| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() Ampułka z chlorkiem jodu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny |
ICl | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa |
162,36 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd |
czarne kryształy lub czerwonobrunatna, oleista ciecz o duszącym zapachu[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS |
7790-99-0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) |
Chlorek jodu, ICl – nieorganiczny związek chemiczny z grupy związków międzyhalogenowych, zbudowany z atomu jodu i chloru.
Można go otrzymać np. w reakcji chloru z jodem w stosunku stechiometrycznym[4]:
W obecności nadmiaru chloru w reakcji powstaje trichlorek jodu (ICl
3), który w podwyższonej temperaturze rozkłada się do monochlorku i chloru[4]:
Powstały trichlorek jodu można też przekształcić w monochlorek poprzez dodatek jodu[7]:
Roztwór ICl w lodowatym kwasie octowym, czyli tzw. „roztwór Wijsa” uzyskuje się przepuszczając suchy gazowy chlor przez roztwór jodu w kwasie octowym do momentu zaniku barwy jodu[8].
Chlorek jodu w stanie stałym występuje w postaci dwóch odmian polimorfocznych. Odmiana α ma temperaturę topnienia 27,2 °C i postać czarnych igieł, natomiast odmiana β, topiąca się w temperaturze 13,9 °C, występuje w postaci brązowych płytek i jest metastabilna[2][9]. W formie ciekłej chlorek jodu ma właściwości zbliżone do bromu[4]. Jest dobrym rozpuszczalnikiem polarnym, rozpuszcza się w nim jod, chlor, chlorki metali alkalicznych. Jest mieszalny z tetrachlorkiem węgla, ciekłym chlorem, kwasem octowym i bromem[4].
Ciekły chlorek jodu przewodzi prąd elektryczny, co tłumaczy się autodysocjacją związku[10]:
Chlorek jodu jest umiarkowanie nietrwały termicznie, rozkłada się w temp. 100 °C[11]. W wodzie hydrolizuje do kwasu jodowego (HIO3), wolnego jodu i kwasu solnego (HCl), natomiast z równomolową ilością wody daje HIO i HCl[4]. Z aminami tworzy addukty o liniowym układzie atomów N⋯I−Cl, w których azot jest donorem elektronów, a jod akceptorem[12]. Reaguje z metalami tworząc zazwyczaj równomolową mieszaninę odpowiednich chlorków i jodków[4], jednak użyty w nadmiarze w podwyższonej temperaturze wobec rozdrobnionego złota daje ilościowo chlorek złota(III), AuCl
3[13].
Ulega addycji do nienasyconych związków organicznych[4], a wobec alkanów działa jako czynnik jodujący[4]. Wobec związków aromatycznych jest znacznie skuteczniejszym czynnikiem jodującym niż wolny jod – ze względu na większą elektroujemność chloru jod ma charakter elektrofilowy[14].
Jest stosowany jako odczynnik analityczny do oznaczania liczby jodowej w olejach i tłuszczach w postaci roztworu Wijsa, tj. roztworu ICl w lodowatym kwasie octowym[4][8]. Poza tym używa się go w syntezach organicznych, a także jako miejscowy środek antyseptyczny[4].