Tan Sri Dato' Seri (Dr.) Haji Harussani bin Haji Zakaria (8 April 1939 – 30 Mei 2021) merupakan Mufti Perak ke-8 yang berkhidmat dari tahun 1985 sehingga 2021. Beliau dilahirkan di Parit Tok Ngah, Tanjung Piandang, Parit Buntar, Perak dan telah mendirikan rumah tangga dengan Puan Sri Datin Seri Hajah Ainon binti Abdul Ghani. Mereka mempunyai 4 orang anak. Walaupun Harussani terkenal sebagai seorang tokoh agamawan yang disegani, namun selama menyandang jawatan Mufti Perak beliau juga sering mengeluarkan kenyataan, fatwa dan dakwaan yang menimbulkan kontroversi di kalangan masyarakat.

Beliau meninggal dunia akibat COVID-19 pada 30 Mei 2021. Anak sulung beliau, A Abdul Hakim Mazhar telah meninggal dunia pada 16 Ogos 2021 akibat penyakit yang sama.^[1]

Pendidikan

• 1957-1959 Madrasah Idrisiah Kuala Kangsar
• 1960 – 1964: Sijil Tertinggi Pendidikan Kolej Islam Malaya , Klang, Selangor
• 1959 – 1960: Kuliah Al-Attas, Johor Bharu, Johor
• 1956 – 1959: Madrasah Manabi’Ul Ulum, Penanti
• Anglo Chinese School, Parit Buntar, Perak
• Sekolah Melayu Kampung Kedah, Parit Buntar, Perak
• Kursus pendedahan di Muslim College of London, United Kingdom (10 Januari – 29 Jun 1989)

Jawatan

• 1992 – 2021: Mufti Perak Darul Ridzuan, Jabatan Mufti Negeri Perak
• 1985 – 1992: Mufti Kerajaan Negeri Perak, Jabatan Agama Perak
• 1973 – 1985: Kadi Besar, Jabatan Agama Pulau Pinang
• 1970 – 1984: Pensyarah Sambilan, Sekolah Latihan Pergigian Pulau Pinang
• 1968 – 1978: Pensyarah Sambilan, Maktab Perguruan Persekutuan Pulau Pinang, Gelugor, Pulau Pinang.
• 1967 – 1973: Kadi, Jabatan Agama Pulau Pinang
• 1964 – 1967: Cawangan Khas, Kementerian Dalam Negeri

Khidmat masyarakat

• Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan (MMK) Negeri Perak Darul Ridzuan (Oktober 2000 – Mei 2021)
• Pengerusi Jawatankusa Syariah Negeri Perak Darul Ridzuan
• Pengerusi Jawatankuasa Penapisan Bahan-Bahan Terbitan Berunsur Islam
• Ahli Lembaga Pengarah Lembaga Teks Al-Quran (KDN – Timbalan Pengerusi)
• Ahli Majlis Fatwa Kebangsaan
• Ahli Lembaga Pengarah Perbadanan Kemajuan Ekonomi Islam Negeri Perak
• Ahli Majlis Agama Islam dan Adat Melayu Perak
• Ahli Lembaga Pengarah IDC Urus Ladang Sdn. Bhd. (Anak Syarikat Perbadanan Kemajuan Ekonomi Islam Perak) Perak Darul Ridzuan
• Ahli Lembaga Pengarah IDC Urus Niaga Sdn. Bhd. (Anak Syarikat Perbadanan Kemajuan Ekonomi Islam Perak) Perak Darul Ridzuan
• Ahli Lembaga Pengarah Kumpulan Perubatan Ar-Ridzuan Sdn. Bhd. (Anak Syarikat Perbadanan Kemajuan Ekonomi Islam Negeri Perak) Perak Darul Ridzuan
• Ahli Institut Kefahaman Islam Malaysia (IKIM)
• Ahli Majlis Pengawasan Syariah Takaful Nasional Sdn. Bhd.
• Yang DiPertua Persekutuan Seruan Islam Negeri Perak
• Pengerusi Lembaga Pengelola Kolej UNISMA
• Pengerusi Jawatankuasa Khas Penyelaras Dakwah dan Pembelajaran Negeri
• Ahli Dewan Negara Negeri Perak
• Ahli Tetap Lembaga Pengarah Kolej Islam Darul Ridzuan
• Ahli Jawatankuasa Majlis Keutuhan Negeri Perak Darul Ridzuan
• Penceramah jemputan di masjid-masjid dan institusi agama di seluruh negara.
• Panel jemputan dalam forum-forum agama anjuran jabatan-jabatan kerajaan dan kementerian-kementerian dalam dan luar negara.

