Organizacja wojenna polskiej dywizji piechoty – etat wojenny dywizji piechoty Wojska Polskiego II RP w kampanii wrześniowej 1939.
W latach 1921–1939 w Wojsku Polskim dominującą rolę odgrywała piechota zorganizowana w 30 wielkich jednostkach, jak ówcześnie nazywano dywizje (o numerach od 1 do 30). Zmodyfikowany w 1939 r. plan mobilizacyjny „W” zakładał sformowanie kolejnych siedmiu rezerwowych dywizji piechoty (nr 33, 36, 39, 41, 44, 45, 55). Poza planem zdołano zorganizować dwie następne rezerwowe dywizje piechoty (nr 35 i 38).
Należy zaznaczyć, że pokojowy stan dywizji kształtował się na poziomie 1/3 stanów wojennych i różnił się zasadniczo od etatów przewidzianych na czas wojny. Obejmował, oprócz dowództwa ze sztabem, 3 pułki piechoty, pułk artylerii lekkiej, kompanię łączności i ośrodek sapersko-pionierski.
Polskie czynne dywizje piechoty w kampanii wrześniowej posiadały dwa typy pułków artylerii lekkiej. W okresie mobilizacji w 1939 roku postawiono w stan gotowości bojowej:
Dla rezerwowych dywizji piechoty zmobilizowano dziewięć pułków. Osiem pułków po dwa dywizjony uzbrojone w armaty 75 mm i jeden dywizjon z haubicami 100 mm. Jeden pułk (33 zmobilizowany dla 35 rez DP) uzbrojono wyłącznie w armaty 75 mm.
Jedna dywizja piechoty (19 DP) posiadała w swym składzie dywizyjną kompanię ppanc (na etacie takim samym jak pułkowe czyli konną). Żadna nie miała przewidywanej planem rozbudowy zmotoryzowanej kompanii ppanc.
Tylko 10 dywizji otrzymało batalion saperów typu II, pozostałe dywizje otrzymały bataliony typu IIa (o słabszym wyposażeniu i z mniejszą ilością środków motorowych) albo typu IIb o starej organizacji (2 kompanie saperów starego typu i kolumna saperska zwana narzędziową)[1].
Dywizje rezerwowe były znacznie słabsze – nie posiadały dywizjonu artylerii ciężkiej, baterii plot, plutonów art w pułkach piechoty, kompanie ppanc w pułkach piechoty otrzymały 6 lub 4 armaty ppanc. 35, 38 i 55 rezerwowe dywizje piechoty nie otrzymały batalionu saperów lecz jedynie kompanie.
W toku działań wojennych nie udało się przeprowadzić koncentracji zmobilizowanych oddziałów i pododdziałów 44 i 45 dywizji. Walczyły one w rozproszeniu, często w składzie innych związków taktycznych. Sformowano za to kilka dywizji improwizowanych, których stan etatowy różnił się od przedstawionego poniżej.
Nazwa oddziału - pododdziału | Numer organizacji | Oficerowie | Podoficerowie i szeregowcy |
Urzędnicy | Konie | Samochody |
---|---|---|---|---|---|---|
Kwatera Główna Dywizji Piechoty | L.3181/mob.org. | 40 | 341 | – | 126 | 8 |
pułk piechoty | L.3001/mob.org. | 91 | 3212 | – | 664 | 1 |
pułk piechoty | L.3001/mob.org. | 91 | 3212 | – | 664 | 1 |
pułk piechoty | L.3001/mob.org. | 91 | 3212 | – | 664 | 1 |
kompania kolarzy | L.3005/mob.org. | 4 | 212 | – | 18 | – |
samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej | L.3007/mob.org. | 6 | 185 | – | 124 | – |
pułk artylerii lekkiej | L.3041/mob.org. | 85 | 2048 | – | 1842 | – |
dywizjon artylerii ciężkiej typ II | L.3042/mob.org. | 17 | 477 | – | 449 | – |
samodzielny patrol meteo | ? | – | 3 | – | – | – |
batalion saperów typ IIb batalion saperów typ II batalion saperów typ IIa |
L.3101/mob.org. L.3662/mob.org. L.3663/mob.org. |
24 | 699 | – | 198 | 23 |
szwadron kawalerii dywizyjnej | L.3022/mob.org. | 7 | 245 | – | 272 | – |
bateria motorowa artylerii przeciwlotniczej 40 mm typ A | L.3643/mob.org. | 6 | 163 | – | – | 34 |
kompania telefoniczna dywizji piechoty | L.3124/mob.org. | 6 | 249 | – | 118 | 1 |
pluton radio dywizji piechoty | L.3124/mob.org. | 1 | 40 | – | 19 | – |
pluton łączności kwatery głównej dywizji piechoty | L.3124/mob.org. | 2 | 75 | – | 13 | 3 |
drużyna parku łączności dywizji piechoty | L.3124/mob.org. | – | 12 | – | 8 | – |
pluton pieszy żandarmerii | L.3141/mob.org. | 1 | 50 | – | 12 | – |
pluton parku uzbrojenia | L.3201/mob.org. | 1 | 52 | – | 3 | – |
