dro 2,3 tonennad a voe kenderc'het e 2011[3].
Ur metal kalet-kenañ liv an argant eo an iridiom. An eil elfenn stabil stankañ eo, goude an osmiom. Puzuilh eo daoust d'e zouester.
Ar metal diaesañ da zaskrignat eo an iridiom, zoken e gwrezverkoù ken uhel ha 2 000 °C e talc'h ouzh an dour real (HNO3 + 3Hcl), an trenkennoù, ar metaloù all en o stumm teuz, ar silikatoù. Gant halogenoù, ar fluor dreist-holl, ha lod haloù evel NaCN ha KCN e c'hall bezañ daskrignet koulskoude.
Kalz dazgweredusoc'h eo an iridiom en e stumm bruzunet-tanav, tu zo da lakaat tan da begañ ennañ.
Daou izotop naturel zo d'an iridiom, Ir-191 (37,3 % eus an Ir a gaver war an Douar) hag Ir-193 (62,7 %). Tremen 30 skinizotop zo bet kevanaozet, er skalfad 164Ir — 199Ir, an hini stabilañ o vezañ Ir-192 gant un hanter-vuhez a 73,827 devezh.
Izotop | % en natur | Hanter-vuhez |
---|---|---|
188Ir | kevanaozet | >1,73 devezh |
189Ir | kevanaozet | 13,2 devezh |
190Ir | kevanaozet | 11,8 devezh |
191Ir | 37,3 | stabil, 114 neutron |
192Ir | kevanaozet | 73,827 devezh |
193Ir | 62,7 | stabil, 116 neutron |
194Ir | kevanaozet | 19,3 eurvezh |
Abalamour d'e galeter ha d'e harzder ouzh an daskrignat e gwrezverkoù uhel ez implijer an iridiom war meur a dachenn. Alies e vez kendeuzet gant platin, titaniom pe osmiom.
Kimiezh | Elfennoù kimiek |
---|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv •
Taolenn beriodek |