Akademik

• Pesidangan Ulama’ Nusantara : Islam Di Alaf Baru : Menggaris Agenda Alaf Baru (26 November 1998)
• Seminar Pemindahan Ginjal dan Cabaran dan Kemajuan Yang Dihadapi Islam di Rantau Ini (6 – 8 Mei 1994, Singapura)
• Dialog Agama di antara penganut Islam, Yahudi dan Kristian, Bendor, Jerman (1989)
• Ceramah dan dialog bersama pelajar-pelajar di Washington, Amerika Syarikat (1996)
• Lawatan sambil belajar ke Negara-negara Timur Tengah dan Eropah anjuran Lembaga Perancang Keluarga Negara (1 – 9 Mac 1977)
• Muzakarah Ulama’ Nusantara : Islam Di Alaf Baru : Menggaris Agenda Alaf Baru ( 26 November 1998)

Penerbitan

• Irsyad Hukum (Menyentuh Persoalan Semasa)
• Muammalah Hidup Islam – (Kompilasi 13 Tajuk Kertas-kerja) (1996)
• Syaitan Musuh Insan, Tahun (4) Siri (17) (1398/1978)
• Hukum-Hukum Perkahwinan (1999)
• Amalan Di Bulan Ramadhan Mengikut Al-Quran dan As-Sunnah (1998)
• Rukyah dan Hisab (2000)
• Ibadah Qurban (1999)

Kertas kerja

• Siapa Kita
• Kesantunan Yang Mulia
• Kerja Sebagai Aktiviti Ibadat
• Peranan Da’I Menuju Ke Wawasan 2020
• Kontrasepsi dan Perancang Keluarga
• Islam Pada Pandangan Orang Bukan Islam Di Malaysia
• Zakat Membawa Berkat Mensyukuri Ne’mat
• Batul Mal, Zakat dan Wakaf : Hukum dan Pelaksanaan
• Islam dan Cabarannya Masa Kini
• Dakwah Masa Kini dan Cabarannya
• Penerapan Nilai-Nilai Islam
• Pemindahan Ginjal
• Peranan dan Tanggungjawab Ulama’

Anugerah

Darjah kebesaran

•  Malaysia
  • Panglima Setia Mahkota (P.S.M.) - Tan Sri (2009)
  • Johan Setia Mahkota (J.S.M.) (1994)
  • Ahli Mangku Negara (A.M.N.) (1978)
•  Perak
  • Darjah Darjah Dato' Seri Azlanii (D.S.A) - Dato' Seri (2009)
  • Darjah Seri Paduka Mahkota Perak (S.P.M.P.) - Dato' Seri (1999)
  • Darjah Dato' Paduka Mahkota Perak (D.P.M.P.) - Dato' (1986)
•  Pulau Pinang
  • Pingat Kelakuan Terpuji (P.K.T.) (1976)
  • Pingat Jasa Kebaktian (P.J.K.) (1975)

Anugerah akademik

• Universiti Malaya
  • Ijazah Kehormat Doktor Syariah (Kehormat) (2001)

