E 1803, ar c'himioursaoz Smithson Tennant a lakaas platin da zileizhiñ en dour real (HNO3 + 3HCl), ha merzout a reas e chome darn eus ar metal hep dileizhiñ. Heñvel e oa c'hoarvezet gant kimiourien all c'hoazh, o devoa lavaret e oa grafit eus an nemorant. S. Tennant e soñjas dezhañ e oa un dra bennak all koulskoude, ha dre arnodiñ gant trenkennoù ha bazennoù e teuas a-benn da rannañ an nemorant e div elfenn vetalek nevez, a anvas iridium hag osmium.
Eus ar gresianegοσμή "osmê" ("c'hwezh") e teu an anv osmiom, abalamour d'ar c'hwezh kreñv a zeuas eus ar metal nevez.
Nebeud ag implij a voe graet gant an osmiom rak ral e oa ha diaes da labourat, met dre ma oa kalet-kenañ e pade pell, hag a-hed un nebeud bloavezhioù e voe arveret da fardañ pluennoù, ha nadozioù evit ar gramofonoù[1].
Kenderc'hadur
Ral-kenañ eo an osmiom, pa n'eo nemet 0,05x10−9 eus krestenenn an Douar. En e stumm glan e vez kavet, pe e kendeuzadoù naturel evel an osmiridiom (muioc'h ag OS eget ag Ir) hag an iridiosmium (ar c'hontrol). Er gwiskadoù nikel ha kouevr en e gaver ivez e stumm kendeuzadoù naturel pe gejet gant metaloù eus ar strollad 10, hini ar platin.
Dre buraat an nikel hag ar c'houevr e kenderc'her osmium.
E Suafrika dreist-holl e kenderc'her osmium, e Rusia hag e Kanada ivez. Andonioù disteroc'h zo e Stadoù-Unanet Amerika hag e Kolombia. Ur 80 kilogramm bennak ag osmiom a voe arveret gant ar Stadoù-Unanet e 2011[2], ar pezh a ziskouez e voe kenderc'het nebeutoc'h eget 1 000 kg ag osmiom er bed er bloavezh-se.
Perzhioù
Ur metal kalet liv glas-louet eo an osmiom. An elfenn stabil stankañ eo, gant un douester a 22,589 g/cm3, brasoc'h c'hoazh eget hini an iridiom (22,550 g/cm3). Puzuilh eo daoust d'e zouester. Skedus e chom bepred, zoken e gwrezverkoù uhel. Diaes-bras eo e waskañ, pa'z eo ken kalet ha diamant.
Aezhidik ha pistrius-kenañ eo pederoksidenn an osmiom OsO4.
Izotopoù
Seizh izotop naturel zo d'an osmiom, ha pevar all zo bet kenaozet.
Diaes-bras eo labourat an osmiom dre ma 'z eo kalet-kenañ, hag uhel e deuzverk (5 491,4 °C). Ral a wezh e vez arveret en e stad glan, ken pistrius hag aezhidik e teu da vezañ pa gej ouzh oksigen. Gwelloc'h eo e implijout e kendeuzadoù gant metaloù all eus strollad ar platin.
Kendeuzadoù hirbadus a farder neuze, a implijer er pluennoù-skrivañ, boullpluennoù, en ahelioù evit an horolajoù hag ar binvioù-muzuliañ (nadozioù-mor, tredanerezh, elektronik) hag er c'henstokoù tredanel. Da lenn ar sonioù bet enrollet war pladennoù e voent arveret betek ar bloavezhioù 1950 kent bezañ erlec'hiet ouzh nadozioù diamant pe safir, a bade pelloc'h c'hoazh.
Osmiom a voe arveret en edañvennoù ar c'hlogorennoù da reiñ gouloù, kent ar wolfram.
Poultr osmiom a vez arveret evel trelusker da fardañ ammoniak NH3.
Peogwir ne zazgwered ket korf an den ouzh an osmiom en e stumm glan en e arverer da fardañ binvioù evit ar surjianerezh ha tredanfraouerioù (pacemaker).
Pederoksidenn osmiom OsO4 a implijer evit livañ standilhonoù gwiadoù bevoniel da arselliñ dre gorrgresker hag evit dinoiñ louc'hoù bizied.
CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5(en)
DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3(fr)
EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5(en)
HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory(en) Liamm oberiant 26 HER 12
