Stuttgart
Skjaldarmerki
Land	Þýskaland
Sambandsríki	Baden-Württemberg
Stjórnarfar
• Borgarstjóri	Frank Nopper [1] (CDU)
Flatarmál
• Samtals	207,36 km2
Mannfjöldi  (2021)
• Samtals	626.275
• Þéttleiki	3.000/km2
Tímabelti	UTC +1 / UTC +2 (sumar)
Vefsíða	stuttgart.de

Stuttgart er höfuðborg þýska sambandslandsins Baden-Württemberg. Borgin stendur á hæðóttu landi við ána Neckar. Íbúar eru rúmlega 630 þúsund í borginni sjálfri (2021), en um þrjár milljónir á stórborgarsvæðinu.

Lega

Stuttgart liggur við norðausturjaðar Svartaskógar í suðvesturhluta Þýskalands. Frönsku landamærin eru 60 km til vesturs, en þau svissnesku 100 km til suðurs. Næstu stærri borgir eru Esslingen til suðausturs (10 km), Ludwigsburg til norðurs (15 km), Tübingen til suðurs (40 km) og Pforzheim til norðvesturs (50 km).

Orðsifjar

Borgin hét upphaflega Stutgarten, sem merkir hrossagarður. Stute er meri, garten er garður, býli eða bær.

Skjaldarmerki

Skjaldarmerki Stuttgart er svartur prjónandi hestur á gulum grunni. Hesturinn kom fyrst fram í skildi frá 1312 og vísar til þess að borgin var eitt sinn stóðgarður konungs. Núverandi merki er frá 1938.

Söguágrip

• Elsti hluti Stuttgart er Bad Cannstatt en þar reistu Rómverjar virki við Neckar á 1. öld e.Kr.
• Alemannar eyddu virkinu um miðja 3. öld.
• Milli 926-948 var Stuttgart stofnuð sem stóðgarður, sennilega af hertoganum Liudolf von Schwaben.
• 1219 veitti Hermann V frá Baden Stuttgart borgarréttindi. Borgin verður aðsetur hertoganna í Baden, seinna Württembergs, allt til 1918.
• 1845 fékk Bad Cannstatt járnbrautartengingu en Stuttgart ári seinna.
• 1905 var Bad Cannstatt innlimuð í Stuttgart.
• 1944 varð borgin fyrir miklum loftárásum bandamanna, alls 53svar sinnum. 68% borgarinnar eyðilagðist.
• 1945 hertóku Bandaríkjamenn borgina og var hún á hernámssvæði þeirra.
• 1946 var Stuttgart gerð að höfuðborg bandaríska hernámssvæðisins Württemberg-Baden.
• 1952 verður Stuttgart höfuðborg hins nýstofnaða sambandslands Baden-Württemberg.

Íþróttir

Aðalknattspyrnufélög borgarinnar eru VfB Stuttgart og Stuttgarter Kickers. VfB Stuttgart hefur 5 sinnum hefur orðið þýskur meistari (síðast 1997), komst í úrslit Evrópukeppni meistaraliða 1989 (tapaði þá fyrir Napoli) og í úrslit Evrópukeppni bikarhafa 1998 (tapaði þá fyrir Chelsea FC). Tveir íslenskir knattspyrnumenn hafa leikið með félaginu, Ásgeir Sigurvinsson (1982-1990) og Eyjólfur Sverrisson (1990-1994). Stuttgarter Kickers hefur aldrei orðið meistari, en lenti í öðru sæti 1908 og komst í úrslit í bikarkeppninni 1987. Það leikur í neðri deildum. Nokkrir leikir í HM 1974 og HM 2006 fóru fram í Mercedes-Benz-Arena (áður Neckar-Stadion) í Bad Cannstadt.

Stuttgart var vettvangur EM í frjálsum 1986 og HM í frjálsum 1993.

Kvennaliðið CJD Feuerbach í blaki er þrefaldur þýskur meistari. Félagið er um þessar mundir ekki með aðallið sökum fjárhagsörðugleika.

Viðburðir

• Retro Classics er heiti á einni stærstu og merkustu bílasýningu Þýskalands á fornbílum (og hjólum). Árið 2009 voru 2.500 bílar og hjól til sýnis. Sýningarsvæðið var 100 þús m2 að stærð. Retro Classics hófst árið 2001 og fer fram að vori ár hvert.
• Cannstadter Wasen er heiti á hátíð í Stuttgart, en það er nokkurs konar þjóðhátíð borgarinnar. Það er reyndar haldið tvisvar á ári, á vorin og á haustin. Það er nokkurs konar leiktækjagarður og sver sig í ættina við Oktoberfest í München. Hátíðin hófst 1818 sem nokkurs konar uppskeruhátíð.
• Trickfilmfestival Stuttgart er heiti á stærstu teiknimyndasýningu Þýskalands og einni stærstu í heimi. Hátíð þessi hófst 1982 og er veitt verðlaun fyrir ýmis atriði, s.s. besta myndin, fyndnasta myndin, besta tónlistin, o.fl. Allt að 500 myndir eru kynntar á hátíð hverri, allt frá venjulegum teiknimyndum til þrívíddamynda. Í tengslum við hátíðina fer fram ráðstefna og kynning á framleiðslu teiknimynda (Animation, Effects, Games and Interactive Media), en það er stærsta ráðstefna og kynning þess efnis í Evrópu.

Vinabæir

Stuttgart viðheldur vinabæjatengslum við eftirfarandi borgir:

Frægustu börn borgarinnar

• (1802) Wilhelm Hauff rithöfundur og þjóðsagnasafnari.
• (1900) Dr. Fritz Walter knattspyrnufrömuður og forseti VfB Stuttgart til margra ára.
• (1920) Richard von Weizsäcker fyrrum forseti Þýskalands.
• (1934) Manfred Wörner framkvæmdarstjóri NATO 1988-1994.
• (1935) Ferdinand Porsche bifreiðasmiður og stofnandi Porsche-samstæðunnar.
• (1967) Jürgen Klopp, knattspyrnuþjálfari.

Byggingar og kennileiti

• Nýi kastalinn í Stuttgart (Neues Schloss) er í miðborginni og var aðsetur hertoganna og konunganna í Württemberg frá 1746-1807.
• Gamli kastalinn í Stuttgart er frá 10. öld og er í miðborginni. Hann er sögusafn í dag.
• Sóknarkirkjan í Stuttgart (Stiftskirche) er elsta kirkjan í borginni. Elstu hlutar hennar eru frá 10. eða 11. öld. Hún er með tvo mismunandi turna, sem gerir hana að einu helsta kennileiti borgarinnar.
• Sjónvarpsturninn í Stuttgart er elsti sjónvarpsturn heims. Hann var reistur 1954-56 og er 216 metra hár.
• Killesbergturninn er nýtískulegur útsýnispallur reistur fyrir alþjóðlegu garðasýninguna 1993.
• Aðaljárnbrautarstöðin í Stuttgart en endastöð lestarkerfisins. Hún er með 56 metra háan turn með Mercedes-Benz merki, en það er eitt helsta kennileiti borgarinnar. Sótt hefur verið um að byggingin yrði sett á heimsminjaskrá UNESCO.

Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist Stuttgart.

Heimildir

• Fyrirmynd greinarinnar var „Stuttgart“ á þýsku útgáfu Wikipedia. Sótt desember 2009.

Tilvísanir