Kontroversi

• 8 Julai 2006: Beliau mendakwa kira-kira 100,000 orang Islam di Malaysia termasuk seorang yang bergelar 'ustazah' telah murtad. Menurutnya, angka mengenai murtad itu diperolehi dari kajian sekumpulan profesional dan intelektual Melayu yang menjalankan kajian mengenai masalah itu pada tahun lepas, namun Harussani langsung tidak mengemukakan salinan "kajian" tersebut bagi membuktikan kesahihan dakwaan beliau.[1]

• 18 Oktober 2006: Menteri Kebudayaan, Kesenian dan Warisan, Datuk Seri Dr Rais Yatim menyifatkan beberapa teguran Mufti Perak berhubung perkara berkaitan agama Islam telah merumitkan kerajaan. Menurutnya sudah banyak kali Datuk Seri Harussani Zakaria membuat teguran yang boleh mengelirukan, memecahkan keharmonian dan mempengaruhi masyarakat.[2]

• 13 November 2006: Beliau mendedahkan bagaimana beliau menerima SMS daripada seorang wanita yang mendakwa tahu mengenai upacara pembaptisan sekumpulan orang Islam di sebuah gereja di Perak membabitkan pelayar solo negara Datuk Azhar Mansor. Dakwaan ini jelas palsu dan dinafikan oleh Datuk Azhar sendiri yang masih beragama Islam.[3]

• 10 Oktober 2008: Beliau mengakui mengadakan pertemuan empat mata dengan Mursyidul Am PAS Nik Abdul Aziz Nik Mat bagi mencadangkan penubuhan kerajaan campuran antara Umno dan PAS di negeri itu. Cadangan itu dikemukan bagi mewujudkan pemerintahan yang dikuasai sepenuhnya oleh orang Melayu dan Islam.[4]

• 7 Februari 2009: Beliau berkata sesiapa sahaja yang tidak taat kepada pemerintah ataupun raja yang memerintah sesebuah negeri, orang itu dianggap derhaka.Beliau berkata demikian ketika diminta mengulas kenyataan Datuk Seri Ir. Mohammad Nizar Jamaluddin yang enggan meletak jawatan walaupun dititah oleh Sultan Perak, Sultan Azlan Shah. Mohammad Nizar enggan melepaskan jawatan sebagai Menteri Besar Perak dengan alasan masih menyandang secara sah mengikut Perlembagaan dan Undang-Undang Tubuh Negeri Perak.[5]

• 24 Mei 2009: Beliau membidas rancangan PAS, PKR dan DAP di bawah Pakatan Rakyat untuk mengadakan kempen mogok lapar selepas tidak berpuas hati dengan keputusan Mahkamah Rayuan yang mengisytiharkan Datuk Seri Dr. Zambry Abd. Kadir sebagai Menteri Besar Perak yang sah. [6]
  • Beliau berkata, mereka sepatutnya menerima keputusan itu dengan hati terbuka dan tidak menimbulkan masalah apabila keputusan itu tidak memihak kepada Menteri Besar dari PAS dan Pakatan Rakyat, Datuk Seri Ir. Mohammad Nizar Jamaluddin.
  • "Kenapa hendak datangkan masalah, kalau menang belah dia tidak apa tetapi apabila kalah hendak bangkang," katanya ketika dihubungi semasa berada di Mekah.
  • Ketika ditanya hukum perbuatan mogok lapar dalam Islam, Harussani berkata: "Dia punya pasal lah, tidak ada kena mengena dengan hukum Islam tetapi kalau keputusan mahkamah begitu, haramlah hukumnya".