park intendentury typ I | L.3241/mob.org. | 6 | 111 | – | 47 | 3 |
kompania sanitarna | L.3221/mob.org. | 8 | 258 | – | 145 | – |
szpital polowy | L.3222/mob.org. | 9 | 113 | – | 74 | – |
polowa kolumna dezynfekcyjno-kąpielowa | L.3222/mob.org. | 1 | 47 | – | 33 | – |
polowa pracownia dentystyczna | ? | 2 | 7 | – | 4 | – |
polowa pracownia bakteriologiczno-chemiczna | ? | 1 | 7 | – | 2 | – |
dowództwo grupy marszowej służb | L.3341/mob.org. | 1 | 11 | – | 8 | – |
kolumna taborowa parokonna | L.3343/mob.org. | 1 | 107 | – | 168 | – |
kolumna taborowa parokonna | L.3343/mob.org. | 1 | 107 | – | 168 | – |
kolumna taborowa parokonna | L.3343/mob.org. | 1 | 107 | – | 168 | – |
kolumna taborowa parokonna | L.3343/mob.org. | 1 | 107 | – | 168 | – |
dowództwo grupy marszowej służb | L.3341/mob.org. | 1 | 11 | – | 8 | – |
kolumna taborowa parokonna | L.3343/mob.org. | 1 | 107 | – | 168 | – |
kolumna taborowa parokonna | L.3343/mob.org. | 1 | 107 | – | 168 | – |
kolumna taborowa parokonna | L.3343/mob.org. | 1 | 107 | – | 168 | – |
kolumna taborowa parokonna | L.3343/mob.org. | 1 | 107 | – | 168 | – |
pluton taborowy | L.3342/mob.org. | 1 | 32 | – | 59 | – |
warsztat taborowy | L.3347/mob.org. | 1 | 28 | – | 21 | – |
sąd polowy | L.3401/mob.org. | 3 | 9 | – | – | – |
poczta polowa | BW MPiT L.480/mob./39 | – | – | 2/3[2] | 4 | – |
ogółem w 37 oddziałach i pododdziałach | 515 | 15 977 | 2/3 | 6939 | 75 |
Opracowano na podstawie: Ludwik Głowacki, 17 Wielkopolska Dywizja Piechoty w kampanii 1939 roku, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1969.
Z powyższego zestawienia wynika, że do etatu podanego m.in. przez T. Jurgę i E. Kozłowskiego brakuje jednego samochodu. Według L. Głowackiego pluton parku uzbrojenia nie posiadał w etacie samochodów.
Kwatera główna dywizji piechoty była zorganizowana według organizacji wojennej L.3181/mob.org.
Kompania sztabowa posiadała organizację wojenną L.3483/mob.org. kompanii asystencyjnej.
W organizacji wojennej pułku piechoty występowały:
W skład dowództwa pułku wchodzili:
Organizacja batalionu piechoty:
Dowództwo batalionu
Kompania strzelecka
Razem w kompanii: 4 oficerów, 31 podoficerów, 191 strzelców, 9 rkm, 3 karabiny ppanc, 3 granatniki, 15 koni, 3 wozy taborowe z uprzężami 2 konnymi, 4 biedki, kuchnia polowa. W przypadku wyposażenia kompanii w wozy taborowe z uprzężami 1 konnymi wówczas było 6 takich wozów i 3 dodatkowych strzelców[4]
Kompania ciężkich karabinów maszynowych
Pluton łączności batalionu piechoty
Służba sanitarna batalionu piechoty
rozwijała batalionowy punkt opatrunkowy
Razem batalion piechoty obejmował 24 oficerów, 917 podoficerów i szeregowych, 27 rkm, 12 ckm, 9 granatników 46 mm, 9 karabinów ppanc Ur 35, 2 moździerze 81 mm, 150 koni, 37 biedek, 3 taczanki, 37 wozy taborowe, 4 kuchnie polowe, 6 rowerów, 1 radiostacja typu N-2
Kompania zwiadowcza
Kompania przeciwpancerna
Pluton artylerii piechoty
Pluton pionierów
Pluton przeciwgazowy
Pluton łączności
Kompania gospodarcza
Naczelny lekarz pułku[4]
Łącznie w pułku: 91 oficerów, 3212 podoficerów i szeregowych, 87 lub 85 rkm, 36 ckm, 27 granatników, 6 moździerzy 81 mm, 29 karabinów ppanc, 9 armat ppanc 37 mm wz. 36, 2 armaty 75 mm wz. 02/26, 664 koni, 1 samochód
Dywizje mobilizowane na terenie Okręgów Korpusów nr III i IX (Grodno i Brześć) otrzymały kolumny jednokonne o składzie po 4 plutony razem – 2 oficerów 190 podoficerów i szeregowych, 170 koni, 154 wozy taborowe, ładowność wozów po 250 kg
Tabory przewoziły zaopatrzenie dla dywizji – dziennie dywizja potrzebowała 37 t żywności i 75 t paszy dla koni, ponadto przewożono w taborach 2 jednostki ognia – 1 jednostka ognia ważyła około 56 t.
Pluton parkowy uzbrojenia liczył 1 oficera oraz 52 podoficerów i szeregowych, 3 konie, 5 samochodów ciężarowych. Organizował dywizyjny punkt rozdzielczy amunicji