• 30 Jun 2009: Ustaz Ahmad Awang menjelaskan pelbagai perbezaan pendapat beliau dengan Mufti Perak di dalam blognya seperti di bawah.[7]
  • Peristiwa 1: Ketika berlangsung upacara istiadat pertabalan DYMM Sultan Perak, Sultan Muhibbuddin Azlan Shah Ibnu Al-Marhum Sultan Yusuf Izzuddin Shah (25 tahun yang lalu), saya menghubungi beliau yang baru menjawat jawatan mufti ketika itu meminta beliau menasihati pihak istana supaya tidak melakukan upacara-upacara yang boleh menjejaskan aqidah. Malah saya mencadangkan supaya majlis fatwa mengkaji dan membincangkan istiadat-istiadat yang bercanggah dengan aqidah itu dihapuskan. Beliau menolak cadangan saya sambil mengatakan beliau telah berjaya membatalkan beberapa upacara dalam istiadat tersebut, walhal sebelum itu beliau mempunyai pendirian yang tegas dalam hal-hal seperti ini.
  • Peristiwa 2: Pada suatu hari, saya menelefon TSHZ dari pejabat saya di bangunan Pusat Islam di Jalan Perdana, Kuala Lumpur. Perkara yang saya bangkitkan ialah tindakan polis menangkap imam dan bilal sebuah masjid di Perak dalam daerah Larut. Tindakan polis itu dibuat kerana kedua-dua pegawai masjid berkenaan dikatakan tidak mempunyai tauliah. Tetapi mereka ditangkap di bawah Akta Kesalahan Agama di bawah undang-undang sivil. Saya minta beliau menasihati pihak polis supaya tidak melakukan tindakan tersebut kerana kes berkenaan adalah di bawah bidangkuasa (jurisdiction) Undang-undang Pentadbiran Agama Islam Negeri. Akan tetapi beliau tidak melayani pandangan saya itu. Kedua-dua orang pegawai masjid itu kemudiannya dibicarakan di bawah Akta berkenaan dan dijatuhkan hukuman penjara. Saya di antara orang yang sangat kuat menentang Akta tersebut yang kemudiannya beberapa tahun setelah dilaksanakan, Akta tersebut terbatal dengan sendirinya kerana sebuah Mahkamah Tinggi di Kuala Lumpur memutuskan penghakiman bahawa ianya ultra vires dengan peruntukan Perlembagaan Persekutuan mengenai agama Islam.
  • Peristiwa 3: Tragedi Berdarah Memali 1985. Dalam mesyuarat khas Majlis Fatwa Kebangsaan, di mana TSHZ merupakan seorang anggota yang sangat aktif memberi pendapat bahawa mangsa Tragedi Memali, khususnya Asy-Syahid Allahyarham Ibrahim Mahmud (yang lebih dikenal dengan Ibrahim Libya) adalah merupakan kumpulan bughah (penderhaka) dan mereka tidak dianggap mati syahid. Maka wajib dimandi, dikafan dan disembahyangkan sebelum dikebumi. Anehnya sebahagian besar mufti-mufti dalam mesyuarat itu mencadangkan supaya nama mereka yang mati korban tragedi itu tidak perlu disebut dengan lafaz Allahyarham dengan alasan mereka itu penderhaka. Padahal, apabila mereka itu disembahyangkan, maka doa yang menjadi rukun solat jenazah itu adalah memohonkan rahmat dan keampunan kepada mereka yang disembahyangkan. Saya turut hadir dalam mesyuarat tersebut dan memberi hujah mengapa Allahyarham dan kumpulannya adalah mati syahid. Akibatnya saya diusir keluar dari mesyuarat tersebut.
  • Peristiwa 4: Suatu hari kami berdua menjadi panel forum anjuran Jam'iyah Dakwah Islamiyyah Perak. Ketika itu saya adalah YDP Jam'iyah Dakwah Islamiyyah Selangor dan Wilayah Persekutuan. Saya kurang pasti samada TSHZ ketika itu menjadi YDP Jam'iyah Dakwah Perak. Dalam forum yang diadakan di dewan Jam'iyah Perak di Jalan Seruan, Ipoh, saya berbeza pendapat dengan beliau mengenai beberapa isu semasa, terutama mengenai peraturan yang menyekat kebebasan dakwah di masjid-masjid atau surau-surau. Saya menegaskan bahawa undang-undang bersabit dengan tauliah mengajar/berdakwah tidak semestinya dikenakan ke atas pendakwah yang sudah dikenali mempunyai ilmu Islam dan beramal dengannya, kerana undang-undang itu diwujudkan hanya untuk mengawal supaya ajaran yang bathil dan sesat tidak disebarkan kepada orang Islam. Beliau tidak bersetuju dengan pendapat saya dengan memberi alasan bahawa jika tidak dikawal dengan undang-undang tauliah, maka masyarakat akan berpecah-belah akibat fahaman politik dibawa ke masjid-masjid. Pendapat beliau, fahaman politik hendaklah di"sangkut" di pagar masjid dan jangan dibawa ke dalam masjid. Saya pula berhujah bahawa politik tidak boleh dipisahkan dalam dakwah, yang boleh dielakkan hanyalah politik kepartaian tidak terbawa-bawa dalam berdakwah di masjid/surau. Akhirnya, TSHZ sendiri dilarang berdakwah/berceramah di masjid atau surau di Lembah Klang dua tahun yang lalu apabila beliau sering membangkitkan isu murtad dan mendakwa ratusan ribu orang Islam telah masuk Kristian atau Hindu.
  • Peristiwa 5: Yang terkini apabila beberapa orang pemimpin DAP Perak seperti Nga Kor Meng dan PKR Perak seperti Chan Ming Kai sering memetik keterangan-keterangan dalam Al-Quran dalam ceramah-ceramah politik mereka, timbullah isu hukum membaca Al-Quran oleh non-Muslim. Tiba-tiba Mufti Perak mengeluarkan pendapat beliau (bukan fatwa) bahawa orang bukan Islam "haram"/tidak boleh membaca Al-Quran. Saya pula berpendapat sebaliknya dengan bersandarkan beberapa hujah termasuk bukti surat Rasulullah saw yang dihantar kepada Maharaja Hercules, Raja Rom Bizantin. Dalam surat tersebut, Rasulullah saw menuliskan ayat 64, surah Ali-Imran, yang sudah pasti ayat itu akan dibaca oleh Hercules. Sekiranya orang bukan Islam tidak dibenar membaca ayat Al-Quran, maka Rasulullah saw tidak akan menuliskannya dalam surat Baginda itu. Banyak lagi hujah saya yang boleh diikuti dalam majalah Al-Islam keluaran Bil. 426 Jun 2009.
  • Demikianlah di antara cerita di sebalik peristiwa Harussani dengan saya. Ada lagi beberapa contoh peristiwa perbezaan pendapat di antara kami berdua, namun perkara yang paling penting membezakan Ahmad Awang dan Harussani ialah pegangan dan fahaman politik kami masing-masing. Saya tidak pernah menyembunyikan pegangan politik Islam saya semenjak belum menjadi ahli PAS lagi. Semasa saya memegang jawatan Pegawai Kerajaan tidak pernah saya menyembunyikan pegangan saya. Manakala Harussani berpegang kepada fahaman politik Melayunya. Saya katakan politik Melayu bukan politik Islam. Walaupun beliau sering membangkitkan isu Islam, tetapi dasarnya adalah Melayu yang menjadi dasar perjuangan UMNO.
  • Contoh paling jelas apabila beliau yang mendakwa tidak berpolitik atau tidak memihak kepada mana-mana parti politik, tapi begitu bersungguh-sungguh mengajak PAS bergabung dengan UMNO menubuhkan kerajaan Melayu di Perak sebaik sahaja UMNO/BN gagal membentuk kerajaan selepas keputusan PRU Ke-12 diumumkan sepenuhnya menjelang jam 12 malam 8 Mac 2008. Atas arahan Dato' Seri DiRaja Tajol Rosli, Ketua Perhubungan UMNO Perak (waktu itu), beliau bersusah payah pada malam itu ketika hujan lebat bertolak dengan kereta ke Kota Bharu menemui Mursyidul Am PAS, Tok Guru Nik Aziz dan pada esok paginya pula menghubungi Presiden PAS, Datuk Seri Tuan Guru Haji Hadi untuk tujuan mendapat persetujuan mereka. Tapi kedua-duanya menolak dengan mudah dan memberikan alasan tertentu. Sekembalinya Harussani ke Ipoh, beliau menghubungi saya melalui telefon (bukan berjumpa seperti yang ditulis dalam artikel majalah MM berkenaan). Saya menolak tawaran UMNO yang dibawa oleh Harussani dengan memberikan alasan dan hujah yang beliau tidak dapat menyanggahnya.

• 13 Februari 2010: Beliau mempersoalkan tindakan kerajaan negeri Pulau Pinang yang ditadbir oleh DAP dan Pakatan Rakyat membatalkan perarakan sempena sambutan Maulidur Rasul. Tegasnya, jika perarakan sempena Maulidur Rasul ingin dihalang, lebih baik tindakan serupa diambil terhadap hari sambutan lain seperti Thaipusam mahupun Pesta Tanglung. Dakwaan beliau telah dinafikan oleh kerajaan negeri dan Majlis Agama Islam Pulau Pinang.[8].

• 5 Mac 2010: Beliau menceritakan keangkuhan Pas Perak yang menolak mentah-mentah cadangan penubuhan kerajaan perpaduan di negeri itu, walaupun secara dasarnya ia diperkenan oleh Sultan Perak, Raja Azlan Shah dan juga dipersetujui oleh kepimpinan tertinggi parti itu.[9]
  • "Apabila dikemukakan cadangan penubuhan kerajaan campuran antara Pas dan Barisan Nasional (BN), Pesuruhjaya Pas Perak, Ahmad Awang terus berkata, kita tidak akan bersekongkol dengan orang Islam (UMNO) yang zalim, lebih baik berkawan dengan kafir (DAP)."
  • Saya tanya hadis dan ayat mana yang dipakai kerana setahu saya ada hadis mengatakan tolonglah saudara kamu yang zalim dan dizalimi.
  • Saya kata jika BN ini zalim, saya tawarkan wakil rakyat Pas menjadi Menteri Besar dan yang lain akan jadi Exco bersama BN.
  • Sultan secara dasarnya berkenan dengan cadangan ini, tetapi dia (Ahmad) masih berkeras menolaknya.
  • Saya kata al-Quran menyebut jika sayang kepada kafir maka kita adalah kafir, beliau (Ahmad) kata dia menggunakan kaedah fikah dalam perkara itu."
  • Kemudian saya kata mana boleh kaedah fikah digunakan apabila ia bertentangan dengan nas al-Quran, ia tidak boleh dipakai," katanya.

• 5 Mac 2010: Ahli Majlis Syura Ulama PAS, Ahmad Awang mendakwa Tan Sri Harussani Zakaria telah menokok tambah perbualan mereka ketika mufti Perak itu menghubunginya bagi memujuk PAS untuk bersama Umno menubuhkan kerajaan perpaduan di Perak selepas pilihan raya umum 2008.[10]
  • Ahmad mengulas kenyataan Harussani, dalam program dialog Zaaba di Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) semalamnya, yang mendakwa PAS Perak dengan angkuh menolak cadangan tersebut walaupun pada dasarnya mendapat perkenan Sultan Perak Sultan Azlan Shah dan dipersetujui kepimpinan parti itu.
  • "Apa yang beliau cakap dalam dialog itu adalah tambahan kemudian. (Perkara) Itu tidak betul," katanya sambil menambah, dalam perbualan tersebut, mufti Perak itu tidak memberitahunya yang cadangan itu mendapat perkenan baginda.
  • "Perbualan tentang ayat al-Quran dan hadis itu tidak ada. Ia direka-reka kemudiannya," katanya.

• 5 Mac 2010: PAS mencabar Mufti Perak Tan Sri Harussani Zakaria meletakkan jawatannya untuk bergiat aktif dalam politik termasuk bertanding pilihan raya daripada mengeluarkan kenyataan-kenyataan memperlekehkan kerjasama Pakatan Rakyat.^[2], ^[3]

• • “Saya mencabar Tan Sri Harussani meletakkan jawatan sebagai mufti dan beliau secara langsung terlibat dalam politik,” kata Naib Presiden PAS Datuk Mahfuz Omar ketika dihubungi The Malaysian Insider.
  • Sambil menyifatkan Harussani sepatutnya memahami persekitaran kerjasama sebelum 8 Mac 2008, Mahfuz berkata, PAS tidak wajar memutuskan hubungan yang telah dijalin bersama komponen Pakatan Rakyat.
  • “Tetap yang penting, bolehkah kita yang ada Pakatan Rakyat, menyertai pilihan raya secara bersama dengan mereka, jatuh bangun dan susah payah menghadapi pilihan raya... tidak boleh mengkhianati semangat setiakawan yang telah dibentuk,” kata Mahfuz.
  • Mahfuz memberitahu Harussani sebagai mufti seharusnya faham dalam Islam juga tidak digalakkan memungkiri janji kerjasama yang telah dijalin dengan DAP dan PKR.
  • Malah Mahfuz yang juga Ahli Parlimen Pokok Sena berharap Harussani tidak menghalalkan unsur-unsur rasuah yang didakwa diamalkan oleh kalangan pemimpin BN-Umno.

• 7 Mac 2010: Datuk Nik Abdul Aziz Nik Mat (Menteri Besar Kelantan dan Mursyidur Am PAS) terkilan apabila Mufti Perak menyebut namanya secara terbuka di khalayak. Menurut beliau samada di dalam mesyuarat atau persidangan dewan, menyebut nama seseorang dalam ucapan secara terbuka biarlah dengan kehadiran tuan punya badan. Sekurang-kurangnya, bolehlah kata-kata tersebut disahkan atau dinafikan. Mufti bukan orang politik yang terdedah dengan kaedah menyerang atau diserang. Mengaitkan namanya dalam kenyataan politik seorang yang bukan tokoh politik merupakan satu tingkah laku yang tidak beretika. Justeru, apabila mufti mengambil tindakan melagukan namanya dengan irama politik, beliau harus memberikan jawapannya. Ikuti penjelasan beliau. ^[4], ^[5]
  • Saya ingin menyentuh berkaitan kenyataan yang menyebut beliau datang ke rumah saya. Benar atau tidak, terserahlah kepada khalayak. Bagi saya, ini di antara beliau dan saya. Cuma pertanyaan saya, tidakkah itu satu keterlibatan dengan politik?
  • Sedarkah beliau bahawa kerajaan Perak yang dirampas dari tangan rakyat hari ini didokong oleh Umno, sebuah parti yang meyakini bahawa politik dan agama tidak boleh bercampur? Dalam bahasa mudahnya, politik suku agama suku.
  • Jika mufti sendiri sanggup turun melaksanakan urusan berkaitan politik, ertinya beliau beranggapan tugasnya sebagai mufti meliputi tugas politik. Adakah bagi beliau, politik dan agama mesti selari, tidak boleh berpisah? Jika demikian, beliau telah mengiktiraf perjuangan PAS adalah benar. Jika tidak, kenapa libatkan diri dengan politik? Bukankah itu salah mengikut akidah Umno?
  • Inilah yang diperjuangkan oleh PAS. Tegak berdirinya PAS dengan perjuangan menjadikan Islam sebaagai cara hidup. Tidakkah al-Quran sebuah kitab yang syumul? Isinya bukan sahaja akidah, bahkan soal ekonomi, politik, rumahtangga, psikologi dan kaunseling, semuanya ada di dalam al-Quran. Tidakkah ini merupakan tiang seri perjuangan PAS sejak sekian lama? Jika mufti Perak beranggapan politik dan Islam perlu selari, selangkah kaki beliau sepatutnya sudah berada di dalam PAS!
  • Jika beliau tidak berpandangan Islam dan politik perlu selari, tetapi terus terlibat dengan politik dengan jubah seorang mufti, maka dengan sendirinya beliau telah menjadi ejen. Dalam kes ini, beliau telah menjadi ejen Umno. Hilang luruh kemuliaan seorang mufti kalau merelakan diri menjadi ejen. Apatah lagi menjadi ejen sebuah parti politik sekular.
  • Saya kira, jika seorang mufti yang menjadi ejen parti politik sekular, itu bukanlah lagi al-mufti (yang memberikan fatwa) tetapi al-mufta (yang diberikan fatwa). Cukuplah sekadar itu respon balas saya terhadap kenyataan beliau.

• 31 Mac 2011: Beliau mengharamkan tarian Poco-poco bagi umat Islam di Perak kerana gerakan tarian itu kononnya dikatakan membentuk lambang salib; ekoran langkah pergerakan ke kanan-kiri-depan-belakang. Majlis Fatwa Kebangsaan sebaliknya tidak mengharamkan tarian tersebut dan membenarkannya selagi tidak ada niat syirik.^[6], ^[7][11][12] Diarkibkan 2011-06-08 di Wayback Machine

• 7 April 2020: Beliau mendakwa irtidad/murtad sebagai "virus paling bahaya". Ironinya, beliau sendiri meninggal dunia akibat virus COVID-19.[13]

Lihat juga

• Ulama Banjar

Kematian

	Muyiddin Yassin	Twitter
	@MuhyiddinYassin

Saya dan keluarga ingin menzahirkan rasa dukacita atas pemergian tokoh agama yang amat disegani, Tan Sri Dato' Seri Dr. Hj. Harussani bin Hj. Zakaria yang baru sahaja meninggal dunia.

30 Mei 2021^[8]

Beliau meninggal dunia pada 30 Mei 2021, enam hari selepas dimasukkan ke ICU setelah dijangkiti COVID-19. Jenazahnya telah disemadikan di Tanah Perkuburan Islam Kampung Melayu Sungai Rapat, Ipoh, Perak.[14]

Perdana Menteri Malaysia, Tan Sri Muhyiddin Yassin telah menzahirkan kedukacitaan terhadap pemergian seorang tokoh agama yang amat disegani kepada keluarga Allahyarham melalui satu ciapan di akaun Twitter rasmi beliau.

Rujukan

• Infad,KUIM Diarkibkan 2007-09-30 di Wayback Machine
• ¹Jenazah Harussani selamat dikebumikan
• ²Mufti Perak: Haram umat Islam makan sosej jika ragu-ragu
• ³Mufti Perak dakwa 100,000 umat Islam Malaysia murtad
• ⁴Rais: Teguran Mufti Perak rumitkan kerajaan
• ⁵Mufti SMS murtad: Wanita didakwa pencetus kontroversi
• ⁶Mufti Perak akui saran kerjasama PAS-Umno
• ⁷'Kalau menang belah dia tidak apa'
• ⁸Cerita Harussani Di Sebalik Peristiwa
• ⁹Maulidur Rasul: Mufti Perak persoal tindakan Pulau Pinang
• ¹⁰Maulidur Rasul: Tiada perarakan di Johor, Pahang, Perlis
• ¹¹Tidak taat kepada raja adalah derhaka - Mufti
• ¹²Harussani dedah keangkuhan Pas
• ¹³Ahmad Awang dakwa mufti Perak 'tokok tambah cerita'
• ¹⁴PAS cabar Mufti Perak terjun politik, jangan perlekeh Pakatan Diarkibkan 2010-03-08 di Wayback Machine
• ¹⁵Harussani mufti atau mufta? Diarkibkan 2010-03-09 di Wayback Machine